Biden seçim vaadini yerine getirmek için 24 Nisan açıklamasında 'soykırım’ iddiasına yer verdi. Tarihi gerçeklere ve ittifak hukukuna aykırı yaklaşım, zorlu süreçten geçen Türkiye-ABD ilişkilerini de baltaladı. Kriz adımına Ankara'dan tepki yağdı.
Göreve başlamasından 93 gün sonra Erdoğan'ın tebrik telefonuna dönüş yapan Biden, tek taraflı Ermeni iddialarını resmen tanıdığını ilan etti. Seçim vaadini gerçekleştiren ABD Başkanı 1915 olaylarına ilişkin "1.5 milyon Ermeni sınır dışı edildi, katledildi ya da yok etme kampanyasıyla ölüme yürüdü" iddiasında bulundu.
Tarihi gerçekleri tersyüz ederek iç siyaset malzemesi yapmaya yönelik sorumsuz yaklaşıma tepki yağdı. Bu yıl 24 Nisan iddialarına karşı yeteri kadar diplomatik girişimde bulunmadığı için eleştirilen Ankara’dan peş peşe açıklamalar geldi.
'AHİZENİN YÜZÜNE KAPATILMAMASI ACİZLİK'
Türkiye’nin tarihiyle yüzleşmekten kaçınmayacağını vurgulayan Dışişleri Bakanlığı “Bu konuda ABD dâhil kimseden ders alacak değiliz” açıklaması yaptı. ABD Başkanı'nı kınayan İYİ Parti lideri Akşener "Yapılan telefon görüşmesinde bu niyet işitildiğinde, ahizenin Biden'ın yüzüne kapatılamamış olması, iktidarın acizliğinin ifşasıdır" dedi. CHP Sözcüsü Öztrak ise "Son zamanlarda ülkemiz aleyhine alınan kararlar iktidarın basiretsiz dış politikasının Türkiye’yi getirdiği noktayı göstermesi bakımından ibret vericidir" ifadelerini kullandı.
'ACILARA ORTAK OLMAK ELİMİZDE'
Erdoğan, 1915 olaylarına ilişkin Türkiye Ermenileri Patriği Maşalyan'a mesaj gönderdi: Tarihçilerin yapması gereken tartışmaların üçüncü taraflarca siyasallaştırılarak ülkemize yönelik müdahale aracı haline getirilmesinin kimseye bir faydası olmadı. Sevinçleri paylaşmak, acılara ortak olmak, tarihten doğru dersleri çıkararak geleceği inşa etmek bizlerin elinde.
SÖZCÜKLER TARİHİ DEĞİŞTİREMEZ
ABD Başkanı Joe Biden, tarihi acıları siyaset malzemesi yaptı. 1915 olaylarına ilişkin açıklamasında "soykırım” ifadesini kullanarak asılsız iddiaları resmen tanıdı. İlişkileri baltalayan adıma siyasetten ortak tepki geldi. Dışişleri Bakanlığı "Türkiye, tarihiyle yüzleşmekten hiçbir zaman kaçınmadığı gibi bu konuda ABD dâhil kimseden ders alacak değil" açıklaması yaptı.
ABD Başkanı Joe Biden, 1915 olaylarının 106’ncı yıl dönümündeki açıklamasında soykırım iddiasına yer verdi. Biden, yazılı açıklamasında "Her yıl bugün Osmanlı dönemindeki Ermeni soykırımında ölenleri hatırlıyoruz ve böyle bir zulmün bir daha yaşanmaması için taahhüdümüzü yeniliyoruz. 24 Nisan 1915’ten başlayarak, Ermeni entelektüeller ve toplum liderlerinin Osmanlı güçleri tarafından İstanbul’da tutuklanmasıyla 1.5 milyon Ermeni sınır dışı edildi, katledildi ya da yok etme kampanyasıyla ölüme yürüdü" dedi.
Açıklamasında, Ermenice "Büyük Felaket" anlamına gelen "Meds Yeghern" kelimesini de kullanan Biden "Amerikan halkı 106 yıl önce bugün başlayan soykırımın kurbanı olan Ermenilere saygı duyuyor" görüşünü paylaştı.
Ankara’dan, Biden’ın skandal açıklamasına sert tepki geldi. Dışişleri Bakanlığı, Biden’ın açıklamalarından kısa bir süre sonra yazılı açıklama yayımladı. Dışişleri'nin açıklamasında “ABD Başkanı’nın radikal Ermeni çevreleri ile Türkiye karşıtı grupların baskısı altında 24 Nisan tarihinde yaptığı 1915 olaylarına dair açıklamayı kabul etmiyor ve en şiddetli şekilde telin ediyoruz" denildi.
1915 olaylarına ilişkin uluslararası hukukta tanımlanmış olan soykırım ifadesinin kullanılabilmesi için gereken şartların mevcut olmadığına vurgu yapılan açıklamada "Türkiye, tarihiyle yüzleşmekten hiçbir zaman kaçınmadığı gibi, bu konuda ABD dâhil kimseden ders alacak değildir. ABD Başkanı’nın bu açıklaması halkları kutuplaştırmak ve bölgemizde barış ve istikrarın sağlanmasını zorlaştırmaktan başka bir sonuç vermeyecektir. ABD’nin tarihi gerçekleri çarpıtan bu açıklaması, Türk halkının vicdanında da asla kabul görmeyecek, karşılıklı güven ve dostluğumuzu sarsan sarılması zor derin bir yara açacaktır. ABD Başkanı’nı bazı siyasi çevreleri tatmin etmek dışında başka hiçbir amaca hizmet etmeyen bu vahim hatasını düzeltmeye; tarihten düşmanlık çıkarmaya çalışan bu çevrelerin gündemine hizmet etmek yerine, başta Türk ve Ermeni halkları arasında olmak üzere, bölgede barış içinde bir arada yaşama pratiğinin tesis edilmesine yönelik çabaları desteklemeye davet ediyoruz" ifadelerine yer verildi.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da "Sözcükler tarihi değiştiremez, yeniden yazamaz. Tarihimiz hakkında kimseden ders alacak değiliz. Siyasi fırsatçılık barış ve adalete karşı en büyük ihanettir. Tek dayanağı popülizm olan bu açıklamayı tümüyle reddediyoruz" dedi. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ise "Türkiye Cumhuriyeti açısından yok hükmündedir. Kötü niyetli ve tek gündemi ülkemize düşmanlık olan çevrelerin iftiralarını yansıtan söz konusu açıklamayı şiddetle reddediyor ve kınıyoruz. ABD Başkanı’nı Türkiye-ABD ilişkilerinde derin yaralar açacak bu talihsiz açıklamasını düzeltmeye, adil olmaya ve bölgesel barışa hizmet edecek bir tutum sergilemeye davet ediyoruz" ifadesini kullandı.
'SEÇİM VAADİNİ' YERİNE GETİRDİ
1915 olayları genellikle “büyük felaket, tehcir ve katliam” gibi ifadelerle betimleniyordu. Biden ise ‘soykırım’ ifadesini kullandı. ABD Kongresi’nin her iki kanadı 2019)da 1915’i soykırım olarak tanımlayan kararları kabul etmiş, son olarak her iki partiden 100’ün üzerinde üye Biden’a mektup göndererek sözde soykırımı tanıma çağrısı yapmıştı. İddiaların tanınması hem Biden’ın, hem de Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in seçim vaatlerinden biriydi. Biden Delaware Senatörü olduğu dönemden bu yana sözde soykırımın resmen tanınması yönünde çağrı yapıyordu. ABD’nin eski başkanlarından Ronald Reagan 1981 yılında Yahudi Soykırımı’yla ilgili açıklamasında 1915’ten de ‘Ermenilerin soykırımı’ olarak söz etmiş.
ABD İLE YOL AYRIMINA GELİNDİ
Siyaset, Biden’ın skandal açıklamasına ortak tepki gösterdi.
11. CUMHURBAŞKANI ABDULLAH GÜL: "Türkiye-ABD ilişkilerinde ciddi sıkıntıların yaşandığı mevcut konjonktürü fırsat bilip, yüz yıl önce bu topraklarda yaşanan ortak acılar üzerinden siyaset yapmak ve tarihi gerçekleri çarpıtmak devlet adamlığına yakışmaz. Başkan Biden’ın açıklamasını esefle karşılıyorum."
İYİ PARTİ LİDERİ AKŞENER: "Biden’ın yapmış olduğu açıklama Türk milletinin onur ve itibarına yönelik ağır bir saldırı niteliğini taşıyor. Ülkelerimiz arasındaki ilişkilere ağır bir zarar vereceği şüphesizdir. Bunun yanında, yapılan telefon görüşmesinde bu niyet işitildiğinde, ahizenin Biden'ın yüzüne kapatılamamış olması, NATO Zirvesi vesilesiyle görüşme beklentisinin hâlen de sürdürülmesi, iktidarın bu densiz ve dengesiz ilişkideki acizliğinin ifşasından başka bir şey değildir. Sözde ‘soykırım’ lafını ağzına alanları, tarihi yeniden yazmaya çalışanları, buna gereken yanıtını veremeyenler ile mevsimlik ve konjonktürel siyasi çıkarları iki ülke halkı arasındaki dostluk ilişkisine tercih edenleri, bu vesileyle en şiddetli şekilde kınamayı bir vazife addediyorum."
SAADET PARTİSİ LİDERİ KARAMOLLAOĞLU: "Bugün Türkiye’yi sözde ‘Ermeni Soykırımı’ ile itham eden Amerika’yı bütün dünya Vietnam’da, Afganistan’da ve Irak’ta eline bulaştırdığı milyonlarca mazlumun kanından tanımaktadır. Kendi tarihini Kızılderililere yaptığı soykırımla başlatan Amerika, ülkemizi ve tarihimizi masumlara kastetmekle ve sözde soykırımlarla itham edecek en son ülkedir. Bugün olduğu gibi yarın da yaptığı zulümlerle anılacak olanların iftiralarına tarih asla itibar etmeyecektir."
MHP LİDERİ BAHÇELİ: "Biden’in soykırım açıklaması hükümsüzdür, aynı zamanda siyasi akılsızlık ve ahlaksızlıktır. Müttefik bilinen bir ülkeyle yol ayrımına gelinmiştir. Biden’in skandal ve sakat açıklamasıyla Türkiye-ABD ilişkileri bundan sonra bambaşka bir mecraya savrulma riski taşımaktadır. Dostluk ve stratejik bağlar kurduğu bir ülkeye soykırım gölgesi düşürmeye kalkışan bir zihniyetle muhtemeldir ki hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır. Ermeni ihanet şebekelerinin bir devamı olan PKK’nın siyasi ayağı HDP’nin de sözde soykırım yalanına sarılması siyasi ve hukuki bir karar aşamasına gelindiğine işarettir. Türk milletine soykırımcı diyen bir örgütün ne siyasette ne de Gazi Meclis’te bulunması artık imkansızdır.
CHP SÖZCÜSÜ ÖZTRAK: "Biden’ın 1915’te yaşanan acı olayları ‘soykırım’ olarak nitelemesi büyük bir yanlış olarak tarihe geçmiştir. Bu açıklama Türkiye- ABD ilişkilerine olduğu kadar, Ermenistan halkı ile Türkiye halkı arasında bir uzlaşıya ulaşılmasına da olumsuz etki yapacak ve onarılması güç yaralar açacaktır. Diğer ülkelerin devlet yetkililerinin üzerine düşen, geçmişte yaşanan trajedi üzerinden yeni bir gerilime yol açmak değil, ortak acının yaralarının sarılmasına çalışmak olmalıydı. Ülkemizi töhmet altında bırakan açıklamaları esefle karşılıyoruz."
'ACILARA ORTAK OLUP GELECEĞİ İNŞA ETMEK ELİMİZDE'
Erdoğan, 1915 olaylarının yıl dönümünde Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan’a mesaj gönderdi. "Birinci Dünya Savaşı’nın zor şartlarında hayatlarını kaybeden Osmanlı Ermenilerin saygıyla yad ediyorum" dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan mesajında, Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan ve Ermeni toplumunun üyelerini selamlayarak “Birinci Dünya Savaşı’nın zor şartlarında hayatlarını kaybeden Osmanlı Ermenilerini saygıyla yad ediyor, torunlarına taziyelerimi sunuyorum” ifadelerini kullandı. Etnik kökeni, dini, dili, rengi fark etmeksizin herkesin insanlık ailesinin fertleri olduğunu vurgulayan Erdoğan, “Bu topraklarda asırlardır barış içinde hep birlikte yaşıyor, ay yıldızlı al bayrağımızın gölgesinde huzur buluyoruz” dedi.
Erdoğan, şöyle devam etti: "Bizi bir arada tutan ne çıkardır, ne de hesaptır; bizi bir arada tutan aynı ülkeye, aynı değerlere, aynı yüksek ideallere olan samimi bağlılığımızdır. Türkiye Cumhuriyeti’nin eşit, özgür ve onurlu vatandaşları olmak, hepimiz için gurur kaynağıdır. Ortak kültürümüz, Ermeni toplumunun mimari, musiki ve sanattaki katkılarının yanı sıra yetiştirdiği nice hekim, mühendis, hukukçu, iş insanı ve meslek erbabının bilgi ve alın teriyle zenginleşmiş, gelişmiştir. Türkler ile Ermenilerin yüzyıllarca süren ve insanlığa örnek olan birlikte yaşama kültürünün unutulmasına izin veremeyiz. Tarihçilerin yapması gereken tartışmaların üçüncü taraflarca siyasallaştırılarak, ülkemize yönelik müdahale aracı haline getirilmesinin kimseye bir faydası olmamıştır. Kimliğimizi sadece, ruhumuzda geçmişin bıraktığı sancılar üzerine inşa etmenin yeni nesillere de büyük bir haksızlık olduğuna inanıyorum."
"Türkler ve Ermeniler olarak bütün engelleri birlikte aşacak olgunluğa eriştiğimizi artık ortaya koymamız gerekiyor" diyen Erdoğan "Sizlerin de bildiği üzere bu hususta daima samimiyetle hareket ettik, meseleyi kendi mecrasında çözüme kavuşturmanın çabası içinde olduk. Ermenistan’la iyi komşuluk ve karşılıklı saygı temelinde ilişkilerimizi geliştirmeye hazır olduğumuzu farklı vesilelerle hep ifade ettik. Karabağ krizinin çözümünden sonra bu çağrımızı yüksek sesle bir kez daha yeniledik. Aynı çağrıyı tekrarlıyorum" ifadelerini kullandı.
Erdoğan, mesajını şöyle tamamladı: "Sevinçleri paylaşmak, acılara ortak olmak, tarihten doğru dersleri çıkararak geleceği inşa etmek bizlerin elindedir. Türkiye, bu hususta üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmeye devam edecektir. Milletimizin ayrılmaz bir parçası olan Ermeni vatandaşlarımıza ülkemizin yürüttüğü bu mücadeleye verdikleri samimi destek için teşekkür ediyorum. Bu düşüncelerle Birinci Dünya Savaşı’nda yitirdiğimiz Osmanlı Ermenilerini bir kez daha saygıyla anıyor, yakınlarının acılarını paylaşıyor, hepinize en kalbi selam ve muhabbetlerimi iletiyorum."
BAKÜ İLE TELEFON TRAFİĞİ
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Biden’ın 24 Nisan açıklamasının ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile telefon görüşmesi gerçekleştirdi. İletişim Başkanlığı’nın açıklamasına göre Erdoğan ve Aliyev’in görüşmesinde Türkiye ve Azerbaycan olarak hangi ortak adımların atılabileceği hususunda fikir teatisinde bulundu.
Aliyev ise Biden’in açıklamasını tarihi bir hata olarak nitelendirdi. Azerbaycan Dışişleri Bakanı Bayramov da Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile yaptığı telefon görüşmesinde Biden2ın tarihi gerçekleri çarptırdığını söyledi. Çavuşoğlu ve Bayramov’un tarihin tahrif edilmesinin ve bunun siyasi amaçlarla kullanılmasının kabul edilemez olduğunu vurguladığı belirtildi. Öte yandan Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ise Biden'a yönelik mektubunda "Dünyanın her yerindeki Ermeniler soykırımın tanınmasını mutlulukla karşıladı ve karardan memnun oldu" ifadelerini kullandı.
