Sayıştay'ın Taşkın Risk Raporu'nda yer alan bilgiler korkunç gerçekliği gözler önüne serdi. Raporda, Türkiye'de meydana gelen can ve mal kayıplarının en önemli sebeplerinden birinin de dere yatakları ve taşkın sahalarındaki yapılaşma olduğu belirtildi. Sayıştay'ın raporunda illere göre 2 bin 438 taşkın riskli alan bulunuyor. Riskli alanda yapılaşma da Düzce liderliği elinde tutarken, sadece 7 ilde dere yatağına 4 bin 805 bina yapıldı.
Sayıştay'ın Taşkın Risk Raporu’na göre birçok kentte zaman zaman yaşanan, can ve mal kaybına neden olan taşkınların üç temel nedeni var: Dere yataklarına bina inşa edilmesi, menfez ve köprülerin uygunsuz yapılması ile dere yataklarına hafriyat dökülmesi. Sadece 7 ilde dere yatağına yapılan bina sayısının 4 bin 805; 10 ilde uygunsuz yapılan köprü sayısının ise 885 olduğu da rapora yansıdı.
Sözcü'de yer alan habere göre, Yağmur mevsimlerinde birçok ilde görülen taşkınların, ilgili kurumların sorumluluklarını yeterince yerine getirmediği için yaşandığı ortaya çıktı. Sayıştay denetçilerinin hazırladığı Taşkın Risk Yönetimi Raporu'na göre dereler üzerinde taşkınların etkisini arttıran çok sayıda köprü ve menfez var. Dere yataklarının üzeri taşkın riskini artıracak şekilde kapatılıyor. Yapılacak köprü ve menfezlerin projelendirilmesinde taşkın riski yeterince dikkate alınmıyor.
Ülkemizde yaşanan taşkınlarda meydana gelen can ve mal kayıplarının sebeplerinden biri de dere yatakları ve taşkın sahalarındaki yapılaşma olduğunun altı çizilen raporda, hafriyat ve diğer inşaat atıklarının kontrolsüz olarak dere yataklarına dökülmesinin de dere yatağındaki doğal akışı bozarak taşkına neden olduğu vurgulandı.
BALIKESİR'DE KÖPRÜLERİN 327'Sİ UYGUNSUZ
Sayıştay raporunda çok sayıda köprü ve menfezin yeniden inşa edilmesi gerektiği belirtilerek “Taşkın, Arıza ve Müdahale Mekansal Bilgi Sistemi TAMBİS verilerine göre dereler üzerinde taşkın potansiyelini ve ortaya çıkması muhtemel taşkınların etkilerini artıran çok sayıda köprü ve menfez bulunuyor. Bunların uygun kesit ve tekniklerle yeniden inşası gerekiyor” denildi.
Büyükşehir Belediyeleri tarafından son 5 yılda inşa edilen köprü ve menfezlerin 665'inin projesi için DSİ'den hidrolik kesit onayı alındığı, 2 bin 53 köprü ve menfez projesinin ise DSİ'den onay alınmaksızın uygulamaya konulduğuna dikkat çekildi. 327'si Balıkesir'de olmak üzere Giresun, Bartın, Karabük, Muğla, Sakarya, Rize, Artvin, İstanbul ve Hatay'da toplam 884 köprünün uygunsuz yapıldığı belirtildi.
DERE YATAKLARINDA YAPILAŞMA
Ülkemizde yaşanan taşkınlarda meydana gelen can ve mal kayıplarının sebeplerinden en önemlilerinden birinin dere yatakları ve taşkın sahalarındaki yapılaşma olduğu dile getirildi. Mevzuatta belirtilen yaptırımlar uygulanamadığından dere yataklarında taşkın riskini artıran ruhsatsız yapılara vurgu yapılan raporda;
“Dere yataklarında ve taşkın riski taşıyan alanlarda yapılaşmanın meydana gelmesinin ilk sebebi imar planlarının yapımında yetkili olan kuruluşların taşkın riskini dikkate almadan planlar hazırlamasıdır” ifadeleri kullanıldı.
Dere yataklarında özel mülk olarak tescil edilen; kuruyan dere yataklarında zilliyetlik ve imar ihya yoluyla kazanımlar hatırlatıldı. Tamamen kurumuş olsa dahi yoğun yağışlarla birlikte kuruyan dere yataklarında sel oluşma riski devam ettiği belirtildi. İllere göre 2 bin 438 taşkın riskli alanda bulunan yapı ile Düzce liderliği elinde tutarken, Rize 611, Sinop 462, Samsun 428, Trabzon 385, Giresun 356, Ordu 129 yapı ile Düzce'yi takip etti.
HAFRİYAT DERE ÜZERİNDEKİ KÖPRÜ VE MENFEZLERİ TIKAYARAK TAŞKINLARA SEBEP OLUYOR
Dere yataklarına hafriyat dökümünün önlenmesi için yürütülen faaliyetlerin yeteri kadar etkin olmadığı hatırlatılan raporda şu bilgilere yer verildi; Hafriyat ve diğer inşaat/yıkıntı atıklarının kontrolsüz olarak dere yataklarına dökülmesi dere yatağındaki doğal akışı bozarak yatak kapasitenin düşmesine sebep oluyor. Ayrıca sel suları ile birlikte akışa geçen hafriyat dere üzerindeki köprü ve menfezleri tıkayarak taşkınlara sebep olabiliyor.
DERE YATAKLARINA KONTROLSÜZ HAFRİYAT DÖKÜLMESİNİN ENGELLENMESİ TAŞKIN RİSKLERİNİN AZALTILMASI AÇISINDAN ÖNEM ARZ EDİYOR
Bu nedenle dere yataklarına kontrolsüz hafriyat dökülmesinin engellenmesi taşkın risklerinin azaltılması açısından önem arz ediyor. Trabzon Araklı'da 18.06.2019 tarihinde meydana gelen ve 10 kişinin ölümüne yol açan taşkın afetine ilişkin Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi tarafından hazırlanan Teknik İnceleme Raporunda, dere yatağına kontrolsüz şekilde dökülen hafriyat, taşkına sebep olan faktörler arasında gösterildi. Benzer şekilde özellikle Karadeniz Bölgesi'nde gerçekleşen taşkın afetlerini tetikleyen sebepler arasında dere yataklarına kontrolsüz hafriyat dökümü önemli yer tutuyor.
