Anadolu’nun düşman işgalinden kurtarılmasının ardından, 29 Ekim 1923'te TBMM’nin Cumhuriyet’i ilan etmesiyle Türkiye tarihinde yeni bir dönem başladı. Kuruluşunun 101. yılını kutlayan Cumhuriyet, Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde ilan edildi ve bu yıl da ülke genelinde coşkuyla anılacak. İşte adım adım büyük zafere giden yol...
Cumhuriyet'in kuruluşunun üzerinden tam 101 yıl geçti. Mustafa Kemal Atatürk liderliğinde ilan edilen Cumhuriyet’in 101’inci yaşı yine ülkenin sokaklarında coşkuyla kutlanacak.
19 Mayıs 1919'da Mustafa Kemal Atatürk'ün Samsun’a çıkarak başlattığı bağımsızlık mücadelesi, Türk milletinin azmi ve kararlılığıyla 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla taçlandı. Bu büyük mücadele, aradan geçen 101 yıla rağmen aynı coşku ve inançla kutlanmaya devam ediyor.
BAĞIMSIZLIK YOLU: CUMHURİYET'İN İLANINA GİDEN SÜREÇ
Türk milletinin bağımsızlık yolculuğu, Kurtuluş Savaşı'ndaki zorlu mücadelelerin ardından 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile uluslararası düzeyde kabul gördü. Yeni Türk devletinin varlığı resmen tescillenirken, artık sıra Ankara’nın Türkiye’nin hükümet merkezi olarak belirlenmesine ve devlet yönetiminin adının konulmasına gelmişti. Ankara, 13 Ekim 1923’te başkent ilan edildi ve yeni devletin yönetim şeklinin belirlenmesi gerekliliği daha da ön plana çıktı.
Bu süreçte Mustafa Kemal Paşa, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanı olarak devlet başkanlığı görevini fiilen yürütüyordu. Ancak uluslararası toplum, Lozan Antlaşması’nın onayı için yeni devlet rejiminin daha açık bir şekilde belirlenmesini talep ediyordu. 27 Ekim 1923’te İcra Vekilleri Heyeti’nin istifası ve yeni bir kabinenin kurulamaması ise acil bir çözüm ihtiyacını ortaya çıkardı.
28 EKİM GECESİ: YARIN CUMHURİYET İLAN EDECEĞİZ
28 Ekim 1923 akşamı, Mustafa Kemal Paşa Çankaya Köşkü’nde yakın çalışma arkadaşları için bir akşam yemeği düzenledi. Yemeğe İsmet Paşa, Ali Fuat Paşa, Halit Paşa ve Kemalettin Sami Bey gibi isimler de katıldı. Mustafa Kemal Paşa, Nutuk’ta bu tarihi geceyi şöyle anlatır:
“Yemek sırasında, ‘Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz’ dedim. Orada bulunan arkadaşlar, derhal düşünceme katıldılar. Yemeği bıraktık ve nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim.”
Böylece Cumhuriyet'in ilanı kararı kesinleşti ve Mustafa Kemal Paşa ile İsmet Paşa, 1921 Anayasası'nda değişiklikler yapacak bir tasarı üzerinde çalışmaya başladı.
29 EKİM 1923: CUMHURİYET’İN RESMEN İLANI
29 Ekim 1923 günü, TBMM’de yapılan oturumda “Türkiye devletinin hükümet şekli cumhuriyettir” hükmü, milletvekillerinin tamamının oyuyla kabul edildi. Cumhuriyet’in ilanı, Meclis salonunda “Yaşasın Cumhuriyet” sesleri ve coşkulu alkışlarla karşılandı. Oylamanın hemen ardından Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM tarafından yeni Türk devletinin ilk cumhurbaşkanı seçildi ve kürsüde yaptığı konuşmada, “Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır” ifadelerini kullandı.
Bu tarihi kararla birlikte “Egemenlik kayıtsız, şartsız milletindir” ilkesi, devlet yönetiminde en belirgin şekilde yerini buldu. Hükümetin kurulma şekli de yeniden düzenlenerek, parlamenter rejime geçiş sağlandı. Cumhurbaşkanı başbakanı atayacak, başbakan ise bakanlarını seçerek cumhurbaşkanının onayına sunacaktı.
29 EKİM: CUMHURİYET BAYRAMI VE MİLLİ COŞKU
Cumhuriyet’in ilanından sonra, Türk halkı büyük bir coşkuyla 29 Ekim’i kutlamaya başladı. İlk resmi kutlamalar, 29 Ekim 1924’te düzenlenen etkinliklerle gerçekleşti. Hariciye Vekaleti, 2 Şubat 1925’te TBMM’ye 29 Ekim’in milli bayram olarak kutlanması için bir kanun teklifi sundu. 18 Nisan’da kabul edilen bu teklif, 19 Nisan 1925’te TBMM’de onaylandı ve böylece 29 Ekim, 1925’ten itibaren resmi bir bayram olarak kutlanmaya başlandı.
CUMHURİYET’İN 101. YILI: COŞKU VE GURURLA KUTLANIYOR
2024 yılı itibarıyla 101. yaşını kutlayan Türkiye Cumhuriyeti, tüm yurtta düzenlenen etkinliklerle yine coşku ve gururla anılıyor. 101. yıl kutlamaları çerçevesinde, başkent Ankara başta olmak üzere, İstanbul, İzmir ve diğer büyük şehirlerde resmi törenler, askeri geçitler, konserler, sergiler ve gençlik buluşmaları gibi pek çok etkinlik gerçekleştiriliyor.
Cumhuriyet’in 101. yıl dönümü, Mustafa Kemal Atatürk’ün bağımsızlık mücadelesinin ve çağdaşlaşma hedeflerinin ne kadar güçlü ve kalıcı olduğunu bir kez daha ortaya koyuyor. "Egemenlik kayıtsız, şartsız milletindir" ilkesiyle yükselen Türkiye Cumhuriyeti, sonsuza dek var olma kararlılığı ile yoluna devam ediyor.
