23 yıl önce kurulan ve Türkiye siyasi tarihinde önemli atılımlara imza atan AK Parti geçtiğimiz son birkaç seçimde ciddi oy düşüşleri yaşadı. Bu haber serimizde son on yıldır AK Parti’nin en çok hangi kesimlerden oy kaybettiğini ve neden kaybettiğininin izlerini takip edeceğiz. İlk bölümde ise AK Parti’nin en çok kaybettiği seçmen grubu olan genç oylarını ele alacağız.
SEMA KIZILARSLAN
AK Parti 23. yılını kutluyor. 14 Ağustos 2001’de yani AK Parti kurulduğunda doğan bir çocuk, üniversiteden mezun oldu. Geçtiğimiz 2023 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri’nde AK Parti'nin 2003'te iktidara gelmesinden bu yana yaklaşık 5,2 milyon genç seçim günü ilk kez söz sahibi olmuştu.
7 Haziran 2015 seçimleri AK Parti’nin ilk defa ciddi bir oy kaybı yaşadığı seçimdi. AK Parti, 7 Haziran 2015 genel seçimlerinde yüzde 40.87 oy alarak birinci parti oldu ancak tek başına hükümet kuracak çoğunluğu sağlayamadı. Bu sonuç, AK Parti'nin 2002'den beri ilk kez parlamentoda çoğunluğu kaybettiği seçim olarak kayıtlara geçti.
Tek başına hükümet kuramayan AK Parti, artan siyasi belirsizliğin yol açtığı toplumsal sorunlarla birlikte 1 Kasım 2015'te tekrar seçim yapma kararı verdi.
2015 seçimlerinden sonra Türkiye’de 2017 yılında yapılan Anayasa Referandumu ve 2019’da tekrarlanan İBB seçimlerini saymazsak toplamda 4 seçim yapıldı:
-24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri, 31 Mart 2019 Yerel Seçimleri, 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri ve 31 Mart 2024 Yerel Seçimleri.
14 MAYIS’TA GENÇLERİN SADECE 25’İ ERDOĞAN’A OY VERMİŞ
2023 TÜİK verilerine göre, Türkiye’de toplam nüfus 85.372.377. 18-30 yaş aralığındaki nüfus ise 16.800.658. Yani toplam nüfusun yüzde 20’si 18- 30 yaş aralığındaki gençlerden oluşuyor.
Erdoğan: Yorulan kenara çekilsin...
Gençlik Örgütleri Forumu (GoFor) ve KONDA’nın araştırmasına göre 18-30 yaş aralığındaki gençlerin yüzde 65’i 14 Mayıs Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Millet İttifakı’nın ortak adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nu destekledi.
Gençlerin yüzde 25’i ise Cumhurbaşkanı ve Cumhur İttifakı’nın ortak adayı Erdoğan’a oy verdi.
Parti düzeyinde ise AK Parti’ye oy veren genç seçmen yüzdesi 15. Gençlerin en çok oy verdiği parti yüzde 50 ile CHP.
Genç seçmenin yüzde 22’si ise oy kullanmamayı veya boş atmayı tercih etmiş.
Araştırmaya göre yine de her iki partiden de kopuş yüksek oranda.
CHP YÜZDE 24 İLE GENÇLER ARASINDA EN ÖN PLANA ÇIKAN PARTİ OLARAK GÖZE ÇARPIYOR
14 Mayıs 2023’te AK Parti’ye oy verdiğini söyleyen gençlerin yüzde 92’si ailelerinin de 14 Mayıs’ta AK Parti’ye oy verdiğini söylüyor.
CHP’ye oy vermiş olan gençlerin yüzde 67’si ailesinin de CHP’ye oy verdiğini söylerken yüzde 21’i ailesinin AK Parti’ye oy verdiğini belirtiyor. AK Parti seçmeni gençler ailesiyle aynı oy verme oranı en yüksek seçmen kümesi.
14 Mayıs’ta AK Parti’ye oy veren gençlerin bir kısmı CHP ve MHP’ye oy verirken, bir o kadarının da sandığa gitmemiş ya da boş oy atmış.
Gençlerin son genel seçimdeki oy tercihiyle bugün olası bir genel seçimde olası oy tercihlerindeki geçişlere bakıldığında tüm kümelerden kararsız ve oy kullanmaz seçmen grubuna geçiş olduğu görülüyor.
Gençlerde 14 Mayıs oy tercihi AK Parti’de yüzde 15’ten yüzde 11’e, CHP’de ise yüzde 35’ten yüzde 24’e gerilemiş durumda.
Gençlerin oy tercihi ile ilgili en güçlü korelasyon bağı olan değişken dindarlık olarak öne çıkıyor. AK Parti’ye oy verme eğilimi dindarlık arttıkça artıyor, MHP seçmenleri daha dindar kümelerde kendini gösterirken muhalif partideki genç seçmenler tam tersi bir seyir gösteriyor.
Oy tercihlerine bakacak olursak tıpkı genel seçim oy tercihlerinde olduğu gibi CHP, yerel seçimler için de gençler arasında 1. parti olarak gözüküyor. Yerel seçim tercihlerinde gençler arasında CHP’nin oyu yüzde 27,2. CHP’yi yüzde 13 ile AK Parti takip ediyor.
Yine aynı araştırmada gençlere “Vazgeçebilseniz hangi kimliğinizden vazgeçerdiniz?” sorusu soruluyor. Siyasi kimliğimden vazgeçerim cevabını en çok veren iki parti AK Parti ve İYİ Parti seçmenleri.
Gençlerin yarısından fazlası hiçbir partinin gençlere yönelik söylem ve vaatlerini samimi bulmuyor. Gençlerin bu konuda en samimi bulduğu siyasi parti yüzde 16 oranla CHP iken, CHP’yi yüzde 10 ile AK Parti, yüzde 7 ile Zafer Partisi takip ediyor.
2010 yılından başlayarak, 24 Haziran 2018’deki seçimlerde AK Parti’nin genç oylarının düşüş oranı ise şöyle:
Türkiye genelinde seçmenlerin üçte birini 18-32 yaş arasındaki bireyler oluşturuyor. AK Partili seçmenler arasında bu oran, dörtte birden biraz fazla.
Dolayısıyla, AK Parti seçmenleri arasında gençlerin oranı Türkiye ortalamasının altında.
Diğer yaş gruplarındaki AK Parti seçmenlerinin oranı ise Türkiye ortalamasının üzerinde.
2010- 2018 yılları arasındaki yaş grubu oranları karşılaştırıldığında, 18-32 yaş grubu seçmenlerin oranında düzenli bir düşüş görülüyor.
- 2010-2012 yılları arasında 18-32 yaş aralığındaki AK Parti seçmenlerinin oranı, yüzde 36-37.
- 2013 yılında yüzde 32’ye düştü.
- 2014-2016 yılları arasında yüzde 30 düzeyine inen bu oran, 2017 yılında yüzde 28’e geriledi. AK Partili 49 yaş ve üstü seçmen oranlarında ise düzenli bir artış görülüyor.
2018 yılındaki seçim sonuçlarına bakıldığında gençler ve öğrenciler arasında AK Parti gerilemiş. Cumhuriyet Halk Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi’nde ise sıçrama olduğu görülüyor.
23 Haziran 2019 İstanbul ara yerel seçimlerinin sandık analizi ve seçmen profillerine bakıldığında ise Binali Yıldırım’ın yaşlıların olduğu kümeden daha çok oy aldığı görülüyor.
Ekrem İmamoğlu’nun seçmeni İstanbul geneline göre daha genç. İmamoğlu’nun gençler arasındaki oyu yüzde 37’den yüzde 58’e çıkıyor.
Diğer yandan Binali Yıldırım’ın ise 18-32 yaş grubu gençler arasında oyu yüzde 36’dan yüzde 30’a inmiş.
31 MART SEÇİMLERİNDE ORTA YAŞ GRUBU DA AK PARTİ’DEN KOPMAYA BAŞLADI
Reform Enstitüsü, 31 Mart 2024 Yerel Seçimleri sonrası yaptığı araştırmada orta ve üst yaş grubunun da AK Parti’den kopmaya başladığını ve Cumhur İttifakı’ndan kopan seçmende 40 yaş üzeri seçmenin ağırlığı olduğunu tespit etti.
Yani AK Parti ilk defa gençlerin yanı sıra orta ve yaşlı seçmenlerini de kaybetmeye başlamış.
Verilere göre daha önce AK Parti’ye oy verip de 31 Mart’ta tercihini CHP’den yana kullanan seçmenin büyük çoğunluğunu 50-59 yaş grubu oluşturuyor.
AK Parti bundan 23 yıl önce Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde kurulduğunda, gençlere yönelik belirgin bir şekilde hitap eden bir parti olarak öne çıkıyordu.
Parti, 2002 genel seçimlerinde büyük bir başarı elde ederek tek başına iktidara geldiğinde bu başarıda genç seçmenlerin katkısı önemliydi. Partinin yenilikçi, reformcu ve genç bir imaj sunması, birçok gencin ilgisini çekmiş ve onları partiye yönlendirmişti. Ancak yıllar içinde AK Parti ve gençlerin bu ilişkisi, partinin politikalarının evrilmesiyle çok büyük bir değişim ve kopuş yaşadı.
*Haber serimizin bir sonraki bölümünde AK Parti’den kopan kadın oylarının izlerini süreceğiz.
