Bakkala, markete ‘Fiyatları yükseltiyorsunuz’ denetimleri yapılırken TÜİK’in raporunda, gıda fiyatlarının üç aydır düzenli olarak azaldığına yer verildi. Dikkat çeken tablo, hem ‘kağıt üstünde’ enflasyon azalırken esnafa yüksek fiyat cezaları kesilmesindeki çelişkiyi hem de TÜİK’in yine çarşı pazardaki ‘raf gerçeğini’ göremediğini ortaya koydu.
Enflasyonla mücadele Türkiye’de ekonomi yönetiminin yeni odak noktası haline geldi. Ancak soruna yol açan asıl sebeplerin pas geçilerek fiyat artışlarından yalnızca esnafın sorumlu tutulması tartışma konusu oldu.
Gelinen noktada TÜİK’in enflasyon raporu, çarpıcı çelişkiyi ortaya koydu. Bir yandan bakkala, pazarcıya yumurta fiyatları nedeniyle ceza kesilirken TÜİK raporunda gıda enflasyonunun üç aydır düştüğü kaydedildi.
MALİYE BAKAN ELVAN: HEDEFİN UZAĞINDAYIZ
Rapora göre, geçen yıl kasımda yüzde 21.7 olan gıda enflasyonu ocak ayında yüzde 18.4’e geriledi. Dikkat çeken tablo ‘Madem fiyatlar düşüyor esnafa neden ceza kesiliyor?’ sorularına yol açtı.
Öte yandan yıllık enflasyon ise yüzde 14.97 ile son 17 ayın en yüksek seviyesine ulaştı. Hazine Bakanı Elvan “Enflasyon rakamları hedefin uzağında olduğumuzu gösteriyor. Hedefe ulaşmak için önlemlerimizden asla taviz vermeyeceğiz” dedi.
ENFLASYON AŞAĞI BAK
Son 1 aydır ‘fahiş fiyat’ nedeniyle esnafa baskınlar düzenleniyor ve cezalar kesiliyor. Yüksek enflasyonun faturası bile esnafa kesilirken, TÜİK verileri bile gıda enflasyonunun 3 aydır düştüğüne işaret ediyor. 2020 Kasım’da gıda enflasyonu yüzde 21,7 iken Ocak 2021’de bu oranın yüzde 18,4’e gerilediği görüldü. Yıllık enflasyon ise TÜİK verilerine göre, yüzde 15’e merdiven dayadı.
Türkiye uzun bir süredir yüksek kur ile mücadele ederken, şimdi yönünü enflasyona çevirdi. Yüksek enflasyon nedeniyle tüketimi bile yavaşlatmaya yönelik önlemler alındı. En son ise yüksek enflasyonun faturası esnafa kesildi.
Hatta yeni hesaplama yöntemine göre, gıdanın sepetteki ağırlıkları da değişti. Son birkaç aydır ülkenin birçok noktasında esnaflara ‘fahiş fiyat’ adı altında cezalar kesiliyor. Önceki gün Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan “4 bin 290 firmamızın 46 bin 768 ürününü denetledik. Bu 4 bin 290 firmanın 226’sında, 46 bin 768 ürünün 1094’ünde fahiş fiyat olduğunu tespit ettik. Denetimlerimizde yüzde 2,3 civarında üründe fahiş fiyat belirledik. Bu konuda önümüzdeki günlerde mevzuatlarımızda da birtakım yeni düzenlemeler yapacağız” açıklamasını yapmıştı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Kabine toplantısı sonrası yaptığı açıklamada “Yılın ikinci yarısında dünyadaki gelişmeler ve ülkemizde aldığımız tedbirlerle gıda fiyatlarındaki oynaklığın azalacağını düşünüyoruz. Üç beş açgözlü tüccarın milletimize ekmeğini ve aşını zehir etmesine izin veremeyiz” ifadelerini kullanmıştı.
Tüm bu girişimlere rağmen Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), gıda enflasyonunun 3 aydır artmadığını ortaya koydu. TÜİK verilerine göre, 2020 Kasım ayında gıda enflasyonu yüzde 21,73 iken, Aralık 2020’de bu oran 21,19’a geriledi. En son açıklanan Ocak 2021 verisine ise en sert düşüşü ortaya koydu. Ocak 2021’de gıda enflasyonu yüzde 18,43 oldu.
Yılın ilk ayında ise enflasyonda yüzde 1,68 artış görüldü. Yıllık enflasyon yüzde 14,97 ile son 17 ayın en yüksek seviyesine çıktı. Tüketici Fiyat Endeksi 2021 yılı Ocak ayında on iki aylık ortalamalara göre yüzde 12,53 arttı. Anketlerde ekonomistlerin ocak ayı tüketici fiyatları aylık tahminler yüzde 1,50 civarında şekillenirken böylece yıllık enflasyonun yüzde 14,80 olması bekleniyordu.
TÜİK’ten yapılan açıklamada şöyle denildi: “Bir önceki yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu diğer ana gruplar sırasıyla, yüzde 2,12 ile giyim ve ayakkabı, yüzde 6,13 ile eğitim ve yüzde 6,32 ile haberleşme oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, yüzde 24,53 ile çeşitli mal ve hizmetler, yüzde 23,25 ile ev eşyası ve yüzde 21,43 ile ulaştırma oldu.
Ana harcama grupları itibarıyla 2021 yılı Ocak ayında azalış gösteren diğer ana grup yüzde 0,03 ile eğitim oldu. En az artış gösteren gruplar ise, yüzde 0,31 ile haberleşme, yüzde 0,67 ile alkollü içecekler ve tütün ve yüzde 1,12 ile ulaştırma oldu. Buna karşılık, ana harcama grupları itibarıyla 2021 yılı Ocak ayında artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla, yüzde 4,25 ile sağlık, yüzde 3,02 ile konut ve yüzde 2,90 ile ev eşyası oldu.”
Yılın ilk ayında ise enflasyonda yüzde 1,68 artış görüldü. Yıllık enflasyon yüzde 14,97 ile son 17 ayın en yüksek seviyesine çıktı.
HEDEFİN HÂLÂ UZAĞINDAYIZ
Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, “Enflasyon rakamları hedefin uzağında olduğumuzu gösteriyor. Hedefe ulaşmak için önlemlerimizden asla taviz vermeyeceğiz” dedi. Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Twitter hesabından, TÜİK tarafından açıklanan ocak ayı enflasyon rakamlarına ilişkin değerlendirmede bulundu.
Rakamların enflasyon hedefinin uzağında olduğunu belirten Elvan, şunları kaydetti: “Enflasyon hedefine ulaşmak için önlemlerimizden asla taviz vermeyeceğiz. Tüm tarafları içine alan istişare mekanizmalarıyla hareket edeceğiz. Fiyat istikrarı olmadan kaliteli ve sürdürülebilir bir büyüme mümkün değil.”
GRAMAJ OYUNUNA CEZA YAĞDI
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, gıda ve temel tüketim ürünlerinde gramaj azaltarak tüketicileri mağdur eden gizli zam uygulamalarına idari para cezası uygulanacağını söyledi. Yönetmeliğin yeniden düzenlendiğini belirten Pekcan, düzenleme ile hem tüketicilerin hem de uygulama nedeniyle haksız rekabete maruz kalan dürüst esnaf ve tacirlerin korunmuş olacağını bildirdi.
Pekcan; gıda, temel tüketim, kozmetik ve temizlik ürünlerinde yapılan gramaj oyunlarına idari para cezası uygulanacağını vurguladı. Pekcan, temel tüketim, kozmetik ve temizlik ürünlerinde gramaj ve adetlerde azaltma yapılarak gizli zam uygulandığına yönelik şikayetlerin arttığına dikkat çekerek, Bakanlık olarak buna ilişkin inceleme başlattıklarını bildirdi.
Bazı ürün gruplarında gramajların azaltılmasına rağmen ambalajlarda farklılaştırma yapılmadan fiyatın aynı tutulduğuna değinen Bakan Pekcan, tüketicilerin benzer ambalajla satışa sunulan ürünlerdeki gramaj azaltılmasını fark edemediğini, böylelikle ürünlerin fiyatlarında zımni olarak artış yapıldığını kaydetti.
Pekcan, “Tüketicilere sunulan bir malın birim fiyatını farklılaştıracak şekilde adet, uzunluk, ağırlık, alan, hacim ölçüleri ve benzeri unsurlarından birinde değişiklik yapılmasına rağmen, tüketicilerde değişiklik yapılmadığı izlenimi uyandıran yanıltıcı ambalajlamalar her halükârda aldatıcı ticari uygulama sayılacak ve bunlara 114 bin 326 liraya varan idari para cezası uygulanacak” diye konuştu.
SEPETTE GIDANIN AĞIRLIĞI YÜKSELDİ ETİN DÜŞTÜ
Ocak ayı enflasyon verileriyle birlikte enflasyon sepetinde yer alan madde ağırlıklarına ilişkin güncellemeler de belli oldu. Enflasyon sepetinde gıdanın ağırlığı artarken, alkollü içecekler, giyim ve lokanta gibi maddelerin ağırlıkları azaltıldı.
2020’de sepette yüzde 22,77 olan gıdanın ağırlığı yüzde 25,94’e yükseltildi. Gıdadan sonra en büyük kalem olan ulaştırmanın ağırlığı ise yüzde 15,62’den yüzde 15,49’a düştü. Konutun ağırlığı ise yüzde 14,34’ten yüzde 15,36’ya yükseldi. Gıda ve konut ile birlikte ev eşyası, haberleşme ve sağlık gruplarının da enflasyon sepetinde ağırlıkları arttı.
Aşağı yönlü en sert revizyon ise lokanta ve oteller grubunda oldu. Enflasyon sepeti içerisinde lokanta ve oteller grubunun ağırlığı yüzde 8,67’den yüzde 5,91’e düştü. 2021 yılında tüketici fiyat endeksi listesine turşu ve sweatshirt (kadın için) girerken, tere, erik, normal buzdolabı (Derin donduruculu), karışım kumaşlar, şofben çıkarıldı.
HESAPLAMA DEĞİŞTİ BAZ ETKİSİYLE GERİLEYECEK
ENAG Grup 2020’de ağırlık değişimi yapılmadığı için şimdi baz etkisi ile 2021 de enflasyon daha düşük çıkacak yorumunu yaptı. Ekonomistlerden oluşan Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) verilerine göre, Ocak 2021 döneminde enflasyon aylık bazda yüzde 2,99 arttı.
TÜİK alt grupları gösterge olarak alındığında en çok aylık düşüş yüzde 3,75 ile giyim ve ayakkabı en fazla yükseliş ise yüzde 6,63 ile lokanta ve oteller kaleminde gerçekleşti. Fiyatlardaki gün ve ay-içi oynaklığa bakıldığında, en büyük değişimin sırasıyla eğlence ve kültür, ulaştırma ile giyim ve ayakkabı alt kaleminde görüldü. En fazla düşüş yaşanan grup yüzde 6,85 ile kadın giyim, yükseliş ise yüzde 14,95 ile şehirler arası uçak ve otobüs ürün grubunda oldu.
‘MUTFAKTAKİ MAKYAJLA BİLE SÖNMEDİ’
CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak “Küresel enflasyon liginde rakiplerimiz Nijerya, Etiyopya, Haiti” dedi. Öztrak şunları söyledi: “Enflasyon milletimizi ezmeye devam ediyor. Ocak ayında tüketici fiyat artışı piyasa beklentisi olan yüzde 1,42’yi aşarak yüzde 1,68 oldu. Bu, son dört yılın en yüksek Ocak ayı enflasyonu.
Bağımsız ekonomistlerden oluşan Enflasyon Araştırma Grubu’nun hesaplarına göre ise Ocak ayında tüketici enflasyonu, TÜİK enflasyonunu aşarak yüzde 2,99’a ulaştı. TÜİK’in enflasyonu ile milletin ve ekonomistlerin enflasyonu arasındaki makas açılmaya devam ediyor. TÜİK’in makyajlı rakamları, emeklilerin aylıklarının, çalışanların maaş ve ücretlerinin gerçek enflasyona göre artırılmasına mani oluyor. Bu kesimleri hayat pahalılığına ezdiriyor.
2021 Ocak ayı enflasyon rakamları mutfaktaki yangının, TÜİK’in makyajlı rakamlarıyla bile saklanamadığını gösteriyor. Gıda ve alkolsüz içeceklerde 12 aylık fiyat artışı yüzde 18,1. Milletin kış aylarında en çok tükettiği ürünlerde de çok yüksek artışlar var. Son bir yılda portakalın fiyatı yüzde 67, yumurtanın fiyatı yüzde 67, mercimeğin fiyatı yüzde 59, ayçiçek yağının fiyatı yüzde 54, pırasanın fiyatı yüzde 53, mısırözü yağının fiyatı yüzde 53 artış gösterdi.
TÜİK’in 415 üründen oluşan sepetinde, 211 ürünün yıllık fiyat artışı yüzde 15’in üzerinde. Yine son 12 ayda 374 ürünün fiyatı artmış. Fiyat artışlarının sepetin geneline yayılımının yüksek olması, önümüzdeki günlerde enflasyonun daha da yükseleceğine dair işaretler veriyor.”
