KARAR Gazetesi jürisi Necip Tosun, Hale Sert, Necati Tonga, Şaban Özdemir, Funda Özsoy Erdoğan 2024'ün 'En İyi Öykü' kitaplarını seçti. Jürimizin 22 kitaplık okuma listesi sunan seçimlerinde Mukadder Gemici'nin insanlık dramlarını dokunaklı bir dille anlattığı 'Unutulmuş Hikâyeler', Semih Öztürk'ün iyi insanların her daim varlığına inandıran 'Kırık Rahvan' ve Merve Uygun'un masallardaki anneler ve kızları arasındaki ilişki kodlarını günümüze aktardığı 'Taşıyacak Bizi Rüzgâr' kitapları öne çıktı.
SALİHA SULTAN
KARAR gazetesi jürisi Necip Tosun, Hale Sert, Necati Tonga, Şaban Özdemir ve Funda Özsoy Erdoğan 2024’ün ‘En İyi Öykü’ kitaplarını seçti. Jürimizin 22 kitaplık okuma listesi sunan seçimlerinde Mukadder Gemici’nin insanlık dramlarını dokunaklı bir dille anlattığı ‘Unutulmuş Hikâyeler’, Semih Öztürk’ün iyi insanların her daim varlığına inandıran ‘Kırık Rahvan’ ve Merve Uygun’un masallardaki anneler ve kızları arasındaki ilişki kodlarını günümüze aktardığı ‘Taşıyacak Bizi Rüzgâr’ kitapları öne çıktı.
Mukadder Gemici
DERYA SÖNMEZ’DEN USTA İŞİ BİR ÖYKÜ EVRENİ
Necip Tosun
UNUTULMUŞ HİKÂYELER, MUKADDER GEMİCİ (Dergâh Yayınları): Yazar Gemici beşinci öykü kitabı Unutulmuş Hikâyeler’le öyküde kalıcı olacağının ipuçlarını verdi. İnsanlık dramlarını etkili, sahici bir dille dokunaklı hikâyelere dönüştürüp yılın en başarılı kitaplarından birine imza attı.
ÖTEKİ HAYVANLAR, DERYA SÖNMEZ (Sel Yayıncılık): Derya Sönmez’in 2021’de yayımlanan ilk kitabı Sırça Kanatlar şaşırtıcı bir ilk kitap başarısıydı. 2024’te yayımlanan Öteki Hayvanlar’la Sönmez öyküde ısrarlı olduğunu ortaya koydu. İyice eksiltilmiş, rafine bir dil ve boşlukla ördüğü öykü evreni yine usta işiydi.
RÜYANIN OLTASINDA, NİSAN ERDEM (Everest Yayınları): Rüyanın Oltasında, Nisan Erdem’in ikinci öykü kitabı. Nisan Erdem öyküsünü daha sağlam temellere yaslayarak öykü dünyasında güvenle yol alıyor. Zaman zaman gerçeküstü ögeler, rüya anlatım ve şiirsel metinlerle öyküsünü kuruyor. Felsefi derinlik arıyor, biçimsel, deneysel çıkışlarla öyküsünü zenginleştiriyor.
ŞİMDİ DÖNECEK DÜNYA, BURÇE BAHADIR (İletişim Yayınları): Burçe Bahadır’ın Şimdi Dönecek Dünya yılın nitelikli öykü kitaplarından biriydi. Titiz bir dil, ustalıklı anlatım, psikolojik derinlik Burçe Bahadır’ın öykülerinin dikkat çeken belli başlı özellikleri. Atmosfer yaratmadaki sahicilik, melodrama uzak duran güçlü dramatik anlatım öyküleri taçlandırıyor.
TAŞIYACAK BİZİ RÜZGÂR, MERVE UYGUN (Ketebe Yayınları): Masalsı, fantastik yaklaşımların çağdaş dilini yetkin bir kurmacayla öyküleştiren Merve Uygun’un Taşıyacak Bizi Rüzgâr yılın iyi öykü kitaplarından biriydi. Uygun’un özellikle gerçek ve gerçeküstünün iç içe geçtiği metinlerdeki cesur, deneysel dokunuşları dikkat çekiciydi.
Merve Uygun
CİHAN AKTAŞ’TAN KENDİNİN VE TOPLUMUN GERÇEĞİNİ KANIKSAMIŞ SATIRLAR
Hale Sert
KAR GİBİ PATİSKALAR, CİHAN AKTAŞ (İz Yayıncılık): Cihan Aktaş’ın Kar Gibi Patiskalar’ı kendisinin ve toplumun gerçeğini kanıksamış sakin ve duru bir anlayışın, dilin içinden yazdığı öyküleri sunuyor bize. Kötümserliğe yenik düşmemiş ama iyimserlikten hayli uzaklaşmış bir anlatıcının sesi duyuluyor. Yaşın ilerlemesiyle geçmiş ilişkilerin muhasebesini, eninde sonunda kendi özünü derinden kabullenişi ve kucaklayışı anlatıyor öyküler. İdealler uğruna ıskalanan bazı küçük ama mühim anların iç muhasebesi anlatıcının dertlerinin arasında geziniyor. Şehir bir de, kentsel dönüşümün rüzgârda uçuşan beyaz patiskalardaki iz düşümü… İnce fay hatlarında sallanması beklenen şehir, kitabın son öyküsünün satırlarında sarsılıyor.
DALGA BOYU, MURAT YALÇIN (Yapı Kredi Yayınları): Murat Yalçın’ın Dalga Boyu; Ahmet Haşim’in, Tanpınar’ın ve onun dil anlayışıyla çatışan Nurullah Ataç’ın dilinin dolanık, uzun savaşlardan ve hikayelerden kurtarılmış diliyle karşılıyor okuru. Türkçe’nin önünü kapatan bir kayanın çekilmesiyle akan birikmiş bir dil seline tutuluyorsunuz. Çocukluk; kelimelerle, betimlemelerle demlenmiş, ömür suyu içinde mayalanmış, netleştikten sonra hikayeye dökülmüş. Demlenme sırasında parçacıklı bir geçmiş dalgalı bir geçmişe dönüşüyor. Geçmiş ve gelecek arasındaki yıkıcı, dönüştürücü ilişkinin, nadide kelimelerin de yardımıyla boyutlanan öykülerden “Nare” tamtamlar çalarak giriyor Türk öyküsüne.
TAŞIYACAK BİZİ RÜZGÂR, MERVE UYGUN (Ketebe Yayınları): Merve Uygun, Taşıyacak Bizi Rüzgâr’da masallardaki anneler ve kızları arasındaki ilişki kodlarını günümüze başka katmanlar ekleyerek aktarıyor. İlk öykülerde, uzunluğu, kalınlığı ve ihtişamıyla ya da başörtüsüyle öne çıkan saçlar bir metafor olarak karşımıza çıkıyor. Merve Uygun saç metaforunu açıyor, uzatıyor, zorluyor, sorguluyor. Eril gücün kadınların saçları üzerinden büyüttüğü söylemi analiz etme imkanı sunuyor. Uygun’un gerek masal dilini dönüştürürken gerekse günümüz ilişkilerine dair yakın gözlemlerini ironiyle öyküleştirirken kaleminin ve kurgusunun kıvraklığı dikkat çekiyor.
KIRIK RAHVAN, SEMİH ÖZTÜRK (İletişim Yayınları): İstanbul’un gecesinde; hamamcının, kumar oynayanların, çingenelerin evreninde hâyâlden şehre, şehirden masala geçen kıssalı hikayeler kurmuş Semih Öztürk Kırık Rahvan’da. Kötülük insana mahsus ama vazgeçmenin, pişman olmanın mümkünlüğü de ön plana çıkarılıyor.
Semih Öztürk
Karıncanın, oynatılmak için tutulan ayının, cümle âlemin hakkını korumak isteyen genç kız Karanfil’in macerası okura güç veriyor. İyi insanların ve iyiliğin her daim varlığına inanan ve inandıran hikayeler, “hayal kurmak da ibadettir” diyerek bizi iyiliğin galip geleceği düşüne daldırıyor.
AKREBİN KIŞI, EMİNE ALTINKAYNAK (Dergâh Yayınları): Soğuk gerçekliği sert bir dille öykülüyor Emine Altınkaynak Akrebin Kışı’nda. Hayatın keskinliğine ve acımasızlığına karakterler de gözlerini çevirmeden bakıyorlar. Apaçık gerçeklik ve çoğu zaman da çirkinlik karakterleri pervasız bir o kadar da güçlü kılıyor. Gazete haberlerindeki isimli, resimli kişiler öykülerde canlanıyor, konuşuyor ve eyleme geçiyor. Haberleri okuduğumuzda midemize saplanan ağrının uzamasına imkan tanıyan öyküleri okumak da cesareti ve sağlam bir yüreği gerekli kılıyor.
MEVSİM YENİCE’DEN ÖZGÜN ÜSLUP, ZENGİN ANLATIM TEKNİĞİ
Necati Tonga
2024 yılında yayımlanan öykü kitapları içerisinde -tıpkı geçen sene olduğu gibi- kadın yazarlarımızın daha ön planda olduğunu söyleyebilirim. Bu minvalde benim açımdan 2024’ün en dikkat çekici öykü kitapları şunlar olmuştur:
FİL GÖZÜ, MEVSİM YENİCE (Can Yayınları): 2024 yılının bence en dikkate değer öykü kitabı, Mevsim Yenice’nin Fil Gözü’ydü. Üçüncü öykü kitabını yayımlayan Mevsim Yenice, karakter oluşturmadaki başarısıyla, anlatım tekniklerindeki çeşitlilikle ve özgün üslubuyla öykü vadisinde ön plana çıkan bir isim oldu.
DELİLER, BAVULLAR VE TANIŞMA BİÇİMLERİ, BEYHAN KEÇELİ (Metinlerarası Kitap): Beyhan Keçeli, ilk öykü kitabında, çoğu zaman metinler arası göndermelerle ilerleyen, şiirli bir dille ön plana çıkan ve yer yer küçürek öyküye yaklaşan başarılı on sekiz öyküsünü bir araya getirdi.
EV ÖLDÜ BEN AĞAÇLARI SEYRETTİM, MUSTAFA ORMAN (Everest Yayınları): 2024 yılının önemli öykü kitaplarından bir diğeri Mustafa Orman’ın tema bakımından birbirine yakın öykülerden oluşan Ev Öldü Ben Ağaçları Seyrettim’iydi. Öykülerinde çoğu zaman hüzünlü bir atmosfer kuran Mustafa Orman bu kitabıyla; sesini bulmuş, kendi öykü evrenini kurmuş bir yazar olarak edebiyat dünyasındaki yerini perçinledi.
KÜÇÜK BİR İHTİMAL, HÜSEYİN KILIÇ (Ötüken Neşriyat): Hüseyin Kılıç, ikinci hikâye kitabı Küçük Bir İhtimal’le gündelik hayatın içinde sıkça karşılaştığımız ayrıntıları başarılı bir öykü atmosferi içinde işledi ve geçen yılın en başarılı hikâye kitaplarından birine imza attı.
MİYASE ÇIKMAZI, FATMA NUR UYSAL PINAR (Loyas Yayınları): Fatma Nur Uysal Pınar, on beş öyküden oluşan ilk öykü kitabı Miyase Çıkmazı’nda çoğunlukla kadın duyarlılıklarını, insanların ve ailelerin çıkmazlarını dile getirdi. Samimi bir üslupla yazılmış eser, gelecek vaat eden bir yazarı müjdeleyen 'ilk kitap başarı'larından biriydi.
AYSEL KAYMAZ’DAN KADINLARIN SESSİZ ÇIĞLIKLARINI DUYURAN ÖYKÜLER
Funda Özsoy Erdoğan
Günümüz hikayesinde yapılan en büyük hata, muhtevadan ziyade temanın ve biçimin öne çıkarılması ki, bu da kurgunun atmosferinde yapaylığa, donukluğa yol açıyor. Bir hikayeden insan sıcaklığını çıkarın, geriye kupkuru bir mükemmellik kalır. Temanın ve biçimin muhtevanın önüne geçmesi, böylece muhtevanın önemsizleştirilmesi; hedef şaşırtarak hikayede sentetik bir mükemmellik oluşturur. Bu da okur açısından bıktırıcıdır; bir an önce bitsin, geri dönülmesin; sabun köpüğü misali uçup gidecektir belleklerden böyle hikayeler. Halbuki okur (en azından benim için öyle) okuduğu hikayenin kahramanlarıyla hayatın içinde karşılaşmak ister veya özdeşlik kurmak,empati yapabilmek ister, geçmişimizden ve şimdimizden izler taşısın ister o kahramanlar. Bunun yanı sıra Türkçeyi en latif,en rafine haliyle işlemek, ince işçilik bir anlatım zenginliği görmek de önemlidir hikayede. Bir yazarın sorumluluğudur diline sahip çıkmak aynı zamanda. 2024 yılında bu kıstaslara göre yazılmış ve benim de beğenerek okuduğum hikaye kitaplarından zorlanarak da olsa seçtiğim beş tanesinin ismini, alfabetik şekilde burada sıralayacak olursam;
ÇIKMAZ SOKAK ÖYKÜLERİ, AYSEL KAYMAZ (Mythos Kitap): Sessiz kadın çığlıklarını bize duyurmak için yazılmış bu öykülerdeki kahramanların çoğu, sokağımızdan, iş yerlerimizden, hatta ailemizden tanıdığımız kadınlar. Aysel Kaymaz’ın insanın iç denizine daldığı ve her dalışında inciler çıkardığı o kadın elleriyle tuttuğu kalemi, bizi üstü örtülerek gizlenmiş hikayeleri olan kahramanlarla tanıştırıyor. Bazıları gazetelerin üçüncü sayfa haberlerinden biri olarak okunup geçilebilecekken (geçilirken) ve unutuluşa terk edilecekken, bu kadınlara bir kitabın içinde yeniden rast geldiğinizde, yazarın dönüştürme gücüne, kalemine hayranlıkla karışık saygı duyuyorsunuz.
OL HİKAYE, ŞULE KÖKLÜ (Şule Yayınları): Şule Köklü, ilk hikaye kitabı olan Ol Hikaye’de daha önce yazdığı beş romanındaki gibi tabiata şahsiyet kazandırmış ki, bana göre Şule Köklü’nün yazarlığındaki hüner de bu ayrıntıda saklı. Tabiatın da adeta yan karakter olarak yer aldığı hikayelerin mekanı büyük şehirden uzak, Anadolu’nun ve Anadolu insanının mayasıyla hayat bulmuş yerler. Ol Hikaye, cömert tabiat betimlemeleriyle insan şahsiyetinin iç içe geçtiği gerçek insan hikayelerinden oluşuyor.
UNUTULMUŞ HİKÂYELER, MUKADDER GEMİCİ (Dergâh Yayınları): Mukadder Gemici; kendini tekrarlamayan, her kitabında okura yeni bir bakış sunan, daha önceki kitaplarıyla TYB, ESKADER ve Necip Fazıl Edebiyat Ödüllerini almayı hak etmiş güçlü bir hikayeci. Beşinci hikaye kitabı Unutulmuş Hikayeler’de oluşturduğu tekinsiz atmosferle okuyucuyu huzursuz etmeyi, ama bu huzursuzluğun uzantısında da hayata dair düşündürmeyi hedeflemiş ve bunu da başarmış. Hayatın ayarlarıyla oynayarak zaman zaman büyülü gerçekliğin tali yollarında iz süren yazar, insan olmanın gereğini ihmal eden, kendini konfor alanına sıkıştırarak hayatı kaçıran, hayatına anlam yükleyemediği için mutsuz olan ve mutsuz eden insanı çok sade, çok vurucu, çok huzursuz ederek anlatmış.
VAKTİNDEN ÖNCE BİR ZEMHERİR, TANER AY (Ötüken Neşriyat): Tanburi Cemil Bey’in hayatının anlatıldığı uzun bir hikayeden oluşan bu kitapta, Tanburi Cemil Bey ile beraber biz de 1902-1916 yılları arasındaki eski ahşap İstanbul’u semt semt dolaşıyoruz. Bu sırada eski İstanbul’un her mahallesinin kendine has bir kültür dokusu olduğunu ve orada yaşayan mahalle sakinlerini de bu kültürün şekillendirdiğini öğreniriz. Üstelik yazarın kitapta Tanburi Cemil Bey’in yaşadığı döneme ait İstanbul Türkçesini kullanarak farklı bir söyleyiş oluşturması ve böylece o eski ahşap İstanbul’un kimyasını okura da hissettirmesi çok yerinde bir tercih olmuş.
ZÜRAFANIN BİLDİĞİ, GAMZE GÜLLER (Everest Yayınları): Daha önce Orhan Kemal Hikaye Ödülü’nü de alan Gamze Güller’in beşinci hikaye kitabı olan Zürafanın Bildiği’ndeki kahramanların çoğu, beyaz yakalı diyebileceğimiz, metropollerde yaşayan ofis insanları. Metropol insanının kendine yabancılaşmasının verildiği bu hikayelerde, tabiattan uzaklaşan modern insanın büyük şehrin dar mekanlarında ruhunun nasıl sıkıştığını, yitirilen insan sıcaklığını nesnelerle gidermeye çalışmasının trajikliğini çok etkileyici anlatmış.
TUNCAY GÜNAYDIN’DAN MODERN EDEBİYATIN İHMAL ETTİĞİ ANADOLU İNSANI
Şaban Özdemir
2024, yılı ekonomik krizin son yıllarda en derin hissedildiği yıllardan biri oldu. Bu durum yayım dünyasında da çok etkili oldu denebilir. Önceki yıllarda ayda 20-30 kitap basan yayınevleri 3-4 kitaba kadar tensikata gitmek zorunda kaldı. Bu ortamda bence hikâye türü yine de şanslıydı. Görece olarak diğer türlere göre hem yayınevleri hem de okuyucular tarafından daha çok tercih edildi düşüncesindeyim. Bunda öykü kitaplarının genelde uzun metinler olmaması, hem yayınevlerini hem de okuyucuları yormaması belirleyici sebep olabilir. Ne de olsa bir Doğu ülkesiyiz ve Doğu’nun genlerinde hikâye var.
MELEKLER TERS ÇALIM YEMEZ, TUNCAY GÜNAYDIN (Ötüken Neşriyat): 2024’ün en bence en başarılı kitabı Tuncay Günaydın’ın 'Melekler Ters Çalım Yemez' adlı başyapıtıydı. Günaydın, çizgisinden bir şey kaybetmeden, her kitabında daha da ustalaşarak sımsıcak hikâye kitaplarına bir yenisi daha ekledi. Günaydın’ın kitabında Anadolu’nun sesi, modern edebiyatın ihmal ettiği insan var, bizim insanımız var. Anadolu’nun hüznü, sevinci, çarşısı, delisi, sevdası, kıskançlığı… Hasılı buram buram bizim insanımız ve Anadolu var onun hikâyelerinde. Bunalımlı, mütemadiyen iç çelişkiler yaşayan, hep bir şeyleri sorgulayıp çözüm bulamayan depresif ve suni hikâye kahramanları okumaktan gına gelenlere ilaç mahiyetinde Günaydın’ın hikâyeleri. Hâlâ niye Tuncay Günaydın’ın hikâyelerini bir yönetmenin keşfdemediğini de anlamış değilim. Başarılı bir yönetmenin elinde çok güzel bir film ya da dizi olacağına eminim.
KIRIK RAHVAN, SEMİH ÖZTÜRK (İletişim Yayınları): Vakıa bu kitabı çok sevdim. Öztürk’ün iç içe geçmiş ve Büyülü Gerçekçilik’le harmanlanmış hikâyeleri hem kurgu hem dil olarak çok başarılı. Atmosfer oluşturmada çok mahir Öztürk. Kolay ama dikkatli okunması gereken, birbirini tamamlayan öykülerle Öztürk, hikâyeciliğimizde sağlam adımlarla ilerliyor.
CUMHUR'UN ÖLÜM İLANI, ALİ YAĞAN (Ketebe Yayınları): Ali Yağan kitabında birçok teknik deniyor ve bunlarda da oldukça başarılı. Bizim insamızı anlatırken orijinal buluşlarıyla okuyucuyu şaşırtmayı biliyor.
TEK KİŞİLİK BALAYI, ÖZAY ERDEM (Everest Yayınları): İlk kitap olmasına rağmen göz ardı edilmemesi gerektiğini düşündüğüm bir kitap. Sade dili, enteresan dikkatleri ve alışılmadık hikâye konuları ile umut vaat eden başarılı bir toplam Erdem’in hikâyeleri.
USTAM DİYORUM ÖLDÜ, MAKBULE ARAS EYVAZİ (Yapı Kredi Yayınları): 2022’de 'Sonun Bacakları'yla öykü serüvenine başlayan ve bu sene 'Ustam Diyorum Öldü' ile okuyucularla buluştu. Eyvazi kendine has bir biçem geliştiren, dili ve ruhu ilmek ilmek dokuyan bir hikâyeci. Her ne kadar başarılı tercümeleri ile temayüz etse de öykülüğü başka bir kulvarda yürüyor. İç sorgulamaları, insana ve olaylara derinlikli bakışı onu ayrıcalıklı bir yere oturtuyor.
