EYT'de şartlar belli oldu. Hazırlıkları tamamlanan EYT düzenlemesi kısa süre içerisinde TBMM'den geçerek yasalaşacak ve 5 bin prim gün sayısını tamamlayan milyonlarca çalışan emekliye ayrılacak. Prim günü dolmayan kadınlar doğum borçlanması, erkekler de askerlik borçlanması yapabilecek. Emekli olacak çalışanlar için şimdi de tazminatlar için meraklı bekleyiş sürüyor. Peki, EYT'de başvuru süreci nasıl olacak? Emekli maaşı nasıl hesaplanacak? Emeklilik tazminatı ne kadar olacak? İşte detaylar...
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yasa düzenlemesine göre ilk etapta prim ve sigortalılık süresi tamam olan 2,25 milyonu aşkın kişi emeklilik hakkı elde edecek.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 'yaş şartı'nı tamamen kaldıran ve 1999 düzenlemesi öncesi hakları sigortalıya sağlayacak tek formül üzerinde yoğunlaşarak çözüm rotasını çizdi.
Sabah'ta yer alan habere göre, EYT'ye tabi olacaklar prim ve sigortalılık süresini doldurduğu anda emeklilik hakkı elde edecek.
EYT düzenlemesi ile emekli olabilmek için aşağıdaki 3 şartı tamamlamak gerekiyor:
* 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişinin olması
* Prim gününü tamamlamak
* Sigortalılık süresini doldurmak
8 Eylül 1999 öncesi 4A kategorisinde SSK'lıların prim günü hem erkekte hem kadında 5 bin gündü. Kadınlarda sigortalılık süresi 20 yıl erkeklerde ise 25 yıldı. 4B-4C kategorisinde Bağ-Kur ve emekli sandığında ise prim günü kadınlarda 7.200 gün erkeklerde 9.000 gündü. Sigortalılık süresi yine kadınlarda 20 yıl erkeklerde ise 25 yıldı.
Bu şartları tamamlayan 2,25 milyon EYT'li var. 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olup bu şartları henüz tamamlamayan ise yaklaşık 3,45 milyon kişi var. Bu kişilerde belirtilen sigortalılık süresini tamamladıkları anda emekli olabilecek.
KİMLER YÜKSEK EMEKLİ MAAŞI ALACAK?
EYT'ye tabi olanlar da temelde bütün emekliliğe hak kazanmışlar gibi prim gün sayısının çok olmasına bağlı olarak değil SGK'ya bildirilen prime esas kazanca göre maaş alacak. Yani brüt maaşı yüksek olanlar daha fazla emekli maaşı alacak.
Bütün çalışma hayatı asgari ücret üzerinden bildirilenler ise daha düşük maaş alacak. Burada üç ayrı hesaplama yapıldığı için tüm kazançlar önem kazanıyor. Yani son yıllar değil ilk çalışma hayatınızdan bu güne kadar tüm kazançlarınıza bakılıyor.
Ayrıca 3 döneme ilişkin farklı Aylık Bağlama Oranları ve güncelleme katsayılarıyla nedeniyle; bu oranların yüksek olduğu dönemlerde primi daha fazla olan hak sahipleri daha yüksek emekli maaşı alacak.
EYT'Lİ EMEKLİLİK İÇİN İSTİFA EDİNCE TAZMİNAT HAKKI DA KAZANACAK
EYT yasası ile emekli olacakların merak ettiği konulardan bir diğeri maaş dışında tazminat hesabı oldu. EYT yasasına tabi olacakların önemli bir kısmı mevcut durumda çalışıyor. EYT yasasının yürürlüğe girmesi sonrası emeklilik başvurusu için karar aldıklarında tazminat hakları da doğacak. Normalde istifa eden için tazminat hakkı bulunmuyor.
Ancak bunun istisnası olarak emeklilik hakkı doğan ve başvuran çalışan için tazminat hakkı doğuyor. Daha açık ifadeyle emeklilik için işten ayrılacak bir EYT'li istifa eden EYT'li tazminat hakkı kazanacak. Burada işçinin ihbar tazminatı hakkı bulunmazken kıdem tazminatı ödemesi yapılıyor.
SON BRÜT MAAŞ TAZMİNAT İÇİN DOĞRUDAN BELİRLEYİCİ OLACAK
Kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden çalışılan sürenin tamamına göre hesaplanıyor. Burada her yıl Ocak ve Temmuz aylarında belirlenen memur zam oranı aynı zamanda kıdem tazminatı tavanına da yapılan zammı belirliyor.
TEMMUZ ZAMMI SONRASI KIDEM TAZMİNAT TAVANI 15 BİN 371 TL OLDU
Temmuz memur zammı sonrası en yüksek kıdem tazminatı 15 bin 371 lira oldu. Bu tavan Ocak yeniden yükselecek. Ocak 2023'te memurlar için belirlenen toplu sözleşme zammı yüzde 8. Bunun üzerine Temmuz dönemindeki toplu sözleşme zammı üzerindeki enflasyon farkı da eklenerek yeni zam oranı belirlenecek.
KIDEM TAZMİNATI İÇİN DAMGA VERGİSİ VAR
Yasalara göre kıdem tazminatından sadece damga vergisi alınabiliyor. Hak sahibine kıdem tazminatı tek seferde ve nakit olarak banka yoluyla ödeniyor.
TAZMİNAT HESABI GİYDİRİLMİŞ ÜCRET İLE YAPILIYOR
Tazminat hesabı yapılırken son brüt maaş dikkate alınıyor. Ancak brüt maaş hesabına sadece kazanç değil yıl içindeki ödemeler katılıyor. Buna giydirilmiş brüt ücret deniliyor. Bu ücret belirlenirken düzenli olan ödemeler dikkate alınıyor. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak ikramiye, yemek parası, kıyafet parası, görev tazminatı, kasa tazminatı gibi düzenli ödemeler brüt ücrete eklenerek prime esas kazancı artırıyor.
Daha anlaşılabilir olmak adına mevcut asgari ücret üzerinden tazminat hesabı:
2023 YILI ASGARİ ÜCRET TABLOSU
Brüt asgari ücret: 10 bin 8 TL
SGK primi yüzde 14: 1401 TL
İşsizlik sigorta primi yüzde 1: 100 TL
Kesintiler toplamı: 1501 TL
Net asgari ücret: 8 bin 506 TL
Örneğin brüt maaşı 10.008 lira olan bir işçiye her yıl 2 dini bayramda da maaş ikramiyesi verildiğini varsayalım.
Bu işçinin brüt ücreti şöyle hesaplanıyor:
Brüt ücret: 10 bin 8 TL
Brüt ikramiye: 20 bin 16 TL
Ücrete eklenecek aylık ikramiye: 20 bin 16/12=1668 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 11 bin 676 TL
Bu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 10 bin 8 TL değil 11 bin 676 lira üzerinden hesaplanacak.
TAZMİNAT HESABI YIL, AY, GÜN OLARAK YAPILIYOR
Tazminat hesaplanırken işçinin çalıştığı tüm zamanlar yıl, ay, gün hesabı olarak dikkate alınıyor. Asgari ücret üzerinden işçinin tazminatını hesaplayalım. Bu işçinin 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım.
Giydirilmiş brüt ücret: 11 bin 676 TL
10 yıllık tazminat: 116 bin 760 TL
5 aylık tazminat: (11 bin 676/12)X5 = 4 bin 865 TL
15 günlük tazminat : (11 bin 676/360)x15 = 486,5 TL
Toplam tazminat: 122 bin 111,5 TL
2022 ASGARİ ÜCRET İLE TAZMİNAT HESABI
Yine daha anlaşılabilir olmak adına yukarıda hesabını yaptığımız işçi üzerinden 2022 asgari ücret ile tazminat hesabını yapalım. Temmuz zammı sonrası 2022 asgari ücret net 5 bin 500,35 TL, brüt 6 bin 471 TL olarak uygulandı.
2022 Brüt asgari ücret: 6 bin 471 TL
Brüt ikramiye: 12 bin 942 TL
Ücrete eklenecek aylık ikramiye: 12 bin 942/12= 1078,5 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 7 bin 579,5 TL
Bu hesaba göre işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 6 bin 471 liradan değil 7 bin 579,5 lira üzerinden hesaplanacaktı. Bu az önceki örnekteki gibi 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım.
Giydirilmiş brüt ücret: 7 bin 579,5 TL
10 yıllık tazminat: 75 bin 975 TL
5 aylık tazminat: (7 bin 579,5/12)X5 = 3 bin 158,12 TL
15 günlük tazminat : (7 bin 579,5/360)x15 = 315,81 TL
Toplam tazminat: 79 bin 448,93 TL
OCAK ZAMMI İLE TAZMİNAT FARKI HESABI 42 BİN 500 TL'Yİ AŞTI
2023 ve 2022 asgari ücretleri kullanarak yaptığımız bu hesaplamalara göre asgari ücret üzerinden maaş alan 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış bir işçi yeni yılda emeklilik başvurusu yapıp işinden ayrılırsa 42 bin 663 TL daha fazla tazminat elde edecek.
EYT'Lİ İLK MAAŞINI NE ZAMAN ALACAK?
Emekli maaşları için süreç hak sahibinin başvuru tarihi itibariyle başlıyor. Ancak emekli maaşı hesaplaması dilekçenin verildiği aydan sonraki ay başından itibaren yapılıyor.
