Geçen on yıllık süreç içinde bölge ülkelerinin birçoğuyla atılan köprüler yeniden kuruluyor. İsrail, Mısır ve Körfez başkentlerinin ardından ‘yeni sayfa’ diplomasisinde şimdiki istasyon Şam... Suriye Dışişleri Bakanı ile ‘ayak üstü’ görüştüğünü açıklayan Çavuşoğlu “Muhalifler ile rejim barışmalı” dedi. Dikkat çeken çıkış, iki ülke arasında bir süredir örtülü devam eden temasın daha hızlı ilerletileceğinin sinyali oldu.
Uzatılan her zeytin dalı Türkiye’nin hareket alanını artırdı
Hükümetin birçok ülkeyle köprüleri atması muhalefetin ‘iç siyaset hesabı’ tepkisine yol açarken Doğu Akdeniz’den Batı’yla ilişkilere Türkiye’nin çıkarlarına dönük adımlarını da kısıtladı. ‘Biz bu işi niye yaptık’ dedirten sürecin sonunda ise başkentlere zeytin dalı uzatıldı. Mısır, BAE, İsrail’in ardından Prens’in ziyaretiyle Riyad’la da normalleşme geldi. Şam’la diyalog beklentisi uzun süredir devam ederken dikkat çeken gelişme yaşandı.
‘Şam’la diyalog olumlu ve doğru bir yol haritasının gereği’
Erdoğan ile Esad arasında telefon görüşmesi iddiası gündemdeyken Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Suriyeli mevkidaşıyla geçen yıl ‘ayak üstü’ temas kurduğunu kaydetti. YPG’nin Suriye’yi bölmeye çalıştığını belirterek “Muhalefet ile rejimi uzlaştırmamız lazım” dedi. CHP’li Ünal Çeviköz ‘Şam’la diyalog gerçekçiliğin gereği’ ifadesini kullandı. Suriye Muhalif Güçler Ulusal Koalisyonu ise ‘Rejimden hesap sormak istiyoruz’ açıklaması yaptı.
Normalleşme sırası Şam'da
Türkiye, Ortadoğu’da Mısır, İsrail, BAE ve Suudi Arabistan’dan sonra 12 yıldır ilişkilerin kopuk olduğu Suriye ile de normalleşme için süreci başlatıyor. Sürece ilişkin açıklama yapan Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu “Muhalefetle Suriye rejimini anlaştırmamız lazım. Aksi takdirde barış olmaz. Artık 11 yılı geçti. Çok insan öldü, insanlar ülkesini terk etti. Bu insanlar ülkesine dönmeli” dedi. Hükümetten gelen bu açıklama muhalefetten de destek gördü. CHP “Adımlar memnuniyet verici” açıklaması yaptı. Ancak Azez’de bazı Suriyeli muhaliflerin Türk bayrağına saldırı düzenlemesi tepki çekti.
Türkiye’de hükümetin iç siyasete dönük politikaları nedeniyle Başta Suriye olmak üzere birçok ülkeyle köprüler atıldı. Doğu Akdeniz’den Batı’yla ilişkilere Türkiye’nin çıkarlarına dönük adımlarını kısıtladı. Muhalefetin “Biz komşularımızla neden kavgalıyız” tepkilerinin yoğunlaştığı seçim arifesinde kavgalı olunan başkentlere zeytin dalı uzatıldı. Mısır, BAE, İsrail’le normalleşme hamleleri sonrası, Cemal Kaşıkçı cinayeti sonrası ilişkilerin bozulduğu Suudi Arabistan ile de normalleşildi. Veliaht Prens Muhammed bin Selman İstanbul’a geldi. Bazı anlaşmalar dahil olmak üzere imzalar atıldı.
Muhalefet ile Şam’ı barıştırmalıyız
Yaşanan normalleşme süreçleri devam ederken Ankara’nın, Şam’la da diyalog başlatmasına dönük beklenti uzun süredir devam ederken dikkat çeken gelişme yaşandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad arasında telefon görüşmesi yapılacağına ilişkin iddialar gündemdeyken Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, önemli açıklamalar yaptı. Çavuşoğlu, Ankara’da düzenlenen 13. Büyükelçiler Konferansı’nın son gününde düzenlediği basın toplantısında, özellikle Suriye ile ilişkiler ve uzun süredir hazırlıkları süren yeni askeri operasyona ilişkin değerlendirmelerde bulundu ve yeni bilgiler verdi. Çavuşoğlu “Muhalefetle Suriye rejimini bizim bir şekilde anlaştırmamız lazım. Aksi takdirde anlaşma olmaz. Artık 11 yılı geçti. Çok insan öldü, çok insan ülkesini terk etti. Bu insanlar ülkesine dönmeli. Bunun için kalıcı barış olması lazım. Ateşkes olmadan yeniden inşa konusunda kimse yardım etmek istemiyor. Bu konuda çalışmalarımızı yoğunlaştıracağız” dedi.
Moskova diyalog için devrede
Çavuşoğlu’nun açıklamaları arasında en dikkat çeken unsur Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile Ekim 2021’de görüştüğünü kamuoyuna duyurması oldu. Bu iddialar, Erdoğan’ın 5 Ağustos Cuma günü Soçi’de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yaptığı görüşmenin öncesi ve sonrasında Türk ve yabancı basında çıkan haberlerde yer almış ancak Ankara tarafından doğrulanmamıştı. Çavuşoğlu, Moskova’nın uzun zamandır Ankara ile Şam arasında diyalog kurulması için çalıştığını ancak Türkiye’nin sadece istihbarat kurumları üzerinden temas kurmayı tercih ettiğini kaydetti. İstihbarat kurumları arasındaki temasların bir süre önce kesildiği ancak şimdi yeniden kurulduğu bilgisini de veren Çavuşoğlu “Sonuçta bu istihbaratlar arasındaki görüşmede birçok önemli konular gündeme geliyor” değerlendirmesini yaptı.
Rejimin ayak sürümesi süreci tıkıyor
Çavuşoğlu’nun, Suriyeli mevkidaşıyla görüştüğünü söylemesi tartışma yaratırken, bakanlık konuya ilişkin olarak Türkiye’nin çözüm için her zaman en fazla çaba harcayan ülke olduğunu belirtildi. Bakanlık Sözcüsü Tanju Bilgiç, “Rejimin ayak sürümesi nedeniyle süreç ilerlemiyor” ifadelerini kullandı. Bilgiç ayrıca “Suriye halkıyla dayanışmamız sürecektir” dedi.
CHP: Adımlar memnuniyet verici
Hükümetin Suriye açıklamasını CHP Genel Başkan Başdanışmanı Ünal Çeviköz değerlendirdi. Çaviköz , Suriye-Türkiye ilişkilerine ilişkin “Şam yönetimi ile diyalog içinde olunması gerçekçi ve doğru bir yol haritasının gereklerindendir. CHP olarak başından beri savunduğumuz bu çizginin yararının nihayet anlaşılmış olması ve bu yönde olumlu adımların atılmaya başlanması memnuniyet vericidir” dedi. Çeviköz Çavuşoğlu açıklamaları sonrası Azez’de Türk bayrağının yakılması ve Türk askerinin koruduğu emniyet müdürlüğü binasının taşlanmasına da değindi: “Bu yaklaşımdan rahatsızlık duyacak çevreler her zaman olabilir. Nitekim şanlı bayrağımıza yönelik çirkin ve asla kabul edilemez saldırılar bu gibi çevrelerin çaresizliklerinin acınacak durumdaki çırpınışlarından başka bir anlam taşımamaktadır. Bu davranışları ve şanlı bayrağımıza yapılan saldırıları şiddetle kınıyoruz.”
Azez’de bayrak yakma provokasyonu
Bakan Çavuşoğlu’nun açıklamaları sonrası bazı Suriyeli muhalifler tarafından tepkiyle karşılandı. Açıklamaların ardından Suriyeli muhalifler Azez’de sokağa çıktı. Azez’de Türk askerinin koruduğu emniyet müdürlüğü binası taşlandı. Türk bayrağına çirkin saldırı düzenlendi. Türk bayrağı ateşe verildi. Türkiye’deki Suriyelilerin de bazı illerde olay çıkardığı ve sokaklara çıktığı belirtildi. Yaşananlar sonrası sosyal medyadan tepki yağdı. Hükümete Türk bayrağının itibarını koruma çağrıları yapıldı. İYİ Parti Meclis Grup Başkan Vekili Erhan Usta “Milyarlar saçtığınız, sınırlarımızı kevgire çevirdiğiniz, topraklarımızı sattığınız kardeşleriniz; Bayrağımızı yakıp, TSK araçlarını ve karargahlarını taşlıyor; Türk oyuncuların kafasını kesmekle tehdit ediyor. Yere batsın ‘benden sonrası tufan’ anlayışınız” dedi. CHP’li Ali Mahir Başarır da “İktidarın besleyip baktığı Suriyeli muhalifler, Azez’de Türk Bayrağımızı yaktı. Bu yapılan alçaklıktır. AKP iktidarının olmayan dış politikasının sonucu bu işte” ifadesini kullandı. Bayrak yakılma olayına AK Parti MKYK Üyesi Şamil Tayyar da Tweitter’dan paylaştığı mesajında tepki gösterdi. Tayyar “Suriye Milli Ordusu, hadsizlerden hesap sorulacağını açıklasa da Azez’de Türk bayrağının yakılması, askeri karargaha saldırılması, parkların tahrip edilmesi hafife alınamaz. Bu aşağılık eylemin bedeli, bu provokatör alçaklara misliyle ödetilmelidir” dedi.
Suriye muhalefeti: Esad rejimi yıkılana kadar mücadele sürecek
Çavuşoğlu’nun, Suriye’de Şam ve muhalefetin anlaşması gerektiğini söylemesinin ardından, Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK) ‘’Esad rejiminden hesap sormak istiyoruz’’ dedi. SMDK açıklamasında şu ifadeleri kullandı: ‘’Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı’nın yaptığı açıklamalarla ilgili olarak, dünden beri bütün Türk makamlarıyla iletişim halindeyiz. Kendileri, Suriye halkının meşru taleplerinin ve 2254 sayılı uluslararası kararın uygulanmasına olan desteklerini yinelemişlerdir.” SMDK, Çavuşoğlu’nun açıklamasının ardından Azez’de yapılan protestolarda Türk bayrağı yakılmasına da tepki gösterdi. Olayın araştırıldığı ve sorumlulardan hesap sorulacağı belirtildi.
