TÜİK ‘AB’nin tavsiyesi’ diyerek Tüketici Güven Endeksi’nin hesaplanmasında kullanılan ‘işsizlik beklentisi’ ve ‘tasarruf ihtimali’ başlıklarını çıkardı. ‘Kötümser’ parametrelere çizik atılmasından bir gün sonra da endeks açıklandı. Tüketici güveninin, eylülde 82 puana çıktığı duyuruldu. Ancak eski hesaplamaya göre endeks 62’de kaldı. Bu fark ‘TÜİK’in yeni mucizesi’ yorumlarına yol açtı.
TÜİK, Tüketici Güven Endeksi’nin hesaplamasında değişikliğe gitti. Hesaplamada kullanılan dört alt endeksten ikisi olan ‘işsiz sayısı beklentisi’ ve ‘tasarruf etme ihtimali’ listeden çıkarıldı. Bunların yerine ‘hanenin maddi durumu’ ve ‘dayanıklı tüketim mallarına harcama yapma düşüncesi’ hesaplamaya dahil edildi. Düzenlemenin, Avrupa Komisyonu Ekonomik ve Finansal İşler Genel Müdürlüğü’nün tavsiyeleri doğrultusunda yapıldığı belirtildi.
"TÜKETİCİMİZ ARTIK DAHA AZ KÖTÜMSER"
Düzenlemeden bir gün sonra da TÜİK eylül ayı verilerini açıkladı. Yeni kriterlerle hesaplanan tüketici güveni, ağustosa göre yüzde 3.2’lik artışla eylülde 82 oldu. Değişiklik öncesi hesaba göre ise endeksin 61.8 seviyesinde olacağı belirtildi. İktisatçı Orhan Karaca “Artık daha az kötümser bir tüketicimiz var. Ancak bu revizyon tüketiciyi müzmin kötümser durumundan kurtaramadı. Yeni seride de birkaç ay dışında 100’ü aşan değer yok” dedi.
HESAP DEĞİŞTİ GÜVEN ARTTI
Tüketici güven endeksi eylül ayında artı. Hesaplama yönteminin değişmesiyle birlikte düşmesi beklenen endeks yükseldi. Ekonomistler ise mevcut endekse göre farkın 20 puan olacağına değindi. TÜİK’e göre, tüketici güven endeksi eylülde aylık bazda yüzde 3,2 yükselerek 82 oldu. İktisatçı Orhan Karaca “Eski seride aşırı kötümserlik sınırı 60 olarak görünüyordu; yeni seride bu sınır 80 olarak görünüyor” dedi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) hesaplamaları yine şaşırttı. Bir önceki gün ‘tüketici güven endeksi’ hesaplamasında değişikliğe giden TÜİK, yeni yöntemle sert grafiklere sahne oldu. Endekste yukarı yönlü çok sert bir değişim olurken, düşmesi gereken güven endeksi de arttı. Önceki gün açıklanan veri hesaplamasıyla birlikte TÜİK, ‘tüketici güven endeksi’ hesaplamasında kullandığı dört alt endeksten ikisi olan ‘işsiz sayısı beklentisi’ ve ‘tasarruf etme ihtimalini’ hesaplamadan çıkardı. Açıklamada, değişikliğin “Avrupa Komisyonu Ekonomik ve Finansal İşler Genel Müdürlüğü’nün (DG ECFIN) tavsiyeleri doğrultusunda” yapıldığı belirtildi. Bu endeksler yerine ‘geçen 12 aylık döneme göre mevcut dönemde hanenin maddi durumu’ ve ‘gelecek 12 aylık dönemde dayanıklı tüketim mallarına harcama yapma düşüncesi’ endeksleri hesaplamaya dahil edildi. TÜİK ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan mevsim etkilerinden arındırılmış tüketici güven endeksi, eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 3,2 oranında arttı; Ağustos ayında 79,4 olan endeks, Eylül ayında 82,0 oldu. Hesaplama değişikliği öncesi duruma göre hesaplanan tüketici güven endeksi ise, eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 3,7 oranında arttı; Ağustos ayında 59,6 olan endeks, Eylül ayında 61,8 oldu.
Alınan karara tepki gösterilirken, ekonomik verilerin sürekliği değiştiğine değinildi. Bu dönemde işsizlik hesaplamalarının revize edilmediğine vurgu yapılırken, Bloomberg’in grafiği gerçeği gösterdi. Güven endeksi eylül ayında Bloomberg grafiğine göre yüzde 5,5 düşerken, TÜİK’in yeni hesaplamasıyla yüzde 3,7 artış kaydetti. Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin maddi durum ve genel ekonomiye ilişkin mevcut durum değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri, harcama ve tasarruf eğilimleri ölçülüyor. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabiliyor. Tüketici güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu,100’den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu gösteriyor.
5'TEN FAZLA VERİDE DEĞİŞKLİK YAPILDI
Analist Fatih Sezer’de TÜİK değişikliklerine atıfta bulundu. Sezer “Tüketici güven endeksi Eylül’de 82’ye yükselmiş. Geçen ay 59,6 idi; nasıl olmuş bu iş? Yapılan revizyonla. Düşük endeks değerine sahip “işsiz sayısı beklentisi” ve “tasarruf etme ihtimali” daha yüksek endeks değerine sahip maddelerle değiştirilerek. Şimdiye kadar birçok veri değiştirildi. Aklımda kalanlar ise şöyle; işsizlik, milli gelir, hizmetler geliri, dış ticaret verileri ve tüketici güven endeksi” dedi. Ekonomist Murat Kubilay ise şu yorumu yaptı: “Ne tesadüf ki tüketici güven endeksi hesaplamasında değişikliğe gidildi; ötesi kaderin cilvesi dolar kuru yeni bir rekor kırdı.”
"İYİ BİR NOKTADA TAMAMLAYACAĞIZ"
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, eylül ayı tüketici güven endeksi verilerine ilişkin olarak, “Yılı tahminlerden iyi bir noktada tamamlayacağız inşallah” yorumunu yaptı. Albayrak sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Ekonomimiz üçüncü çeyrek için güçlü bir yükseliş mesajı verdi. Ağustos’a göre tüketici güven endeksi yüzde 3,2 artarak 82,0 oldu. Veriler iyi geliyor. Yılı tahminlerden iyi bir noktada tamamlayacağız inşallah” ifadesini kullandı. Bunun üzerine sosyal medya üzerinden paylaşımlar yapıldı. Kullanıcılar 100’ün altında kalan verinin iyiyi işaret etmediğini paylaştı.
TÜKETİCİ AŞIRI KÖTÜMSER DURUMDA
Tahminlerde bulunan iktisatçı Orhan Karaca, mevcut endekse göre farkın 20 puan olacağına değinmişti. “Artık daha kötümser bir tüketicimiz var” diyen Karaca “İşin ilginç tarafı, bu revizyonun tüketiciyi ‘müzmin kötümser’ durumundan kurtaramamış olması. Eski seride 100’ü aşan hiç değer yoktu; yeni seride de ilk yıllardaki birkaç ay dışında 100’ü aşan değer yok. Yeni seride seviye yükselmiş olabilir ama önemli olan eğilimdir. Eski seride aşırı kötümserlik sınırı 60 olarak görünüyordu; yeni seride bu sınır 80 olarak görünüyor. Böylece yeni seri de tüketicinin 2018 yılı sonlarından bu yana aşırı kötümser durumda olduğunu ifade ediyor” açıklamasını yaptı.
YİNE HARİKALAR YARATILMIŞ
İktisatçı Yalçın Kartepe de sosyal medya hesabı üzerinden değerlendirmelerde bulundu. Kartepe “İşsizlik beklentisi tüketici güven endeksinden çıkarılıp yerine ‘bulaşık makinası’ alma olasılığı eklenmiş. Böylece tüketici güveni artmış(mış). Sanırım tüketici güven endeksi anketini doları olan vatandaşlara uygulamışlar; çünkü dolar arttıkça tüketici güveni de artıyor. Endeks doğruyu gösteriyor demektir. Dolar arttıkça doları olanlar daha fazla tüketebilecek.” ifadelerini kullandı. Ekonomist Oğuz Demir ise şunları söyledi: “Tüketici güven endeksinde, yeni revizyonla harikalar yaratılmış. Örneğin; pandeminin zirve yaptığı 2020 Mayıs’ta tüketici güveni 82,7. Açılma olan haziranda yine 82,7. Tüketicinin kredilerle para saçtığı temmuz, ağustos ve eylül güven endeksi rakamı Mayıs 2020’nin altında.”
