Katar’da 200 milyar dolarlık projelere ‘kriz’ tehdidi

Dünyanın en zengin ülkelerinden olan Katar’da 200 milyar dolarlık yatırım projelerinin tamamlanmasına “komşu krizinin” gölgesi düştü. Merkezi İngiltere’de bulunan Orta Doğu Enstitüsü Enerji Uzmanı Nasır Tamimi, “Katar, 2022’de düzenlenecek Dünya Kupası’nın detay projeleri için çimento, çelik gibi ürünleri büyük ölçüde Suudi Arabistan’dan alıyor. Bu ticaret sekteye uğrarsa masraflar artabilir, dahası Dünya Kupası’na ilişkin projelerin tamamlanması ertelenebilir” dedi. Söz konusu 200 milyar dolarlık dev yatırım için Katar, önümüzdeki beş yılda altyapıdan sağlığa, eğitimden metroya kadar 200 kadar projeyi hayata geçirmeyi planlıyor. Türk mühendisleri ise en çok iş üstlendiği bu yedinci ülkede dev projelerde yer almak için çalışırken, en önemli rakipleri arasında İtalya, Almanya, İngiltere ve Çin bulunuyor.

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) verilerine göre, Türk firmaların Katar’da sürdürmekte olduğu projelerin toplamı 6,7 milyar dolar. Takip edilen projelerin büyüklüğü ise 1 milyar dolar. Bugüne kadar üstlenilen 125 projenin toplam rakamı 13,7 milyar dolar. Katar’da gerçekleştirilen projelerde karayolu projeleri başı çekiyor. Karayolu dışında metro, havalimanı ve liman projelerinde Türk müteahhitler yer alıyor.

Türkiye’nin Katar’a ihracatında ise inşaat demiri, makine, elektronik ve mobilya öne çıkarken, inşaat demiri ihracatın yüzde 65’ini oluşturuyor. Bununla birlikte, her türlü inşaat malzemeleri, ev tekstili, mobilya, makarna, zeytinyağı, domates salçası,  şekerli ve çikolatalı ürünler, bisküvi, süt ürünleri, doğal taşlar, kuyumculuk ve mücevher ürünleri, porselen, seramik, cam, beyaz eşya ve otomotiv yan sanayi gibi ürünler de önemli ihraç kalemleri arasında. Katar’dan ithalatımıza bakıldığında, ağırlıklı olarak işlenmemiş alüminyum, kimyasal maddeler, plastik ve plastik mamulleri bulunuyor.

Türkiye’nin dış ticaret fazlası verdiği Katar’a ihracat, 2016 yılında 439 milyon dolar, dış ticaret hacmi de 710 milyon dolar olarak gerçekleşti. Katar’ın 2016 yılında toplam ihracatımızdaki payı yüzde 0,3 olurken, en fazla ihracat yaptığımız ülkeler arasında 53’üncü sırada yer alıyor. Türk firmaları Katar’da müteahhitlik işlerinde yoğunlaşırken, Katarlı firmalarda Türkiye’de ağırlıklı finans yatırımlarında yoğunlaşıyor. Katarlı bankaların boy gösterdiği yatırımlardan biri QNB Finansbank. Finansbank Qatar National Bank’a  (QNB) 2.75 milyar dolara satılmıştı. Bir diğer Katar yatırımı da ABank. Anadolu Grubu’nun satışa çıkardığı ABank, Commercial Bank Of Qatar tarafından 460 milyon dolara satın alınmıştı. Öte yandan BeIN Media Grubu, Digitürk’ü satın alırken, Boyner Şirketler Grubu’nun yüzde 30’u da yine Katarlı Mayhoola For Investments’in olmuştu. Yalova’da ve İstanbul’da birçok konut projelerinde de Katar sermayesinin ortaklığı bulunuyor.

Ayrıca, kişi başı milli geliriyle dünyanın en zenginlerinden olan ülke, dünya genelinde Türkiye’de de bir çok ayağı bulunan şirketlere de ortak. Bunların başında petrol şirketleri Shell ve Total , Alman otomotiv üereticisi Volkswagen, giyim devleri Marks & Spencer, Louis Vitton, Valentino, İtalyan otomotiv devi Porsche gibi markaların yüzde 5 ile yüzde 50 hisseleri Katarlı şirketlerde bulunuyor.

350 MİLYAR DOLARLIK DEV FON

Katar Yatırım Otoritesi (QIA), 350 milyar dolarlık (1 trilyon 236 milyar lira) bir fonu yönetiyor. Fonun büyüklüğü, Borsa İstanbul’daki şirketlerin toplam piyasa değerlerinin yaklaşık iki katına denk geliyor.

Fonun, Rus petrol şirketi Rosneft’de, Hollanda’nın devi Royal Dutch Shell’de, Fransız petrol devi Total’de,  İngiliz bankası Barclays’de, İsviçre bankası Credit Suisse’de, Çin’in tarım bankasında,  Alman şirketleri Volkswagen ve Siemens’de, dünya mücevher devi Tiffany&Co’de, Heatrow havalimanın da yatırımları bulunuyor.      

Katar, gaz ve petrol fiyatları düşük seyretmesine rağmen, satın alma gücü paritesine (SGP) göre geçen yıl kişi başı milli gelirde 129 bin 726 dolarla bu alandaki liderliğini korudu.

Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası (WB) verilerine göre Katar, dünyanın üçüncü büyük gaz rezervine sahip. Doğalgaz rezervi 25,3 trilyon metreküp, yıllık ihracatı 31 milyon ton

Petrol gelirleri, toplam gelirlerin yüzde 60’dan fazlasını oluşturuyor.

Türkiye’nin Katar’a ihracatı geçen yıl yaklaşık 440 milyon dolar oldu.

İhracatın çoğunluğu, gemiler, yatlar, elektrik elektronik ürünleri, inşaat demiri, makineler ve mobilyalardan oluştu.

Türkiye’nin Katar’dan 2016’da yaptığı 271 milyon dolarlık ithalatı ise büyük ölçüde petrol ve türevleri, alüminyum ve plastik ürünleri oluşturdu.

Söz konusu ülkeyle toplam dış ticaret hacminin iki katına çıkarılması için çalışmalar yapılıyor.      

Kişi başına milli geliri yaklaşık 130 bin dolar olan Katar’da yabancı yatırımcı için potansiyel arz eden en önemli sektör müteahhitlik.

Katar’da gelecek dönemde hayata geçirilmesi planlanan 200 kadar projenin toplam tutarı yaklaşık 200 milyar dolar.

Bu tutarın yaklaşık yüzde 43’ünün altyapı için harcanması beklenirken kalanı sağlık ve eğitim sektörleri için kullanılacak.

Ülke, 2022 FIFA Dünya Kupasına ev sahipliği yapacak. Bu nedenle orta ve büyük ölçekli dokuz yeni stadyum inşa edecek.

İnşaat sektöründe faaliyet gösteren Türk firmalarının en önemli rakipleri ise İtalya, Almanya, İngiltere ve Çin menşeli şirketler.

Katar Türk müteahhitleri açısından proje çokluğu bakımından önemli bir pazar olarak dikkati çekiyor. Ülkede 7,7 milyar dolarlık iş gerçekleştiriliyor.

KOMŞULAR BANKACILIK İŞLEMİNİ DURDURDU

Suların durulmadığı Katar’da komşuların yaptırımları art arda gelmeye başladı. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) merkezli bazı bankalar, Katar bankalarıyla ilişkileri durdurduklarını açıkladı. İsimleri açıklanmayan bankalar, Suudi Arabistan ve BAE Merkez Bankaları’nın direktifleri doğrultusunda Katar’la ilişkiler belirlenene kadar Katar bankaları ile çalışmayacaklarını duyurdu. BAE ve Bahreyn Merkez Bankalarının, ülkedeki bankalardan Katar’la yapılan işlemler konusunda rapor istediği de kaydedildi.  Doha yönetimiyle diplomatik ilişkilerini kesen ülkeler, Katar uçaklarına hava sahasını kapattı. Katar Havayolları, Suudi Arabistan, Mısır ve Bahreyn’e uçuşlarını iptal etti.

KÖRFEZ ATEŞİ FUTBOLU VURABİLİR

Merkezi İngiltere’de bulunan Orta Doğu Enstitüsü Enerji Uzmanı Nasır Tamimi, Körfez ülkeleri arasındaki diplomatik gerilimin Katar ekonomisi için önemli olduğunu belirterek, “Katar, 2022’de düzenlenecek Dünya Kupası’nın detay projeleri için çimento, çelik gibi ürünleri büyük ölçüde Suudi Arabistan’dan alıyor. Bu ticaret sekteye uğrarsa masraflar artabilir, dahası Dünya Kupası’na ilişkin projelerin tamamlanması ertelenebilir” dedi.  Söz konusu diplomatik kriz sürecinin, ülkeler arasındaki enerji ilişkilerini etkilemeyeceğini savunan Tamimi, diğer olası etkileri ise şöyle değerlendirdi: “Katar, doğalgazı politik bir silah olarak kullanmayı istemeyecektir. Eğer bunu yaparsa, Katar gazını satın alan diğer ülkelere kötü bir sinyal göndermiş olur.”

KRİZ PETROL FİYATLARINA YARAR

Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) Ortadoğu Araştırmaları Uzmanı Ali Semin, söz konusu kararın tamamen Arap dünyasıyla ilgili olduğunu söyledi. Semin, Katar’ın Türkiye ekonomik açıdan iyi ilişkileri olduğunu anlatarak, şöyle devam etti: “Türkiye’nin ekonomik açıdan Suudi Arabistan’la da çok iyi ilişkileri var. Belki ekonomik anlamda bazı düşüş veya yükselişler gibi dengesizlikler olabilir ama Katar’ın Suudi Arabistan ile diplomatik ilişkilerinin kesilmesi ülkenin bütün gücünün elinden alınması anlamına da gelmiyor. O yüzden Türkiye’yi çok fazla etkileyeceğini düşünmüyorum. Ancak Katar’ın iç politikasını etkileyecek. Katar Borsası önemli oranda düşüş gösterdi, ilk defa bu kadar yüksek oranda düşüş yaşıyor. Neye yaradı? OPEC’teki petrol fiyatlarına. Ekonomiye etkisi olduğunu görüyoruz, özellikle enerjiye etkisi olduğunu görüyoruz. Bence Amerika bu işten çok rahatsız olmayacak çünkü Katar’ın bazı dengeleri var bölgede.”

DOLARDA KATAR ÇIKIŞI

ABD Merkez Bankası’nın faiz artışlarına Haziran’dan sonra devam etme olasılığının zayıflamasıyla 3.50 liraya kadar gerileyen dolar, Katar kriziyle yükseldi. Dolar 3.54 liranın üzerine çıkarken, euro 4.0 lira sınırına dayandı. İş Yatırım’ın “Katar Krizi Türkiye için ne kadar önemli” başlıklı günlük piyasa bülteninde, “Katar krizi sonrası dünya borsaları hafif satıcılı bir seyir izliyor. Suudi Arabistan, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Yemen’in terörü desteklediği gerekçesiyle Katar ile diplomatik ilişkisini kesmesi Ortadoğu’da jeopolitik risk primini artırdı” denildi.

GAZ PİYASASI OLUMSUZ ETKİLENİR

Gazprom Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Aleksandr Medvedev, Katar ile bazı Arap ülkeleri arasında yaşanan krizin dünya genelinde sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) piyasalarını etkileyebileceğini belirtti.Moskova’da gazetecilerin sorularını yanıtlayan Medvedev, Katar’ın hacim bakımından dünyanın en önemli LNG ihracatçılarından biri olduğunu söyledi. Katar ile bazı Arap ülkeleri arasında yaşanan kriz nedeniyle küresel LNG piyasalarının olumsuz etkilenebileceğini dile getiren Medvedev, “Ancak kesin konuşabilmek için henüz çok erken” dedi. Medvedev, Türkiye’ye gönderilen doğalgaz fiyatında indirim olup olmayacağı sorusuna şu yanıtı verdi: “Bizim tercihimiz bu görüşmeleri tahkim yoluna gitmeden çözüme kavuşturabilmektir.”

Gazprom Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Aleksandr Medvedev, Katar ile bazı Arap ülkeleri arasında yaşanan krizin dünya genelinde sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) piyasalarını etkileyebileceğini belirtti.Moskova’da gazetecilerin sorularını yanıtlayan Medvedev, Katar’ın hacim bakımından dünyanın en önemli LNG ihracatçılarından biri olduğunu söyledi. Katar ile bazı Arap ülkeleri arasında yaşanan kriz nedeniyle küresel LNG piyasalarının olumsuz etkilenebileceğini dile getiren Medvedev, “Ancak kesin konuşabilmek için henüz çok erken” dedi. Medvedev, Türkiye’ye gönderilen doğalgaz fiyatında indirim olup olmayacağı sorusuna şu yanıtı verdi: “Bizim tercihimiz bu görüşmeleri tahkim yoluna gitmeden çözüme kavuşturabilmektir.”

GEREKLİ TEDBİRLERİ ALIYORUZ

Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Katar merkezli gelişmelere ilişkin, “Kriz Türkiye’ye sıçrar mı? Asla böyle bir şey öngörmüyoruz” dedi. Türk müteahhitlerinin bundan olumsuz etkilenmeyeceğini ümit ettiklerini dile getiren Bakan Zeybekci, “Gerekli her türlü tedbiri alıyoruz. Bu anlamda bir olumsuzluk görmüyoruz. Bizim duruşumuz belli. Bu işlerin barışla çözülmesi, ülkelerin menfaatlerini zedelemeden çözülmesi hep istediğimiz olmuştur. İnşallah kısa sürede çözülür” dedi.  Durham Üniversitesi İslam Ekonomisi ve Finansı Merkezi, Körfez Ekonomi Politiği Araştırmacısı Erhan Akkaş da Katar’ın özellikle 350 milyar dolar büyüklükle dünyanın 9. büyük varlık fonuna sahip olduğunu söyledi. Türkiye’nin Katar’a yaptığı ihracat bakımından avantajlı konumda olduğunun altını çizen Akkaş, “Katar’a komşularından uygulanan yasaklar neticesinde, Katar ihtiyaç duyduğu ürünleri Türkiye gibi dost ülkelerden temin edecektir” dedi.