Döviz stokları eksiyi gören Merkez Bankası BOTAŞ dahil 10 ayın ardından ilk kez kamu iktisadi teşebbüslerine doğrudan döviz satışı gerçekleştirmedi. Merkez'in net uluslararası rezervleri, döviz piyasasına ‘arka kapı’ müdahaleleri ve BOTAŞ başta olmak üzere KİT’lere sattığı dövizle yıl içinde sert düşüşler kaydetmişti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Temmuz ayında kamu iktisadi teşebbüslerine (KİT) Döviz satışı gerçekleştirmedi. Böylelikle 10 ay sonra ilk kez KİT'lere döviz satışı gerçekleşmemiş oldu. Bir önceki ayda da KİT'lere sınırlı satış gerçekleşmişti. Haziran ayında KİT'lere 105 milyon dolarlık döviz satışı yapılmış, bu da son bir buçuk yılın en düşük rakamı olarak kayda geçmişti. Bu yılın ilk 6 ayında KİT'lere yaklaşık 18 milyar dolarlık satış gerçekleşti.
Böylece son dokuz ayda 23,9 milyar dolar rezerv kaybına neden olan mevcut döviz politikasının önemli bir payı olan BOTAŞ’ın döviz ihtiyacı da yeniden piyasaya yöneldi.
TCMB ‘gerek gördüğü dönemlerde’ BOTAŞ’ın döviz ihtiyacını piyasaya girmeden karşılıyordu. Buna ihtiyaç olmadığı dönemlerdeyse ilgili kurumlar piyasada döviz işlemi yapabiliyor. TCMB’nin belirli bir KİT’in döviz ihtiyacını karşılayıp karşılamama kararı, günlük haftalık değil üç-altı aylık dönemlerde değişiyor. Yani banka bu konuda genellikle sık değişiklik yapmıyor.
Sistem, bankacıların 'kamu kontrolü' olarak tanımladığı kur politikasında da önemli rol oynuyor
TCMB bu konuda son belirgin değişikliğe Ekim 2021’de gitmiş ve o günden beri BOTAŞ’ın ihtiyacını karşılamıştı. TCMB verilerine göre büyük bölümünün BOTAŞ ithalat maliyetinin oluşturduğu KİT’lere döviz satışı yılın ilk yedi ayında 18,1 milyar dolar oldu. Bankacılar TCMB’nin yaz aylarında BOTAŞ’a döviz satmayacağını ya da düşük tutarda satacağını öngörüyordu.
Bu yöntemle TCMB doğrudan müdahalede etmese bile rezerv maliyetine rağmen piyasaya gelecek döviz talebini azaltıyordu. Sistem, bankacıların kamu kontrolü olarak tanımladığı kur politikasında da önemli bir rol oynuyor.
Rezervler daha da risk altında
Artan enerji maliyeti ve bunun rezervlerle karşılanıyor olması Türkiye’nin cari fazla amaçlayan ‘yeni ekonomi modeli’ politikasına yönelik de en büyük risk unsuru olarak görülüyor.
Artan enerji maliyetlerinin ekonomi programının temel hedefi olan cari fazlanın artık bu yıl için mümkün olmadığını göstermesi, istikrarlı kur politikasını da içeren yeni ekonomi politikası için en büyük tehdit olarak görülüyor.
BOTAŞ’ın döviz ihtiyacının TCMB tarafından karşılanıyor olması bankanın swap hariç eksi 55 milyar dolarda olan rezervlerini daha da risk altında bırakıyordu.
