Türkiye’de gıda fiyatları rafta rekor kırarken, tarladaki üretici de zarar etmeye devam ediyor. Artan maliyetlerle birlikte çiftçinin sattığı ürünün parası cebine girmeden erirken, tüketici de pahalıya gıda tüketiyor. Tarım-ÜFE martta geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 61,87 artış gösterirken, raftaki gıda enflasyonu ise yüzde 70,4 yükseliş kaydetti. Tarla ile raflardaki fiyat arasındaki makas açılırken, üretici değil aracı kazanıyor.
Türkiye’de artışı önlemeyen enflasyon nedeniyle üretici tarlada zarar ederken, tüketici de gıdayı pahalıya tüketiyor. Tarlada ucuz olan ürün rafta daha pahalı olurken, çiftçi kazanamadığı için üretimi terk ediyor. Tarla ile raflardaki fiyat arasındaki makas açılırken, üretici değil aracı kazanıyor. Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE), mart ayında da yükselişini sürdürdü.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, endekste şubatta bir önceki aya kıyasla yüzde 5,57, geçen yılın aralık ayına göre yüzde 17,51, geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 61,87 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 59,98 artış gerçekleşti. Tarım-ÜFE martta geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 61,87 artış gösterirken, raftaki gıda enflasyonu ise yüzde 70,4 yükseliş kaydetti. Sektörlerde bir önceki aya göre değişime bakıldığında, tarım ve avcılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde yüzde 5,84, ormancılık ürünleri ve ilgili hizmetlerde yüzde 3,52 artış olurken balık ve diğer balıkçılık ürünleri, su ürünleri, balıkçılık için destekleyici hizmetlerde yüzde 1,18 azalış kaydedildi.
Ana gruplarda bir önceki aya göre tek yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 3,27, çok yıllık bitkisel ürünlerde yüzde 7,6, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerde yüzde 7,12 artış görüldü. Yıllık Tarım ÜFE’ye göre, 7 alt grup daha düşük, 6 alt grup daha yüksek değişim gösterdi. Yıllık bazda düşen tek alt grup yüzde 9,3 ile turunçgillerde oldu. Yıllık artışın az olduğu alt gruplar ise sırasıyla yüzde 32,48 ile tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlar, yüzde 38,5 ile canlı kümes hayvanları ve yumurtalar olarak sıralandı.
Yıllık artışın yüksek olduğu alt gruplar yüzde 170,17 ile yağlı meyveler, yüzde 122,7 ile tropikal ve subtropikal meyveler olarak belirlendi. Aylık Tarım-ÜFE’ye göre 6 alt grup daha düşük, 7 alt grup daha yüksek değişim gösterdi. Bir önceki aya göre tek düşüş gösteren grup yüzde 4,69 ile canlı kümes hayvanları ve yumurtalar oldu. Aylık artışın yüksek olduğu alt gruplar yüzde 13,54 ile koyun ve keçi ve bunların işlenmemiş süt ve yapağıları, yüzde 12,9 ile sert kabuklu meyveler olarak kaydedildi.
PEYNİR FİYATLARININ KATLANMASI BEKLENİYOR
Türkiye’de yer alan marketlerde yüzlerce peynir çeşidi yer alıyor olsa da, milyonlarca vatandaş yüksek enflasyon nedeniyle en uygun peynir türlerini tercih ediyor. Fiyat artışları sonrasında süzme peynir ürünleri son yılların en çok tercih edilen türü haline gelirken, yapılacak zamların ardından süzme peynir fiyatlarının da katlanarak artması bekleniyor. Süt Konseyi’nin fiyat artışı duyurusuna göre bundan sonraki süreçte çiğ süt tavsiye fiyatı maliyetler çerçevesinde yeniden değerlendirilerek piyasa koşullarına göre güncellenebilecek.
DÜNYADA GIDA ENFLASYONU GERİLİYOR TÜRKİYE’DE YÜKSELİYOR
Türkiye’deki gıda enflasyonu ile küresel gıda enflasyonu arasındaki makas devam ediyor. Dünya gıda fiyatları Mart ayında art arda yedi aydır devam eden düşüşünü sona erdirerek Mart’ta yükseldi. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından derlenen, tahıllar, yağlı tohumlar, süt ürünleri, et ve şeker fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen dünya gıda fiyatları endeksi Şubat ayındaki revize 117 seviyesinden Mart ayında 118,3’e çıktı. Şubat gıda fiyatları endeksi üç yılın en düşük seviyesinde gerçekleşmişti. Verilere göre küresel olarak gıda fiyatları Mart’ta yıllık olarak yüzde 7,7 geriledi. Türkiye’de ise Mart ayında gıda enflasyonunda yüzde 70,5 seviyesi kaydedildi.
Böylelikle küresel gıda fiyatlarıyla Türkiye’deki gıda fiyatları arasındaki makas Mart ayında da devam etti. Endeksin art arda 7 aylık düşüşün ardından Mart’ta yükselişe geçmesinde bitkisel yağlar ile et ve süt ürünlerinin fiyatlarındaki artışlar etkili oldu. Martta Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, aylık bazda palm yağı, soya, ayçiçek ve kolza yağı küresel fiyatlarındaki artışın etkisiyle yüzde 8 yükseldi.
AVRUPA’NIN EN YÜKSEĞİ BİZDE
Türkiye yıllar itibarıyla enflasyonda da çıkış hükmünü sürdürdü. Ekim 2019’dan sonra yeniden yükseliş eğilimini sürdüren enflasyon bir daha tek haneli seviyelere inemedi. ‘Enflasyon Avrupa’da bile yükseliyor’ denildiği dönemde Kasım 2021’de Türkiye’de enflasyon yüzde 21 seviyelerini aşmışken Avrupa’da yüzde 5’e bile ulaşmadı. Ekim 2022’de Türkiye’de enflasyon artık yüzde 85’i aşarken, Avrupa’da enflasyon yüzde 10 seviyelerinde idi. Yaklaşık bir yıllık süreçte enflasyon Avrupa’da yüzde 100 arttı. Türkiye’de de artış yüzde 400’ü geçti.
Resmi enflasyon hesaplamalarına göre Türkiye, mart ayında dünyada yüksek enflasyon liginde Venezuela’yı geçerek dördüncü sıraya yükseldi. Arjantin’in yüzde 276’lık enflasyonla ilk sırada yer aldığı listede, Suriye yüzde 140’lık oranla ikinci, iflas eden Lübnan yüzde 123’lük oranla üçüncü sırada yer alıyor. Uzun süre listenin ilk sırasında yer alan Venezuela ise beşinci sıraya kadar geriledi.
ÇİĞ SÜTE YÜZDE 8.5 ORANINDA ZAM GELDİ
Ulusal Süt Konseyi, çiğ süt tavsiye fiyatının 1 Mayıs’tan geçerli olmak üzere üreticinin eline litre başına net 14,65 lira geçecek şekilde belirleneceğini duyurdu. Söz konusu değişiklik, süpermarketler de dahil olmak üzere peynir ve süt ürünlerinde fiyat artışı yaşanmasına neden olacak. Süt konseyi 22 Ocak’tan bu yana çiğ inek sütü tavsiye fiyatını litre başına 13,5 lira açıklamıştı. Böylece üreticinin eline geçen bir litre sütün yüzde 8.5 oranında arttı.
Süt zammı ile birlikte başta peynir ve yoğurt olmak üzere diğer süt ürünleri de zam görecek. Yapılan zam Mayıs ayı ile birlikte raflara yansıyacak. Yeni zamla birlikte yüzde 3,6 yağ ve yüzde 3,2 protein içeriğine sahip çiğ inek sütü tavsiye satış fiyatı, çiğ süt desteği hariç üreticinin eline litre başına net 14,65 liraya geçecek. Soğutma, nakliye ve diğer cari giderler üretici tarafından karşılandığı durumda, bu giderler üreticiye ek olarak ödenecek. Baz alınan yağ ve protein oranlarındaki her bir 0,1’lik değişim için 22 kuruş fark uygulanacak.
ARTIŞ YETERLİ DEĞİL HAYVANLAR KESİME GİDİYOR
Ulusal Süt Konseyi’nin açıkladığı çiğ süt fiyatlarına tepki gösteren CHP Genel Başkan Yardımcısı Erhan Adem, fiyatların yeterli olmadığını belirtti. Adem, üreticilerin para kazanamadığı durumlarda üretimi bırakıp şehirlere göç ettiğini ve bu durumun tarım sektörünü olumsuz etkilediğini vurguladı. Adem, “Ulusal Süt Konseyi, çiğ süt alım fiyatını 14,65 TL olarak belirledi. Yüzde 8,5 zam yapılmış oldu. Bayram öncesi sadece yemin çuvalına 40-50 lira arasında değişen bir zam geldi. Ürettiğinden para kazanamayan üretici çözümü hayvanlarını kestirmekte buluyor” ifadelerini kullandı.
Türkiye’deki süt ineği sayısının 5 milyon 500 bine gerilediğini, girdi maliyetlerinin arttığını ve kırsalda küçük aile işletmelerinin sorunlarının katlandığını söyleyen CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer ise, “Artan ahır giderlerini, yem fiyatlarını düşürmeden çiğ süt fiyat artışı besicinin yarasına merhem olmayacak. Ulusal Süt Konseyi’nin çiğ süt tavsiye fiyatını 14,65 TL’ye yükseltme kararı aldığını ancak yeni fiyat uygulamaya girmeden süt yemine zam geldiğini belirterek, süt parasının daha üreticinin cebine girmeden çıktığını söyledi” dedi.
