Afetzedeye 20 yıl taksitli, 2 yıl ödemesiz, 1 yılda teslim ‘müjdesiyle’ duyurulan evlerin fiyatları ayrı bir ‘afet’ oldu. Bakanlık listesinde inşaat maliyeti 800 bin TL olmasına rağmen depremzedelerden tahsil edilecek konut bedeli 3.2 milyon TL’ye ulaştı. ‘Yaraları sarması gereken devlet neden maliyetin dört kat üstünde ev satıyor, millet bunu nasıl ödeyecek?’ sorusu gündeme geldi.
Türkiye’yi yasa boğan, 50 binden fazla insanın yaşamını yitirmesine neden olan depremler yüz binlerce insanın evsiz kalmasına neden oldu. 11 ili yerle bir eden felaket sonrası, hükümet bir yıl içinde konut yapılacağının sözünü verdi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, 7 Mart’ta yaptığı açıklamada, 6 Şubat’ta meydana gelen depremlerin ardından Gaziantep, Adıyaman, Kilis, Hatay, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Malatya, Adana ve Osmaniye’de ihale sürecini tamamladıkları 21 bin 62 konutun yapımına başlandığını duyurdu. Bakan Kurum, 13 Mart’ta yaptığı sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “72 bin 596 ev yapacağımız Kahramanmaraş’ta da ilk kazmayı vurduk” ifadelerini kullandı.
Bir yıl içinde konut yetiştirmeye çalışan iktidar, pazarlık şeklindeki ihalelerine hız verdi. Fakat geçtiğimiz günlerde DEVA Partisi lideri Ali Babacan’ın değinmiş olduğu depremzede evlerinin maliyeti de tartışma konusu oldu. İhale rakamlarından bir hesaplama yapıldığında TOKİ depremzede konutu başına müteahhitlere 3 milyon 200 bin liraya varan rakamlar görülüyor.
Uzmanlar bedellerin neye göre hesaplandığını yorumlamak için detaylara bakmak gerektiğini belirtirken, Bakanlığın yaptığı ihalelerde dosya gizliliğin mevcut olması soru işaretlerini artırdı. İhalelerde oluşan fiyatları T24’teki köşesinde tek tek çıkararak kaleme alan Gazeteci Çiğdem TokerToplu konut için müteahhitlere ödenecek parayı sıraladı.
Toker’in açıklamış olduğu rakamlar, daire sayısına bölündüğünde Babacan’ın hesaplamasıyla uyuştuğu görüldü. Çiğdem Toker’in TOKİ deprem ihalelerinin sonuçlarından derlediği bir örnekte Adıyaman’da 500 kırsal konut ihalesi 1 milyar 600 milyona biterken, konut başı maliyet 3 milyon 200 bin lira olarak belirlenmiş.
BAKANLIK KENDİ RESMİ SINIRINI AŞMIŞ
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın 11 Şubat 2023’te Resmi Gazete’de yayımlanan “Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak 2023 yılı yaklaşık birim maliyetleri” hakkındaki tebliğine göre, metrekare birim maliyeti 6.350 TL. Bu rakama yüzde 18’lik KDV eklendiğinde bile toplam metrekare maliyeti 7.493 TL’ye ulaşıyor. Bu hesaba göre 100 metrekare konutun maliyeti yaklaşık 750 bin lira oluyor. Deprem evlerinin dudak uçuklatan maliyetine Babacan da dikkat çekmişti.
KARAR TV’de konuşan DEVA lideri Adıyaman’da Mühendis ve Mimar Odaları’yla görüşmesini işaret etti. Şöyle devam etti: Şubatta bakanlık inşaat maliyet listesine göre TOKİ standardında 105 metrekare bir inşaatın maliyeti 600 küsur bin lira. Adıyaman’da ihaleler ise 1.7 milyon liraya verildi. Bu paraları depremzedeler ödeyecek.
UZMANLAR DETAYLARA DİKKAT ÇEKTİ FAKAT DOSYALAR GİZLİ
Deprem bölgesinde yapılacak konut maliyetlerinin yüksek olması tartışmalara neden olurken, uzmanlar detaylara bakmak gerektiğinin altını çizdi. İstanbul Gayrimenkul Değerleme Yönetici Ortağı Ahmet Büyükduman KARAR’a yaptığı değerlendirmede deprem bölgesinde belirlenen maliyetler için detaylara bakmak gerektiğine dikkat çekerek, ‘’İhale edilen bedelleri yorumlamak için detaylara bakmak gerekiyor. Türkiye’de güvenli bir konut inşa etmenin ortalama maliyeti yaklaşık 15 bin lira civarı tutuyor. Deprem bölgesinde İnşaat yapmanın zorlukları var. Başta yetişmiş iş gücü bulmak, yeterli miktarda hazır beton üretecek tesislerin olması lazım ve bu süreçte yoğun bir inşaat süreci başladığında temel inşaat malzemeleri de maliyetleniyor. Kiliste kırsal bir konut için 3 milyon 10 bin gibi bir rakam istemesinin detayına bakmak lazım. Kırsal konut dediği ahir vs dahil ya da kaç katli olacak bunları bilmek gerekiyor. Evin büyüklüğü önemli’’ ifadelerini kullandı. Büyükduman verdiği rakamların altyapısı tamamlanmış yerler için söylediklerini belirterek ‘’Eğer buraya altyapı çalışması gelmediyse yollar açılacaksa kanalizasyonlar inşa edilecekse elektrik hatları doğalgaz hatları döşenecekse, bahçe duvarları gibi şeyler yapılacaksa bu maliyetler farklı noktalara da gidebilir burada ihale edilen rakamların detaylarını bilmemiz gerekir’’ dedi.
Uzmanlar detaylara dikkat çekerken yapılan ihalelerde dosya gizliliğin mevcut olması soru işaretlerini artırdı.
‘PAZARLIK USULÜNDE HER ŞİRKET İHALELERDEN HABERDAR OLMUYOR’
Uluslararası Şeffaflık Örgütü Temsilcisi Avukat Oya Özarslan, “Açıklamalardan gördüğümüz, anladığımız kadarıyla Kamu İhale Kanunu’nun 21/b bendi kullanılıyor. Bu da pazarlık usulüyle ihale sistemi. Yani açık ihale sisteminin dışında kalmış olunuyor. Süreci kamu ihale sayfasında görememe sebebi bu. TOKİ yapıyor bunları ve onun sayfasında da yok” ifadelerini kullandı.
BBC Türkçe’ye konuşan Özarslan, pazarlık usulü ihale sisteminde her şirketin bu ihalelerden haberdar olmadığını ve belli kurumlara davetiye gönderildiğini, ihaleyi alan isimlerin de ihale süreci bittikten sonra açıklandığını ifade ederek, “Kendi takdir ettikleri kurumlar bunlar. Ayrıca ihaleleri izleyen uzmanlara göre, açık usulle yapıldığında kamunun yararına olacak şekilde bir indirime gidilebildiğini görüyoruz ancak pazarlık usulüyle yapılan ihalelerde genellikle maliyet artışı söz konusu oluyor. Bu dar bir pasta ve bu pastanın içerisinde hangi siyasi yönü olan grupların, nasıl rol aldığını bilmiyoruz. Ama açık ihale sürecinde olmaması bu kadar büyük bir kaynağın nereye gittiği sorusunu doğuruyor” dedi.
KİLİS’TE KÖY EVİNİN MALİYETİ 3 MİLYONU GEÇİYOR
Gazeteci Çiğdem Toker’in yazısında yer alan bazı örnekler kiliste kırsakda yapılacak bir konutun maliyeti 3 milyonu aşıyor. Toker’in yazısında yer alan bazı ihale bedelleri şöyle:
‘’Kahramanmaraş Göksun’da Yantepe mahallesine yapılacak 605 konutun ihalesi 1 milyar 195 milyon 556 bin liraya bitmiş. Konut başı 1 milyon 976 bin lira. Elazığ’da Merkez ilçe Aşağı Holpenk Mahallesindeki 505 konut için ihale 846 milyona bitmiş. Konut başı maliyet 1 milyon 676 bin lira. Gaziantep Islahiye’de 603 konut için yapılan ihalenin bedeli 1 milyar 139 milyon lira. Konut başı maliyet 1 milyon 888 bin lira. Kilis Musabeyli’de yapılacak 93 köy evi için ihale 280 milyona bitmiş. Ev başına maliyet 3 milyon 10 bin lira. Yine Kilis Musabeyli’de bir başka 93 köy evi bu kez 229 milyona ihale edilmiş. Ev başı maliyet 2 milyon 472 bin. Malatya’da 500 kırsal konut ihalesi 1 milyar 389 milyon 999 bin 169 liraya bitmiş. Konut başı maliyet 2 milyon 780 bin lira. Adıyaman’da 500 kırsal konut ihalesi 1 milyar 600 milyona bitmiş. Konut başı maliyet 3 milyon 200 bin lira.’’ Öte yandan Toker’in tüm ihaleler toplanıp hesaplandığında ortalama konut fiyatı 1 milyon 700 bin liraya gelmiş.
MİLLET KARNINI DOYURMAYA ÇALIŞIRKEN BU PARAYI NASIL ÖDEYECEK
Depremlerden 45 gün sonra hâlâ bölgeden barınma ihtiyacına dönük talepler gelirken Cumhurbaşkanı Erdoğan, TOKİ’nin bir yıl içinde deprem konutlarını teslim edeceğini açıkladı. Taksitlerin 20 yıla yayılacağı, ilk iki yılda da ödeme alınmayacağı duyuruldu. 105 metrekarelik dairelerin fiyatının yaklaşık 3 milyon liranın üstünde olacağı dile getirildi. Depremzedelerin bu rakamı ödemesinin mümkün olmadığı belirtildi.
BAKANLIK MALİYET 800 BİN DİYOR AFETZEDEYE 3.2 MİLYONA SATILIYOR
Anahtar teslim fiyatlar şaşkınlık yaratırken Şehircilik Bakanlığı’nın inşaat maliyet listesinde aynı büyüklükte bir dairenin yapım maliyetinin yaklaşık 800 bin TL olması dikkat çekti. Çarpıcı tablo karşısında ‘Devlet depremzedeye destek olması gerekirken bir liralık şeyi nasıl dört liraya satar’ tepkileri yükseldi. Adıyaman Gölbaşı, Gaziantep Islahiye gibi bölgelerde maliyetin nasıl bu kadar yükselebildiği sorusu gündeme geldi.
