Kıbrıs'ta 50 yıl önceki kaosu, suikastları ve kitlelere yönelik saldırıları durdurmak adına TSK, Kıbrıs Barış Harekatı'nı düzenledi. Silahlı kuvvetlere müdahale emrini veren tarihi kararda imzası olan dönemin yöneticileri belgelerle hatırlatıldı.
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafından yürütülen Kıbrıs Barış Harekatı'nın üzerinden tam 50 yıl geçti. Bu önemli dönüm noktası, adada yaşanan trajedileri ve harekatın ardındaki siyasi iradeyi bir kez daha hatırlatıyor.
KIBRIS'IN TARİHİ VE ENOSİS RÜYASI
Kıbrıs, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1878'deki Rusya ile yaptığı savaştan yenilgiyle ayrılmasının ardından yardım karşılığı İngiltere'ye kiralandı. 5 Kasım 1914'te İngiltere tarafından tamamen ilhak edilen ada, 1923'te imzalanan Lozan Anlaşması ile tamamen İngiltere'ye bırakıldı. Bu süreçte, Kıbrıslı Rumlar Yunanistan’ın desteğiyle "Enosis" adı altında adanın Yunanistan'a bağlanması hayalini açıkça dile getirmeye başladı.
EOKA TERÖR ÖRGÜTÜ VE KANLI EYLEMLER
Rumlar, adanın tamamını diplomatik yollardan ele geçiremeyeceklerini anlayınca 1955'te EOKA terör örgütünü kurarak kanlı eylemlerine başladı. 1958 sonuna kadar 400 Rum, 109 Türk ve 100 İngiliz'in ölümüne sebep olan EOKA, 33 Türk köyünde yaşayanları göçe zorladı. Bu saldırılara karşı Kıbrıslı Türkler, 1958'de Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) çatısı altında birleşerek direniş göstermeye başladılar.
ZÜRİH VE LONDRA ANTLAŞMALARI İLE KIBRIS CUMHURİYETİ
Adadaki kaos ortamı, 11 Şubat 1959'da imzalanan Zürih ve Londra Antlaşmaları ile son buldu. İngiltere, Türkiye ve Yunanistan'ın garantörlüğünde Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kurulması kararlaştırıldı. Ancak, Kıbrıs Türk toplumuna 1960 Anayasası ile sağlanan haklar, 1963'te Rum tarafının tek taraflı kararıyla kaldırıldı ve yeniden silahlı saldırılar başladı.
KANLI NOEL VE KUMSAL KATLİAMI
20 Aralık 1963'te Lefkoşa'nın Tahtakale semtinde EOKA tarafından başlatılan "Kanlı Noel" saldırılarında, 364 Kıbrıslı Türk şehit düştü ve 103 Türk köyü boşaltıldı. 24 Aralık 1963'te Lefkoşa'nın Kumsal bölgesinde, Binbaşı Nihat İlhan'ın eşi ve çocukları banyo küvetinde öldürüldü. Bu olay "Kumsal Katliamı" olarak tarihe geçti.
ERENKÖY DİRENİŞİ VE TÜRK MÜDAHALESİ
5 Ağustos 1964'te Rum ve Yunan birlikleri Erenköy bölgesinde Türk halkına saldırdı. Türkiye, bu saldırıya sınırlı bir hava harekatıyla karşılık vererek büyük bir katliamı önledi. 8 Ağustos'ta ise Türk pilot Yüzbaşı Cengiz Topel, Yunanlıların elinde şehit düştü.
KIBRIS BARIŞ HAREKATI VE SONUÇLARI
Türkiye, 20 Temmuz 1974'te garantör devlet olarak müdahale hakkını kullanarak Kıbrıs Barış Harekatı'nı başlattı. Birleşmiş Milletler'in çağrısıyla 22 Temmuz'da ateşkes sağlandı ve Cenevre Görüşmeleri başladı. Ancak, Yunanistan ve Rum tarafının katliam ihtimali nedeniyle ikinci harekat, 14 Ağustos 1974'te "Ayşe tatile çıksın" parolasıyla başlatıldı. Harekat, adaya barış ve huzur getirdi.
MÜDAHALE EMRİNİ VERENLER
Kıbrıs'a müdahale tezkeresine imza atan devlet erkanı, Türkiye Cumhuriyeti'nin üst düzey yöneticilerinden oluşuyordu. Bu isimler şunlardı:
Cumhurbaşkanı: Fahri Korutürk
Başbakan: Bülent Ecevit (Cumhuriyet Halk Partisi)
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı: Necmettin Erbakan (Millî Selamet Partisi)
Devlet Bakanları: İsmail Hakkı Birler, Süleyman Arif Emre, Orhan Eyüboğlu
Gençlik ve Spor Bakanı: Muslihittin Yılmaz Mete
Gümrük ve Tekel Bakanı: Mahmut Türkmenoğlu
Adalet Bakanı: Şevket Kazan (Millî Selamet Partisi)
Millî Savunma Bakanı: Hasan Esat Işık (Cumhuriyet Halk Partisi)
İçişleri Bakanı: Oğuzhan Asiltürk (Millî Selamet Partisi)
Dışişleri Bakanı: Turan Güneş (Cumhuriyet Halk Partisi)
Maliye Bakanı: Deniz Baykal
Millî Eğitim Bakanı: Mustafa Üstündağ
İmar ve İskân Bakanı: Ali Topuz
Bayındırlık Bakanı: Erol Çevikçe
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı: Selahattin Cizrelioğlu
Ulaştırma Bakanı: Ferda Güley
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı: Korkut Özal (Millî Selamet Partisi)
Köyişleri ve Kooperatifler Bakanı: Mustafa Ok (Cumhuriyet Halk Partisi)
Çalışma Bakanı: Önder Sav
Ticaret Bakanı: Fehim Adak (Millî Selamet Partisi)
Sanayi ve Teknoloji Bakanı: Abdülkerim Doğru
Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanı: Cahit Kayra (Cumhuriyet Halk Partisi)
Turizm ve Tanıtma Bakanı: Orhan Birgit
Orman Bakanı: Ahmet Şener
Tarihi bir belge; Kıbrıs’a müdahale emrini veren siyasi irade???? pic.twitter.com/IefWIaTw2l
— Ali Burak Darıcılı (@BurakDaricili) July 19, 2024
