Sarıkamış kimin hatası? Birinci Dünya Savaşı'nda Enver Paşa yönetimindeki Osmanlı ordusu, Kars'ı Rusların elinden almak için harekete geçti. Çölden getirilen ve kış şartlarına uygun olmayan teçhizatlara sahip 60 bin Türk askeri, Sarıkamış'a bağlı Allahuekber Dağları'nda donarak şehit oldu. İşte, Sarıkamış Harekatı tarihi...
Kars'ın Sarıkamış ilçesinde, Osmanlı ordusunun Rus işgalindeki toprakları kurtarmak için başlattığı, çok sayıda askerin çatışmalar ve dondurucu soğuklar nedeniyle şehit düşen askerler saygıyla ve minnetle anılıyor.
22 ARALIK 1914'TE SARIKAMIŞ'TA NE OLDU?
Birinci Dünya Savaşı esnasında Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu Sarıkamış'ta karşı karşıya geldi. Sarıkamış Harekatı, Enver Paşa'nın hatalı stratejisi dolayısıyla Osmanlı'nın yenilgisiyle sonuçlandı. Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı'na göre, Osmanlı o dönem 60 bin askerini şehit vermişken, 30 bin Rus askerinin öldürüldü.
Savaşın en hazin bölümü ise Osmanlı kayıplarının bir çoğunun Ruslarla yapılan çarpışmalarda değil, ağır soğuk hava şartlarından dolayı şehit olmasıdır.
Ruslar; Türklerden 7 bin eri esir, 200 subay, 20 makineli tüfekle 30 topu ganimet olarak aldı. 5 bin kişi civarında esir alındı. Bunlar tahmine göre Kırım'da domuz çiftliğinde çalıştırılarak ve aç bırakılarak vefat etti.
SARIKAMIŞ HAREKATI'NIN SONUÇLARI
Savaştan sonra İstanbul'a dönen Enver Paşa, uzun bir süre Sarıkamış ile ilgili herhangi bir haber, bildiri ya da yayın yapılmasını engellemek için sansür uygulamış ve Osmanlı halkı savaşta olup bitenleri uzun seneler sonra öğrenebilmişti.
Harbiye Nazırı Mirliva Enver Paşa ile düştüğü anlaşmazlıktan dolayı Irak'a gönderilen ve orada Osmanlı 6. Ordusu komutanı olarak Britanya İmparatorluğu Mezopotamya Ordusunu bozguna uğratacak olan Osmanlı ve Alman Mareşali Goltz Paşa günlüğüne şu şekilde not düşmüştür: "Kafkasya'da maalesef kendilerini Napolyon Bonapart sanan ve cahil yetişen birçok adam var. Bunlar, ordularına güçleriyle bağdaşmayan görevler vermişler ve bundan dolayı ordularını büyük zarara uğratmışlardır."
Ermeni gönüllü tümenleri Rus kuvvetlerinin başarısında önemli bir etken oldu. Bunlar kritik anlarda Osmanlı hareketlerine meydan okudu: "Osmanlı'nın gecikmesi Sarıkamış etrafında yeterli kuvvet konsantre etmesi adına Rus Kafkasya Ordusu'na zaman kazandırmıştır."
Enver Paşa, Ermeniler'i suçladı ve bölgede Rusya ile aktif beraberlikte bulunduklarını ifade etti. 1918 Mart ayında Brest-Litovsk Antlaşması ile Sarıkamış ve Kars geri alındı ancak aynı senenin Ekim ayında Mondros Mütarekesi gereğince eski sınırlara dönülmüş ve topraklar geri verilmişti.
SARIKAMIŞ ŞEHİTLERİMİZİN HİKAYESİ
22 Aralık 1914 tarihinde Sarıkamış'ta 60 bini donarak olmak üzere 78 bin askerimiz şehit oldu.
Başkumandan vekili Enver Paşa, büyük bir güçle, Rusları hiç beklemedikleri bir yerden, Allahuekber Dağları'ndan aşarak vurmayı ve Kars'ı tekrardan vatan topraklarına katmayı istemişti.
Allahuekber dağlarının 2-3 bin rakımlı geçitlerinde ısı sıfırın altında 30 dereceye kadar düştüğü söyleniyor. Türk askerlerinin büyük bölümü de çölden gelmişti ve üzerlerinde yazlık üniformalar bulunuyordu.
Sarıkamış'ta dondurucu soğuk altında askerlerimizin durumunu Kurmay Subay Şerif Bey 'Sarıkamış' adlı kitabında şu şekilde anlatmış:
"Yol kenarında karların içinde çömelmiş bir asker, bir yığın karı kollarıyla kucaklamış, titreyerek, feryat ederek dişleriyle kemiriyordu. Kaldırıp yola sevk etmek istedim. Beni hiç görmedi. Zavallı çıldırmıştı. Bu suretle şu lanetli buzullar içinde biz belki on bin kişiden fazla insanı bir günde karların altına bıraktık ve geçtik."
Rus Kafkas Ordusu Kurmay Başkan Vekili Dük Aleksandroviç Pietroviç, Sarıkamış'ta gördüklerine dair şunları söylemiş:
"İlk sırada diz çökmüş 9 asker. Mavzerleriyle nişan almışlar, tetiğe asılmak üzereler ama basamamışlar... 2. sırada cephane taşıyan askerler bulunuyor, sandıkları bir avuçlamışlar ki, kainattan hırslarını almak istiyor gibilerdi. Öylece kaskatı kesilmişler... Ve sağ başta Binbaşı Nihat. Dimdik ayakta, başı açık, saçları beyaza boyanmış, gözleri karşıda... Allahuekber dağlarındaki son Türk müfrezesini teslim alamadım. Bizden çok evvel, Allah'larına teslim olmuşlardı."
Allahuekber dağları, 37 bin şehit verilerek aşıldı ve Sarıkamış kuşatıldı. Sarıkamış kuşatma harekatı aşırı soğuk ve açlık yüzünden, hedef ele geçirilemeden, 5 Ocak 1915'de tamamlandı.
Osmanlı askerleri bu dağlarda, 60 bini donma sonucu tam 78 bin şehit verdi. Rus birlikleri ise bu savaşlarda 32 bin askerini kaybetti.
