Nobel komitesi Louise Glück’ün ‘yalın bir güzellikle, bireysel varoluşu evrenselliğe ulaştıran şaşmaz şiirsel sesi’ni ödüle gerekçe gösterdi. Glück şiirlerinde acının, hüznün, arzunun ve doğanın insan ruhunu aydınlatıcı yönlerine odaklanıyor.
Nobel Edebiyat Ödülü bu yıl, ABD’li şair Louise Glück’e verildi. İsveç Akademisinden yapılan açıklamada, Glück’ün “yalın bir güzellikle, bireysel varoluşu evrenselliğe ulaştıran şaşmaz şiirsel sesi” nedeniyle ödüle layık görüldüğü belirtildi.
Açıklamada, Glück’ün “sarihlik arayışıyla biçimlendirdiği yapıtlarında, çocukluğu, aile yaşamını, ebeveynlerle ve kardeşlerle ilişkileri ele aldığı, bunların, yapıtların merkezini oluşturduğu” kaydedildi. İlk kitabı “Firstborn”u (İlk Doğan) 1968 yılında yayımlayan Glück, Amerikan edebiyatının en önemli şairlerinden biri kabul ediliyor. 1943 yılında New York’ta dünyaya gelen Glück, Sarah Lawrence Koleji ve Columbia Üniversitesinde eğitim aldı. Şairlik dışında şiir konusunda denemeler yazdı, üniversitelerde dersler verdi. Bugüne dek 12 şiir kitabı yayımlanan şair, Nobel’in yanı sıra 1993’te Wild Iris (Yaban Süsen) kitabıyla Pulitzer Ödülü’nü, 2014’te ise Faithful and Virtuous Night (Sadık ve Erdemli Gece) kitabıyla Ulusal Kitap Ödülü’nü kazandı.
NOBEL EDABİYAT ÖDÜLÜ HANGİ ÜLKELERE GİTTİ
Nobel Edebiyat Ödülü, 1901-2020 yıllarında 113 kez verildi. Toplam 117 kişiye layık görülen ödüllerden 4’ü 2’şer yazar arasında paylaştırıldı. Nobel Edebiyat Ödülü şimdiye kadar 30 kez İngilizce, 15 kez Fransızca, 14 kez Almanca ve 11 kez de İspanyolca yazan yazarlara verildi.
Bu dilleri, 7 ödülle İsveççe, 6’şar ödülle İtalyanca ve Rusça, 5 ödülle Lehçe, 3’er ödülle de Norveççe ve Danca izledi. Yunanca, Japonca ve Çince yazan yazarlar 2’şer kez ödüle layık görüldü. Arapça, Bengalce, Çekçe, Fince, İbranice, Macarca, İzlandaca, Oksitanca, Portekizce, Sırpça-Hırvatça, Yiddiş ve Türkçe yazan yazarlar ise birer kez ödül kazandı. 2006’da Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Orhan Pamuk, Nobel alan ilk Türk yazar olmuştu.
GLÜCK İÇTEN BİR DİL İNŞA ETTİ
Yapıtlarında acının, travmanın, arzunun ve doğanın insan ruhunu aydınlatıcı yönlerine odaklanan Glück’ün, hüznün ve yalıtılmışlığın içten anlatımı olan bir dil yarattığını vurgulayan edebiyat eleştirmenleri, onun şiir kişiliklerini inşa etmekteki başarısı ile öz yaşam öyküsü ve mitler arasında kurduğu bağlantıya dikkati çektiler. Glück, Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan 16’ncı kadın yazar oldu. 77 yaşındaki yazar, ödülün yanı sıra 10 milyon İsveç kronu (1.1 milyon dolar) para armağanın da sahibi olacak.
EN TARTIŞMALI KATEGORİ
Dünyanın en köklü ödüllerinden olan Nobel’de edebiyat kategorisi son yılların en tartışmalı ödül kategorisi halini aldı.
2018 yılında edebiyat ödülleri öncesinde bir seks ve taciz skandalının yaşandığı İsveç Akademisi’nde tören ertelenmiş ve Leh yazar Olga Tokarczuk ödülünü 2019 yılında almıştı. 2019 yılının kazananı ise Avusturyalı yazar Peter Handke uluslararası kamuoyunda büyük bir tartışma yaratmıştı.
SAVAŞ SUÇLARINA DESTEK VERMİŞTİ
Balkan Savaşları sırasında Sırpları desteklediğini her fırsatta dile getiren ve Sırbistan’ın işlediği savaş suçları yüzünden özür dilemeyen Handke’ye ödül verilmesi büyük tepki çekmişti. Başta Türkiye, Arnavutluk ve Bosna Hersek olmak üzere birçok ülkede Nobel Ödül Töreni’ne katılmama kararı almıştı.
2020 Nobel Ödülleri bu yıl pazartesi gününden beri sahiplerini bulmaya başladı. Nobel Komitesi, tıp, fizik ve kimya alanlarında ödülleri sahiplerine verdi.
İngiliz bahis şirketleri Kanadalı şair Anne Carson’ı ödülün favorisi olarak gösterirken Rus yazar Lyudmila Ulitskaya, Kanadalı yazar Margaret Atwood ve Guadeloupe doğumlu Maryse Conde’nin de kazanma şansının yüksek olduğunu açıklamıştı.
NOBEL ÖDÜLLERİ NEDİR?
Nobel Ödülleri, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından kişiler veya kuruluşlara fizik, kimya, edebiyat, barış ve fizyoloji veya tıp alanlarındaki olağanüstü başarılarına verilmektedir. 1895 yılındaki Alfred Nobel'in vasiyeti doğrultusunda, 1896 yılından bu yana Nobel Vakfı tarafından idare edilmekte ve yürütülmektedir. Ekonomi dalında verilen bir başka ödül ise 1968 yılında Sveriges Riksbank ile merkez bankasının İsveç ekonomisine yapmış olduğu katkılar nedeniyle verilmeye başlanmıştır.
Her ödül ayrı bir komite tarafından verilir; İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi fizik, kimya, ekonomi alanındaki ödülleri, Karolinska Enstitüsü Fizyoloji veya Tıp alanındaki ödülleri ve Norveç Nobel Komitesi edebiyat alanındaki ödülleri vermektedir. Norveç Parlamentosunca İsveç Akademisinden seçilen beş kişilik bir kurul ise barış alanındaki ödülleri verir. Ödül almayı hak eden kişi veya kurum bir madalya, bir diploma ve yıllar içinde değişen miktarda para ödülü almaktadır.
2011 yılı itibarıyla, 20 kuruluş ve 69 ekonomi alanında ödül kazananlar da dahil olmak üzere, toplam 826 kişi ve kuruluşa ödül verilmiştir.
