Suriye’nin kuzeybatısında PYD’yi gerileten Türkiye, Menbiç ve Fırat’ın doğusunda nasıl adımlar atacak? ABD himayesindeki bölgede çözüm sahada mı, masada mı gelecek? Uzmanlar Karar için değerlendirdi.
VOLGA KUŞÇUOĞLU/İSTANBUL
Türkiye’nin, Suriye savaşında PYD’yi geriletmek için sahaya inmesi, şu ana kadar beklenen sonuçları verdi. Fırat Kalkanı Harekatı ile Afrin’in doğudaki PYD bölgeleriyle birleşmesinin önüne geçildikten sonra, Zeytin Dalı Harekatı ile ‘Afrin kantonu’ haritadan silindi. Ankara, Fırat Kalkanı bölgesinde sürdürdüğü, Afrin’de de operasyonun ardından başladığı ‘hükümet inşa etme’ faaliyetleriyle ‘oyun bozucu’ olmaktan ‘oyun kurucu’ haline gelme yönünde adımlar attı. Türkiye’nin ‘oyun alanının’ bir tarafında İdlib, diğer tarafında ise Menbiç ve doğusu bulunuyor. İdlib, Afrin ve Fırat Kalkanı bölgesinde yapılan ve yapılacak operasyonlar için Rusya ile, Menbiç ve doğusu içinse ABD ile işbirliği gerekiyor. Moskova ile yapılan temaslar şu ana kadar sonuç verdi. Kremlin’in yeşil ışık yakmasıyla Suriye’de yapılan iki operasyon sonucu dört bin kilometrekarelik toprakların ele geçirilmesinin yanı sıra, İdlib’den Hama’nın kuzeyi ve Halep’in batısına uzanan geniş bir alanda çatışmasızlık gözlem noktaları kuruldu. Böylece Şam yönetiminin İdlib’i savaşla ele geçirme planlarının aksine, konunun Astana ve Cenevre süreçleriyle masada halledilmesinin yolu açıldı.
PYD’Yİ ‘SEYRELTME’ FORMÜLÜ
Ancak ABD ile yapılan diplomatik görüşmeler, aynı şekilde sonuç vermedi. Türkiye, Menbiç ve Fırat’ın doğusuna yönelik niyetini, bu bölgelere askeri operasyon düzenleyebileceğini cumhurbaşkanı ve dışişleri bakanı düzeyinde defalarca ifade etti. Konuyu hemen hemen her konuşmasında gündeme getiren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, son olarak dün “Biz müttefiklerimize silah doğrultmayız, ancak teröristleri gördüğümüz yerde indiririz” diye konuştu. ABD’yi uzlaşmaya zorlamak için yapıldığı anlaşılan bu açıklamalar, Menbiç konusunda bir nebze mesafe alınmasını sağladı. Geçen haftalarda Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve görevden alınan ABD’li mevkidaşı Rex Tillerson arasında Menbiç üzerine görüşmeler gerçekleşmişti. Ankara, Washington’dan YPG’nin Menbiç’ten çıkarılması, bölgenin Türk ve Amerikan askerlerinin kontrolüne bırakılması yönünde teklif geldiğini açıklamıştı. Son olarak ABD Dışişleri Sözcüsü Heather Nauert, geçen hafta konuya ilişkin bir açıklama yaparak Türkiye ile ‘kılı kırk yaran’ görüşmelerin sürdüğünü, ancak uzlaşmaya henüz varılamadığını söylemişti. Nauert, Türkiye’nin ‘operasyon’ çıkışlarına ilişkinse “Menbiç’ten çıkmaya niyetimiz yok” demişti. Ardından ABD’li diplomatlar ve askerlerden oluşan bir heyetin Menbiç’te halkın arasında çekilen fotoğrafları basına servis edilmişti. Ancak Menbiç konusunda görüşmeler yapılmakla beraber, Fırat’ın doğusu için bir ‘ortak anlayıştan’ bahsetmek mümkün görünmüyor. Türkiye Menbiç’e ilişkin girişimleri Fırat’ın doğusundan bağımsız değerlendirmezken, Amerikan yönetimi, bu tür görüşmelerin Fırat’ın doğusunu da kapsayacağına ilişkin bugüne kadar tek bir kelime etmiş değil.
Peki Menbiç ve Fırat’ın doğusu konusunda bundan sonra yaşanması muhtemel gelişmeler neler? Konuya ilişkin görüşlerini aldığımız El-Şark Forum Direktörü Galip Dalay masadaki çözüme ilişkin öngörülerini paylaşırken, Moskova Devlet Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Kerim Has, muhtemel bir askeri operasyonun nelere yol açabileceğini değerlendirdi. “Menbiç’te bir anlaşmanın mümkün olduğunu düşünüyorum” diyen Galip Dalay, bunun gerçekleşmesi halinde uzlaşmanın Fırat’ın doğusuna da uzanabileceği kanısında. Dalay, Menbiç’ten YPG’nin çıkarılmasına, Fırat’ın doğusunda ise PYD’nin ‘seyreltilmesine’ yönelik bir çözüm öngörüyor. ABD’nin teşvikiyle PYD ve bölgedeki Arap aşiretlerin katılımıyla kurulan Suriye Demokratik Güçleri’ne (SDG) bağlı savaşçıların yarısından çoğunun Arap olduğunu belirten Dalay, buna karşın karar mekanizmalarında PYD’nin hakim olduğuna dikkat çekiyor: “Burada sadece tabana değil, tavana da uygulanabilecek bir seyreltme politikası bana daha makul geliyor. Amerikalılar da bunun karşılığında Türkiye’nin anti-İran koalisyona daha fazla entegre olmasını isteyecektir.”
‘RUSYA TÜRKİYE’Yİ SELAMLAR’
Kremlin yönetimi, her ne kadar bugüne dek Türkiye’nin PYD’yi geriletme çabalarını mümkün kılan bir yaklaşım sergilediyse de bu PYD’ye Suriye’nin geleceği için bir rol biçmediği anlamına gelmiyor. Moskova, Suriye’nin toprak bütünlüğünü tehdit etmediği sürece özerk bölgelerin varlığına karşı bir tutum sergilemiyor. Bu anlamda PYD/SDG’nin statüsü ve kontrolünde bulundurduğu petrol ve doğalgaz kaynaklarının yönetimi gibi konuların, ABD ile Rusya arasında yapılacak müzakerelerle belirlenmesi bekleniyor. Peki Türkiye’nin Fırat doğusuna yönelik muhtemel hamleleri bu bağlamda nereye konur? Dr. Kerim Has, özellikle enerji kaynakları konusunun Rusya’da rahatsızlık yarattığını, Türkiye tarafından Fırat’ın doğusuna başlatılacak bir operasyonun, Moskova açısından bu rahatsızlığı gidermenin ‘en kolay ve az maliyetli yolu’ olduğunu söylüyor: “Kaldı ki bu tarz bir operasyon PYD-ABD ilişkisini sınamakla kalmaz, Ankara ile Washington arasında yapısal güvenlik krizlerini de tetikleyebilir. Kontrol edilebilir çatışma sınırlarını aşmadığı takdirde, Türk ordusunun Rusya’nın doğrudan nüfuz alanına girmeyen Fırat’ın doğusunda ABD’nin yereldeki müttefiki PYD’yle ve belki de ABD ordusuyla karşı karşıya gelmesi Moskova için tercih edilir bir tablo ortaya koyar. Rusya için bu denklemi tercih edilir kılan en temel hususun NATO-Türkiye ilişkilerinde yaşanması olası sert bir kopuş olduğu açık. Dolayısıyla Ankara, Suriye’deki müdahale niyetlerini Fırat’ın doğusuna taşıma iradesi ve cesareti gösterirse Moskova’nın bu durumu sadece ‘selamlamakla’ yetineceğini düşünüyorum. Ancak böyle bir operasyonu ABD’den bağımsız veya Washington’a karşıt bir tutumla gerçekleştirirse Türkiye’nin, sadece siyaseten değil askeri açıdan da Rusya’ya ihtiyacının artacağını hesaba katmak gerekiyor.”
