Türkiye’deki sığınmacı ve göçmenlere ilişkin ‘politikasızlık’ dozu giderek artan eleştirilere neden olurken, bu konuda resmi bilgilerin güvenilirliği de tartışmaya açıldı. 2022’de 122 bin Suriyeli’yi adreslerinde bulamadıklarını duyuran İçişleri Bakanlığı, geçen hafta bu sayıyı 729 bin olarak açıkladı. Dün ise nerede olduğu bilinmeyen Suriyeli sığınmacıların 396 bin kişi olduğu belirtildi. Böylesine hassas bir konuda devletin sergilediği ‘kayıtsızlık’ tepki çekti.
KAYIP SURİYELİ SAYISI SÜREKLİ ARTIYOR
Türkiye’de hatalı göç politikaları, milyonların sınırları aşmasına neden oldu. Yaşananlar tartışma konusu olurken, devletin göçü kontrol altına almadığı resmi açıklamalarla ortaya çıktı. Haziran 2022’de içişleri bakan yardımcısı ‘122 bin Suriyeli iki yıldır yok. Aradık, taradık bulamadık’ dedi. Hem sosyal hem ekonomik boyutu olan hassas konuya ‘baştan savma’ yaklaşımını gösteren ifadeler ‘Göçmenlerle ilgili asıl sorun bu anlayış’ eleştirilerini beraberinde getirdi. İki yıl sonra paylaşılan veriler bulunamayan Suriyeli sayısının katlanarak arttığını gösterdi.
KAÇAKLARLA SAYI ÇOK DAHA YÜKSEK
Geçtiğimiz hafta Urfa’da 79 bin Suriyelinin kayıp olduğunun yansıması üzerine İçişleri Bakanı Yerlikaya koruma statüsünde olan 729 bininin adresinde bulunmadığını söyledi. Buna tepkiler bitmeden Bakan dün ‘396 bin 738 adresini güncellemeyen Suriyeli kaldı’ dedi. Ancak resmi rakamlardaki çelişki tepki çekti. Kritik konuda devletin doğru dürüst kayıt tutmadığı eleştirisi yapıldı. Koruma altındaki Suriyelilerin bile nerede olduğunun bilinmediğine dikkat çekilerek ‘Buna kaçak yollardan gelenler de eklenirse sayı milyonları bulabilir’ denildi.
KAYIT DIŞI DEVLET
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, hafta içi 729 bin Suriyelinin beyan ettikleri adreste bulunamadığını belirtmişti. Yeni yaptığı açıklamada bu sayı 396 bine çıktı. 2 yıl önce kayıp 122 bin diye duyurulmuştu. Resmî verilerdeki tutarsızlık, tepki topladı. Kapalı nüfus sayımı çağrısı yapan muhalefet “Trajikomik durum, iktidarın göç politikaları noktasında acziyetini gösteriyor” dedi.
Dünyada en fazla mültecinin bulunduğu ülkelerden olan Türkiye’de hükümetin göç politikası, yıllardır tartışma konusu. Meseleye ilişkin yetkili ağızlardan yapılan açıklamalar da durumu içinden çıkılmaz bir noktaya taşıyor. Dönemin İçişleri Bakan Yardımcısı, 21 Haziran 2022 tarihinde “122 bin Suriyeli iki yıldır yok. Aradık, taradık bulamadık” demişti. Gazeteniz KARAR da manşete taşıdığı olayın vahametine dikkat çekerek uyarılarda bulunmuştu. Aradan geçen 2 yılda hiçbir şeyin değişmediğini hatta gidişatın daha da kötüleştiğini son beyanatlar ortaya koydu.
HANGİSİ DOĞRU?: İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 5 Ağustos’ta kayıtlı 3 milyon 103 bin Suriyelinin 729 bininin kayıp olduğunu duyurdu; söz konusu kişilere adreslerini güncellemeleri için Türkçe, İngilizce ve Arapça uyarılar göndererek 2 ay süre verdiklerini söyledi. Önceki gün bir TV programına katılan Yerlikaya, bu sayıyı 396 bin 738’e çıkardı. “Göç küresel bir mesele” diyen Bakan “2013 yılında göç politikamızın omurgası 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu yapıldı. 2021’de Göç İdaresi Başkanlığı kuruldu. Rakamlar üzerinden fitne çıkarılmak isteniyor. Transit rota olmaktan çıktık. Düzensiz göç ve göçmen kaçakçılığı ile ilgili 14 ayda rekor sayıda deport işlemi gerçekleşti” ifadelerini kullandı. Şanlıurfa Valisi Hasan Şıldak ise “Şehrimizde 272 bin 929’u geçici koruma altındaki Suriyeliler olmak üzere 274 bin 838 yabancı uyruklu kişi yaşıyor. İlimizde görünen 79 bin kişiye ulaşamıyoruz” bilgisini verdi.
“HİÇBİR BİLGİLERİ YOK” İktidarın hem sosyal hem ekonomik boyutu olan hassas konuya yaklaşımı ve belirtilen tutarsız rakamlar, bir kez daha “Devlet kimin, nereden gelip nereye gittiğini bilmiyor” tepkisine yol açtı. Bakan Ali Yerlikaya’nın adresinde iki yabancı adına kayıtlı ikamet izni çıkmasını hatırlatan CHP Genel Başkan Yardımcısı Murat Bakan, yaşananlar için “trajikomik” nitelemesinde bulundu. Bakan “Daha önce de devlet büyüklerinin, milletvekillerinin, valilerin evinde yabancıların ikamet ettiğini gördük. Bu; iktidarın konuya ne kadar uzak olduğunu, göç politikaları noktasında çözümsüzlüğün ne noktaya geldiğini göstermek açısından somut bir örnek. 729 bin kişiyi bulamamışlar evlerinde. Bu da bakanlığın aczini gösteriyor. 729 binin içinde terörist mi var? İstihbarat ajanları mı var? Bunlar kim? Nerede, ne yapıyorlar? Devletin hiçbir bilgisi yok. 90 günlük süre verdiklerini söylediler. Sen evinde bulamadığın adama nasıl tebligat yaptın?” sorusunu sordu.
“SINIRLAR GÜVENLİ Mİ?”: Derhal sokağa çıkma yasağı ilan edilerek kapalı nüfus sayımı yapılmasını isteyen Murat Bakan, şöyle devam etti: “Düzenli düzensiz ne varsa yabancıların tamamı bu kapalı nüfus sayımında sayılmalı. Biyometrik veriler de parmak izi, yüz tanıma sistemlerine yüklenmeli. Ülkemizde neyle karşı karşıya olduğumuzu bilmeliyiz. 4 milyon mu? 5 milyon mu? 10 milyon mu? 729 bin mi kayıp? Yoksa 1 milyon 729 bin mi? Ne olduğunu kimse bilmiyor. Üzerine herkes spekülasyon yapıyor. Sınır güvenliğini hâlâ sağlayamamış durumdayız. Adım atsalar biz destek vereceğiz. Ama bunu da becerecek durumda değiller. Hâla İran sınırından, Suriye’den yasa dışı göçmenlerin geldiğini görüyoruz, biliyoruz. Hatta bunların bazı devlet görevlileri eliyle getirildiği de geçenlerde medyaya düştü. Sayın Yerlikaya’nın sözleri, bakanlığının zafiyetini ortaya koymuştur. Devletin göç politikaları noktasında zavallı durumda olduğunu ortaya koymuştur. Dünyadaki gelişmeleri takip etmiyorlar. Göç politikaları noktasında yapılması gereken adımları atmıyorlar. Bunu atacak ne bilgileri ne birikimleri ne de niyetleri var. Çünkü bunlar hem onlar için seçmen kaynağı, hem ucuz iş gücü hem de tarikatların insan kaynağı.”
BEYAN ETMEYEN NÜFUSTAN DÜŞECEK
Türkiye’deki Suriyelilerin eğitim ve sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için, kayıtlı bulundukları ikametgah adresinde yaşamaları gerekiyor. Farklı bir kente ya da adrese taşınmak isteyenlerin, gittikleri yerdeki İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne müracaat ederek yeni kayıt oluşturması şart. Aksi halde bulundukları kentte kaçak durumuna düşüyorlar. Göç İdaresi’ndeki kayıtları “pasif” ibaresiyle askıya alınıyor ve geçici koruma statüsünün sağladığı haklardan yararlanamıyorlar. BBC Türkçe’ye konuşan Prof. Dr. M. Murat Erdoğan “Hesapları pasife alınanların güncelleme yapmaması halinde Türkiye’den ayrıldığı değerlendiriliyor. Daha önce de bir gecede Suriyelilerin sayısı 200 bin azalmıştı. Eğer sözü edilen 720 bin kayıt 4-5 ay sonra silinirse, bir anda Türkiye’deki Suriyeli sayısı 2.4 milyona geriler. Bunun da başka bir güven tartışması yaratacağı açık. Suriyeliler nereye yerleşeceklerine dair planlamayı tamamen kendileri yaptı. 2017’de devlet ‘Artık yerinizden hareket edemezsiniz, orada kalacaksınız’ dedi ancak dağılım zaten dengesizdi” ifadelerini kullandı.
ÜLKE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN ÇOK RİSKLİ
Göç Hukuku uzmanı Prof. Dr. Nuray Ekşi, Suriyelilerin kayıtlı oldukları adreslerde bulunamamasını ‘kabul edilemez’ olarak değerlendirdi. Sorunu BBC Türkçe’ye değerlendiren Ekşi “Etkili bir denetim mekanizması işletilemiyor. PKK ve diğer terör örgütleriyle mücadele eden bir devlete karşı nasıl bu kadar rahat hareket edebiliyorlar?” diye sordu. Bazı Suriyelilerin kimlik bilgilerinde dahi şaibeler olduğuna işaret eden Prof. Dr. Ekşi, şunları kaydetti: “Suriyelilerin Türkiye’deki kayıtları, kendi beyanları üzerine tutuldu. ‘Ben Hasan’ım diye kendisini kaydeden aslında Hasan değil. ‘Bu benim eşimdir’ dediği aslında eşi değil. Bu şekilde Türk mahkemelerinde açılmış kayıt düzeltme davası var. Sonra kalkıp bu insanların mobilitelerini denetim altında almadığınızı rahat bir şekilde kamuoyu ile paylaşıyorsunuz. Bu ülke güvenliği açısından çok riskli. Göçmenlerin Anayasa ve mevzuatlarla belirlenmiş hukuk düzenini tanımaları şart. Göçmenlere yönelik uyum politikaları da bu eksende ilerlemeli. Bu alandaki denetimsizlik tüm dünyanın güvenliği açısından bir tehdit oluşturuyor.”
