Ekonomist Prof. Dr. Özgür Demirtaş, piyasalardaki TL/Dolar hareketliliğinin nedenlerini ve en merak edilen soru olan 'swap' gerçeklerini yazdı. Demirtaş, uzun vadede swap hamlesinin zarar getireceğine işaret etti.
Türkiye ekonomisindeki dalgalanmalar dün farklı bir boyuta taşındı. Swap işlemlerinin İngiltere'de tavan yapmasının ardından herkes bu olayın nedenlerini sorguladı.
Herkesin anlayabileceği bir dille swap gerçeklerini resmi Twitter hesabından yazan Özgür Demirtaş'ın şunları aktardı:
1) Londra piyasasında Dolar /TL swap faizleri yüzde 90 sonra da yüzde 200'leri geçti. Bu bir çok kişinin dikkatini çekti. Malum Finansal okur yazarlık seviyesi düşük olunca da bir çok bilgi kirliliği peş peşe geldi. Kısaca bu konuda yazacağım. Dün de yazdım oradan alıntı ile başlayayım.
SWAP NEDİR?
2) “Elinizde TL varsa onu satıp istediğiniz para birimini alırsınız. Bunun için bir faiz ödemeniz gerekmez. Ama Elinizde TL yoksa onu ödünç almanın bir maliyeti vardır. Bu swap faizi TL’si olmayanın TL alıp onu açığa satıp, Dolar almasının maliyetidir” demiştim. Daha da anlatayım
3) Swap demek takas demektir. Paranın olmadığı zamanları düşünün, o zaman da takas yapıyorduk. Tavuğumuzu verip Elma, Elmamızı verip tahta alıyorduk vs. Bunu da ona benzetin. Swap piyasasında iki taraf iki para birimini takaslıyor. Bir de Long ve Short etmek deyimlerini öğrenelim:
LONG - SHORT
4) Long etmek bir şeyi satın almak demektir. Shortlamak ise elinizde olmayan bir şeyi satmak demektir. Elimizde olmayan bir şeyi nasıl satarım diyeceksiniz. Elinizde olmayan şeyi satmanız için Ödünç almanız gerekir.
5) Tabi Ödünç almanın bir maliyeti vardır. Kimse size malını bedavaya ödünç vermez.
6) Biri bir şeyi Shortlayacaksa, yani açığa satacaksa onun değerinin düşeceğini düşünüyor demektir. Ne yapar? Önce o şeyi ödünç alır ve onu açığa satar (diyelim ki 100 Liradan sattı), sonra değer kaybedince geri alır (diyelim ki 70 liradan geri aldı).Bu işlemden 30 Lira kar etti
7) Ama bu NET karı değildir. Çünkü açığa sattığı günden geri aldığı güne kadar geçen süre için kendisine yazan Ödünç masrafını vermesi gerekir. 30 Lira karından bu faizi düşünce, bir de alım satım masraflarını düşünce geriye net karı kalır.
8) Şimdi Swap, Long ve Short etmenin ne olduğunun üzerinden kısaca geçtik. Gelelim Londra piyasasındaki TL swap faizlerine. Bu rakam TL shortlamak yani TL satmak (TLyi de Dolar almak için satıyorlar) için TL bulmanın maliyetidir. Yani Bizim Merkezin verdiği FAİZ falan değildir.
NE OLDU DA İNGİLTERE'DE TL SWAP FAİZİ FIRLADI?
9) Peki ne oldu da Londra TL swap faizi fırladı? Yabancı yatırımcı Dolar/TL nin yükseleceğini düşündüğü için TL satıp Dolar almak istedi (Yani TL SHORT, Dolar LONG olmak istedi). TL’si olmadığı için ne yapması gerekti? Londra piyasasından TL bulması gerekti.
10) TL bulmak da oldukça zorlaşmıştı. Niye? Çünkü Londra piyasasına TL sağlayan bankalar TL miktarını kıstılar. Niye? Çünkü Ağustos 2018 deki kanun maddesiyle Türkiye’de yerleşik Bankaların yurtdışı piyasalara sağlayacakları toplam TL miktarı Özsermayelerinin %25i ile kısıtlı idi
11) Şimdi yabancı bir yandan TL bulup onu Shortlayıp, Dolar almak istiyor ama bir yandan da TL bulma ve o TL pozisyonunu taşıma maliyeti Yıllık %90 ve %200 lere çıkıyor. O zaman ne yapacak? Olan uzun Dolar pozisyonunu kapayacak ve bu işe de girmeyecek.
SPEKÜLATİF YATIRIMCININ CANI FECİ YANDI
12) Yani TL’nin Dolar karşısında düşüşüne SPEKULATİF oynayan yabancı yatırımcının canı feci yanmış oldu. Ne güzel işte yansın diyebilirsiniz. Ama öyle basit değil.Basit olsa: sonuna kadar kısarsınız TL arzını, Dolar/TL de yere çakılır.Ama bunu bir müddet yaparsınız.Sonra ne olur?
13) Sonra: Yabancı yatırımcı, Uluslararası swap piyasalarından TL bulma maliyeti fırlayınca elinde Türk varlıkları varsa onları satıp TL bulur. Yani nolur? Borsa’da Türk şirketlerine yatırımı varsa onları satar TL bulur ve Borsa çakılır.Nitekim bu oldu mu? Aynen dediğim gibi oldu.
BORSA ÇAKILDI, TAHVİL FAİZİ FIRLADI
14) Borsa satışından sonra elinde Türk tahvili varsa onu da satar TL bulmak için. Tahvil satınca ne olur, tahvil fiyatı düşer, ucuzlayan tahvillerin faizi artar. Peki Tahvil faizi de bugün fırladı mı? Evet fırladı %18 küsürlerden % 19.53’e çıktı. Aynen dediğim gibi oldu.
15) Yabancının TL bulma ihtiyacı ve iştahı daha da artarsa elindeki Likid olmayan varlıkları da satmaya kadar gider.
Kısaca: Swap faizlerinin artması TL’yi Satıp Dolar almak isteyen Spekulatif yatırımların önünü kısa vadede kesip işimize yarar ama uzun vadede,TL bulamayan yabancı yatırımcıyı düşman eder, TL’nin itibarını düşürür, Borsa ve Tahvilimizi sattırır. Yeni yatırımcıyı kaçırır. Sevgiler
PROF. DR. ÖZGÜR DEMİRTAŞ KİMDİR?
Ekonomi alanında uzman olan Özgür Demirtaş sosyal medyada oldukça aktif. Türkiye'de üniversite eğitimini tamamladıktan sonra akademik kariyerini yurtdışında sürdüren Demirtaş, şuanda Sabancı Üniversitesi'nde çalışmalarını sürdürmektedir.
Özgür Demirtaş Ankara'da dünyaya geldi. İlkokul eğitimini Manisa'nin Salihli ilçesinde tamamladı. Orta okul ve lise eğitimini İzmir'de tamamladı. Üniversite yerleştirme sınavında Türkiye'de ilk 50 öğrenci arasında yer aldı. Boğaziçi Üniversitesi Elektrik Elektronik Mühendisliği'nden mezun oldu.
Amerika Birleşik Devletleri, Boston College'da ana dalından farklı bir dal olan Finans alanında 5 yıl içerisinde doktora çalışmalarını tamamlayarak 27 yaşında (2003 yılında) doktor ünvanını kazandı.
Çalışmaları dünyanın önde gelen akademik dergilerinde (Journal of Monetary Economics, Management Science, Journal of Financial and Quantitative Analysis ve Journal of Business Economic and Statistics) yayınlandı. 25'in üzerinde akademik yayın yaptı. Kitap çalışması Elsevier tarafından basım için kabul edildi. İlki 2004 yılında olmak üzere, araştırmaları City University of New York tarafından 6 sene boyunca ödüllendirildi.
2003 yılında, Yardımcı Doçent ünvanını alarak Baruch College City University of New York‘ta göreve başladı. Yine 2003 yılında, Finans bölümü içerisinde ve 2004 yılında, İşletme Fakültesi içerisinde en iyi öğretim üyesi seçildi. 2005 yılında, tüm ana bilim dalları ve tüm fakülteler arasında en iyi öğretim üyesi seçilerek “Üstün Öğretim Madalyası'nı” Madison Square Garden'da aldı. 2012 yılında New York University (NYU) Stern School of Business Finans Bölümü'nde en yüksek öğretim değerlendirmesini aldı.
31 yaşında Doçent Doktor ve yine 2007 yılında, Tenür (ömrünün sonuna kadar City University of New York'ta çalışma ve üniversiteden çıkarılamama hakkı) ünvanlarını aldı.
2010 yılında Sabancı Üniversitesi'nden İşletme Fakültesi Finans Kürsü Başkanlığı ve Profesörlük teklifi aldı. Yine aynı yıl Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Kanada ve İskoçya'da yapılan 1 Milyon profesör için yapılan 10 milyonu aşkın öğrenci değerlendirmesi sonucunda, ilk 20 içerisinde gösterildi.
2012 yılı Eylül ayında Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Tenür hakkını bırakarak Sabancı Üniversitesi'ne Finans Kürsü başkanı olarak katıldı. Yine 2012 yılında Marie Curie Araştırma Fonunu almaya hak kazandı. 100,000 Euro değerindeki Proje, AB tarafından, Türkiye genelinde, Ekonomi dalında kendi proje başvuru döneminde desteklenen tek proje oldu.
Prof. Dr. Özgür Demirtaş, aynı zamanda, Türkiye'nin ilk Tasarruf ve Finansal Okur Yazarlik Derneğinin (FODER) Kurucu Yonetim Kurulu üyeliğini, ve Türkiye Genç Işadamları Derneği (TUGIAD), TAYSAD ve DASK Danişmanlıklarini da üstlendi.
