Türkiye Cumhuriyeti'nin en ölümlü afeti olarak kayıtlara geçen Kahramanmaraş merkezli depremlerde on binlerce bina yıkıldı, binlercesi ağır hasar aldı. Bölgede hasarlı yapılar tespit edilerek hasartespit.csb.gov.tr internet sitesinde yayınlanıyor. Öte yandan tartışmalara neden olan binaların hasar tespitinin nasıl yapıldığına dair açıklama geldi. Zira, bazı vatandaşlar az hasarlı raporu verilen binalarının artçı depremde çöktüğünü dile getirmişti. İşte, hasarlı bina sorgulama sayfası...
Kahramanmaraş'ta 6 Ocak 2023 Pazartesi günü saat 04.17'de 7.7 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Merkez üssü Pazarcık ilçesi olan depremde şu ana kadar 44 bin 218 kişi hayatını kaybetti, 114 bin 991 kişi yaralandı. Suriye'den Ankara'ya kadar birçok bölgede hissedilen zelzelenin ardından artçı sarsıntıların yanı sıra saat 13.25'te Ekinözü merkezli 7.5 büyüklüğünde bir deprem daha yaşandı. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), depremden etkilenen illerden 528 bin 146 afetzedenin başka illere tahliye edildiğini bildirdi.
HASARLI BİNALARIN DURUMU İNTERNET SİTESİNDE PAYLAŞILIYOR
Deprem bölgesindeki binalara yönelik hasar tespit çalışmaları devam ediyor. Bu çalışmalar kapsamında hasarsız ve az hasarlı olarak tespit edilen binalara isteyenler geri dönebiliyor.
Orta hasarlı ya da hasarlı binalara girilmemesi gerekiyor. Acilen yıkılması gerektiği tespit edilen binaların ise çevrelerine tehlike arz etmeleri gerekçesiyle bir an önce yıkılması öngörülüyor.
Deprem bölgesinde yaşayanlar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın hasar tespit çalışmaları için oluşturduğu hasartespit.csb.gov.tr web sayfasına girip binalarına ilişkin rapora bu linkten ulaşabiliyor.
Şu an sahada yürütülen hasar tespit çalışmalarının, binaların 6 Şubat 2023 Pazartesi günü gerçekleşen depremlerden ne kadar hasar aldığına yönelik olduğunun altı çiziliyor.
BBC Türkçe'ye konuşan İnşaat Mühendisleri Odası Ankara Şubesi Sekreteri Mahir Kaygusuz, bu çalışmaların amacının, depremden kaynaklı hasarların bulunması olduğunu vurguluyor.
O yüzden bu çalışmalar, binaların depremlerden ne kadar etkilendiğinin tespiti amacıyla hızlı bir şekilde yürütülüyor.
Hasar tespit çalışmalarında o binanın genel olarak bir depreme ne kadar dayanıklı olduğu ise ölçülmüyor.
"HASAR TESPİTİ GÖZLE YAPILAN BİR İNCELEME"
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürü Banu Aslan, "Hasar tespiti gözle yapılan bir incelemedir. Bunun standardı da mevzuatı da bütün dünyada böyledir" diyerek bu durumu açıklıyor.
Aslan, mühendislerin binanın taşıyıcı sisteminde deprem kaynaklı bir hasarın olup olmadığına baktığını aktarıyor:
"Yani benim binam 45 yaşında, acaba beton dayanımı nasıl? Acaba demirlerinin durumu nasıl? Bunun gibi bir tespit değildir. Bütün dünyada da hasar tespit bu şekilde yapılır.
Deprem bu kolonlara, kirişlere, taşıyıcı sistemlere bir hasar verdi mi? Burkulma, kesme, çatlama oldu mu? Bunlar incelenir. Ülkemizde de çalışmalar bu şekilde yapılıyor."
AZ HASARLI VE HASARSIZ EVLERDE OTURULABİLİR Mİ?
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'ndan Banu Aslan, hasar tespit çalışmalarının ardından evi hasarsız ve az hasarlı olan kişilerin dilerse evlerine girebileceğini aktarıyor:
"Çünkü bu yapı bu depremde bir hasar almamış anlamına geliyordur. Aynı şekilde eğer evlerinin hasar derecesini az hasar olarak görüyorlarsa bu da yapının yapısal bir hasar almadığı anlamına geliyor.
Yani bu bina 6 Şubat depremini yapısal hasar almadan atlatmış, bu deprem bu binanın kullanım şartını etkilememiş anlamına geliyor. Bu şekilde görülen yapılarda da vatandaşlarımız dilerse evlerine girebilirler."
DEPREM KAYNAKLI HASARLAR NASIL TESPİT EDİLİYOR?
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın koordinasyonu kapsamında uzmanları deprem bölgesinde hasar tespit çalışmalarına katılan İnşaat Mühendisleri Odası'ndan Mahir Kaygusuz, deprem kaynaklı hasarların nasıl tespit edildiğini şu şekilde açıklıyor:
"Deprem sırasında biz binanın bir yanal kuvvete maruz kaldığını düşünüyoruz, o yanal kuvvetten kaynaklı gerilmelerde binanın bir tarafı basınca maruz kalırken diğer tarafı çekme kuvvetine maruz kalıyor. Bundan kaynaklı çatlaklar oluşuyor.
Bu çatlakları özellikle tespit etmeye çalışıyoruz. Burada da çeşitli kriterler var değerlendirenler açısından. Önemli olan, bu çatlakların ne kadar alanda, ne kadar yerde olduğu, taşıyıcı sistemin kaç elamanında olduğu ve çatlaklar üzerindeki genişlikler."
"ŞÜPHESİ OLAN İTİTRAZ EDEBİLİR"
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı'nın (AFAD) şu an sahadaki çalışmaların hızlı bir şekilde yürümesini amaçladığını aktaran Kaygusuz, daha detaylı sonuçlara ulaşmak için daha sonradan aletsel çalışmaların yapılması gerektiğini dile getiriyor:
"Beton numunesi alalım, bir ölçüm yaparak bizim taşıyıcı sistemimizde bulunan demirlerin durumunu görelim gibi talepler aslında bugünün talepleri değil, ona dikkat edilmeli.
Şu an yüz binlerce bina için bu çalışmaların tek tek yapıldığı bir durumda aletli ölçümlerin yapılması çok uygun değil. Devamında şüphesi olanlar için aletsel ölçümler yapılabilir."
Sosyal medyada binalarına hasar tespit çalışması için gelen uzmanlara bazı depremzedelerin tepki gösterdiğine yönelik haberler ortaya çıkmıştı.
Kaygusuz da kimi vatandaşlardan kendilerine şikayet telefonlarının geldiğini söyleyerek, "Bizleri arıyorlar, biz de bu konuda bir şüpheniz varsa itirazda bulunun diyerek yönlendirebiliyoruz" diyor.
Kaygusuz'a göre halkın rahatlatılması ve güvenin sağlanması için sahaya inen kişilerin depreme yönelik hasar tespit konusunda özel eğitim almış uzmanlar olması mühim:
"Bazı yerlerde bize ihbarlar gelebiliyor, 'Geldiler dışarıdan baktılar, bir katı görüp gittiler' gibi. İnsanların rahatlatılması gerekiyor, komple bütün binayı değerlendirmek gerekiyor. Kolaycı bir yaklaşımla 'Alt katta bir şey yoksa en çok yükü orası alıyor' deyip geçen ekipler oluyormuş. Bu konuda sahaya çıkan ekiplerin her ne kadar mesleki formasyonu olsa da özel olarak bu konuda bir eğitime tabi tutulması, bu şekilde de halkın rahatlatılması gerekiyor."
33 BİNDEN FAZLA BİNANIN ACİL YIKILMASI GEREKİYOR
Hasar tespit çalışmaları, aralarında Kayseri, Niğde ve Kilis'in de bulunduğu 13 şehirde yürütülüyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı verilerine göre 6 binden fazla uzman sahada. 13 Şubat 2023 Pazartesi tarihi itibarıyla 236 binden fazla binada inceleme yapıldı.
33 bin 143 binada yer alan 153 bin 506 bağımsız birimin acil yıkılması gereken, ağır hasarlı ve yıkık olduğu tespit edildi. 6 bin 849 binada bulunan 46 bin 640 bağımsız birimin orta hasarlı olduğu bulundu.
59 bin 995 binadaki 439 bin 647 bağımsız birim az hasarlı, 108 bin 840 binada yer alan 535 bin 490 bağımsız birimin ise hasarsız olduğu tespit edildi. Bağımsız birim, inşaatı bitmiş binalarda kullanılabilir her bir bölüm demek.
Binaya ait olan daireler başta olmak üzere katlar, iş büroları, mağazalar, mahzen, depo ve dükkanlar bağımsız birimin içine giriyor.
BİNALAR VE HASAR SEVİYELERİ
İnşaat Mühendisleri Odası'na (İMO) göre binalarda tespit edilen hasar seviyeleri şu şekilde:
Ağır hasarlı bina: Deprem nedeniyle onarımı mümkün olmayacak derecede hasar gören ve tekrar kullanımı mümkün olmayan binalar ağır hasarlı olarak derecelendirilir.
Ağır hasarlı bina sahiplerine 7269 Sayılı Yasa kapsamı ve şartlarında yeni konut yapılması mümkün olacaktır. Ağır hasarlı tespit edilen binalar hemen boşaltılarak, hasar tespit sürecinin tamamlanması sonrasında hemen yıkılacaktır.
Orta hasarlı bina: Deprem nedeniyle gördüğü hasar bakımından güçlendirme gerektirecek derecede hasar gören binadır. Bu tür binaların güçlendirme yapılmadan kullanılmasına izin verilmez.
Hasarsız ve az hasarlı bina: Deprem nedeniyle hiç hasar görmemiş binalar hasarsız, taşıyıcı sistemi hasar görmemiş ancak taşıyıcı olmayan duvarlarında meydana gelen çatlaklar, sıva çatlakları, boya/kaplama dökülmeleri gibi hasarlar gözlemlenen binalar ise az hasarlı olarak derecelendirilmektedir.
