Washington’un ‘31 Ağustos’ta işimiz biter’ yaklaşımı ve Taliban’ın tavizsiz mesajları sonrası Türkiye, Kabil’de görevli Mehmetçik’i geri çekmeye başladı. Havalimanında teknik desteği içeren ‘B planı’ masaya konuldu. Taliban kanadı yardıma yeşil ışık yakarken Ankara’dan “Sivil uzmanlar görev yapabilir, müzakereler sürüyor” açıklaması geldi. Kritik süreçte Türk personelin güvenliğine ilişkin kaygılar öne çıktı.
EDA SANĞU
Afganistan’da Amerika’nın geride süreç yönetimine dair bir vizyon oluşturmadan çıkışı, başkentleri yeni durum karşısında pozisyon almaya zorladı. ABD’nin 31 Ağustos’tan sonra ülkede kalmayacaklarını açıklamasının ardından Türkiye de Mehmetçik’i Kabil’den 20 yıl sonra geri çekme kararı aldı. Tahliyeler için kum saati işlerken Taliban’ın, havalimanında Türkiye’nin teknik desteğine sıcak baktığına ilişkin kamuoyuna yansıyan iddialar ise yeni süreç başlattı.
‘SÜREÇ NORMALLEŞMEDEN BU RİSKİ NASIL ALACAKSINIZ?
Cumhurbaşkanı Sözcüsü Kalın “Askerimiz çekildikten sonra da biz orada havalimanının işletmesine devam edebiliriz. Sivil uzmanlarımız havalimanı için destek verebilir. Müzakereler devam ediyor” dedi. ‘Sivil personelle görev’ güvenlik konusunda tartışmaları beraberinde getirdi. Gelecek Partisi Sözcüsü Sercan Özcan “Askerimiz orada olmadan havalimanının nesini işleteceksiniz? Süreç normalleşmeden bu riski nasıl üzerinize alacaksınız?” sorusunu yöneltti.
MEHMETÇİK ESENBOĞA’DA
NATO misyonu kapsamında 2015’ten bu yana Kabil Havaalanı görevini üstlenen Mehmetçik, Ankara’nın kararı sonrası Türkiye’ye dönmeye başladı. Afganistan’dan tahliye edilen ilk TSK kafilesini taşıyan uçak 345 yolcusuyla Ankara’ya indi.
MEHMETÇİK 20 YIL SONRA DÖNDÜ, KABİL PLANI REVİZE EDİLDİ
Afganistan’ın kısa sürede Taliban kontrolüne geçmesi Ankara’nın Kabil planlarını da etkiledi. Havalimanının işletilmesi ve güvenliğinin sağlanmasına yönelik ABD ile süren müzakereler rafa kalktı. Yeni süreçte Taliban’la havalimanının asker olmadan sivil uzmanlarca işletilmesine yönelik görüşmeler başladı.
Afganistan’ı beklenmedik bir hızda ele geçiren Taliban’ın, yabancı güçlerin ülkeyi terk etmesi için açıkladığı 31 Ağustos’a günler kala Mehmetçik yurda dönüyor. Yaklaşık 20 yıldır bu ülkede muharip olmayan görevler yürüten Türk Silahlı Kuvvetleri personelleri ülkeden ayrılmaya başladı. Ankara’nın iki aydır gündemde tuttuğu Kabil’deki Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı’nın işletilmesi ve güvenliğinin sağlanmasına yönelik girişimler de gelişmelerin ardından revize edildi. Brüksel’deki Erdoğan-Biden görüşmesinde de masada olan konu hakkında Ankara, Washington’a bazı şartlar sunmuştu.
Erdoğan, 20 Temmuz’da Kıbrıs’ta yaptığı açıklamada ABD’den diplomatik, lojistik ve mali destek talep etmişti. Ancak Taliban’ın öngörülemeyen bir hızda Afganistan’da kontrolü ele geçirmesiyle söz konusu girişim sekteye uğradı. Taliban Sözcüsü Zabibullah Mücahid, önceki gün Afganistan’da bulunan Türk askeriyle ilgili soruya “Türkiye Müslüman bir ülkedir. Bu ülkenin hükümeti ve halkıyla iyi ilişkiler geliştirmek istiyoruz ancak Kabil Havaalanı’ndaki sorun çözülür çözülmez yabancı askerlere ihtiyacımız olmayacak” yanıtını verdi.
Milli Savunma Bakanlığı ise çeşitli temaslar, mevcut durum ve şartlar değerlendirilerek Türk Silahlı Kuvvetleri unsurlarının Afganistan’dan tahliyesine başlandığını bildirdi.
Uluslararası güçler; askerleri, vatandaşları ve bazı Afganları tahliye ederken, havalimanı konusunda Türkiye ve Taliban arasındaki görüşmeler sürüyor. Reuters’in iki Türk diplomata dayandırdığı habere göre Taliban, havalimanını işletmesi için Ankara’dan teknik yardım istedi. Reuters, Türk askerinin güvenlik sağlamadığı bir durumda Türkiye’nin teknik destek verip vermeyeceğinin henüz net olmadığını yazdı. Başka bir Türk kaynak ise son kararın 31 Ağustos’a kadar verilmiş olacağını belirtti.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Kabil Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı’nın durumuna ilişkin “Askerimiz çekildikten sonra biz orada havalimanı ile ilgili bu işletme görevini devam ettirebiliriz. Sivil uzmanlarımız havalimanı için destek verebilir. Bununla ilgili müzakereler devam ediyor. Bunu Türkiye’nin devam ettirmesi konusunda bir irade de ortaya koyuyorlar. Bu tabi şartları, detayları konuşulacak ama bir süreç var şu anda. Olumlu seyretmesini bekliyoruz, detaylar konuşulacak. Çünkü, havalimanını işletmenin bir lojistik kapasite boyutu var. Şartlarda anlaşılırsa bu yönde bir mutabakat sağlanırsa, biz bu hizmeti orada vermeye devam edeceğiz. Bu tamamen profesyonel bir hizmet olacak havalimanın işletilmesi. Ama şu anda Afganistan’ın dünyaya açılan kapısının Kabil Havalimanı olduğu dikkate alınırsa bunun ne kadar önemli bir misyon olduğu da zannediyorum kendiliğinden ortaya çıkacaktır” açıklamasında bulundu.
İşletme konusunda kapasitenin Türkiye’de olduğunun altını çizen Kalın “O konuda bir sorunları yok. Bunu Türkiye’nin devam ettirmesi yönünde bir irade de ortaya koyuyorlar. Büyük ihtimalle, şartlarda anlaşılması durumunda bu yönde bir netice ortaya çıkacak gibi görünüyor” değerlendirmesinde bulundu. Kalın, Taliban’ın Türkiye’yle askeri değil, teknik alanda iş birliği konusuna istekli olabileceğini ifade etti. Havalimanında bir güvenliğin sağlanması gerektiğine işaret eden Kalın, sözlerini şöyle sürdürdü: “Afgan güçleri, Taliban güçleri tarafından mı yoksa bir özel güvenlik tarafından mı sağlanacak? Mutlaka orada bir güvenlik yapısının kurulması gerekiyor. Orada Taliban’ın böyle bir kapasitesi olduğunu ben düşünmüyorum. Onlar da önünde sonunda muhtemelen böyle bir hizmet talebinde bulunacaklar. Çünkü, kendileri de oranın ne kadar kilit bir öneme haiz olduğunu biliyorlar. Bu detaylar müzakere konusu. Mutabık kalınması halinde bu yönde bir çalışma yapılacak orada.”
“Tahliyenin ne kadar sürede tamamlanması bekliyorsunuz?” sorusu üzerine de Kalın “Tam saatini bilemiyorum, bu Milli Savunma Bakanlığı’nın planlaması ama 24 ya da 36 saat içerisinde bu operasyon tamamlanmış olur” diye konuştu. AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik ve Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun da Türk askerinin tahliyesine ilişkin açıklamalarında “Türkiye, Afgan halkı istediği sürece yanlarında olmaya devam edecek” vurgusu yaptı.
AKAR: TAHLİYEYİ EN KISA SÜREDE TAMAMLAMAYI HEDEFLİYORUZ
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Afganistan’da kendisine verilen görevi başarıyla yerine getirmenin gururuyla Mehmetçiğin tahliyesine başlandığını söyledi. Akar, “İntikal faaliyetlerini en kısa zamanda tamamlamayı hedefliyoruz. Havaalanında olağan dışı yoğunluğa ve şartlara rağmen önemli bir aksaklık olmadan TSK personeli planın aksaksız uygulanması için her türlü gayreti göstermektedir.
Faaliyetlerimize sağladıkları destekten dolayı dost ve kardeş Pakistan ve Tacikistan ile bölgede beraber çalıştığımız müttefiklerimize teşekkür ediyoruz” dedi. Dün ilk olarak çoğu asker 345 yolcunun bulunduğu uçak Pakistan’ın başkenti İslamabad üzerinden Esenboğa Havalimanı’na indi. Ankara’ya gelen Türk askerleri, daha sonra otobüs ve minibüslerle havalimanından ayrıldı. Bu süreçte TSK, ayrıca 1129 sivilin de tahliyesini gerçekleştirdi. Mehmetçiğin dönüşüyle TSK’nın yaklaşık 20 yıllık Afganistan misyonu sona erdi. Türk askeri 16 Ocak 2002’den beri Afganistan’da görev yapıyordu. 2009-2014 arasında Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti (ISAF) misyonunun altı bölge komutanlığından biri olan Kabil Bölge Komutanlığı’nın lider ülke sorumluluğunu üstlenen Türkiye, 1 Ocak 2015 tarihinde başlatılan ve muharip olmayan bir görev olan Kararlı Destek Misyonu (RSM) kapsamında Kabil Eğitim, Yardım ve Danışma Komutanlığı ve Hamid Karzai Uluslararası Havaalanı’nın işletme ve kuvvet koruma hizmetlerini yerine getiriyordu. Afganistan’da 648 Türk askerinin görev yaptığı biliniyordu.
‘ASKER OLMADAN HAVALİMANINI NASIL İŞLETECEKSİNİZ’
Gelecek Partisi Sözcüsü Serkan Özcan, iktidarın Kabil planına ilişkin çelişkilerine işaret etti. “10 günde ortaya atılan onca argüman çöp oldu adeta. Son açıklamadan sadece beş gün sonra askerlerimiz çekiliyor” diyen Özcan, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın’ın dile getirdiği havalimanını askersiz işletme formülünü de eleştirdi: “Askerimiz orada olmadan havalimanının nesini işleteceksiniz? Süreç normalleşmeden bu riski nasıl üzerinize alacaksınız? Afganistan’ın muhtemel yeni yönetimi küresel güçler olan Çin ile Rusya ile anlaşmalar yapmakta, Pakistan, İran gibi bölgesel güçler hakeza. Bu ülkeler kendi çıkarları gereği yeni sürece adapte olmaya çalışmaktadırlar. Türkiye de Afganistan meselesini bir havalimanı tartışmasından çıkarmalı, bu yeni sürece ilişkin, daha geniş bir vizyonla, Afganistan’ın güvenliği, kalkınması, imarına ilişkin neler yapılabileceğinin planlaması safhasına geçilmelidir. Sivil ya da askeri birimler olarak ne yapılacaksa, bu yeni stratejiler dahilinde Afgan yetkililerle, Afganistan’ın yeni oluşacak devletiyle yol alınmalıdır.”
