Ekonomi yönetiminde uyarılara rağmen inatla sürdürülen hatalı politikalar doları beş yılda 3 liradan 9 liraya taşıdı. Ekonomistler kurdaki artış eğiliminin süreceğini işaret etti. Vatandaşın cebindeki parayı yutan döviz eğrisindeki gidişatın günlük önlemlerle durdurulamayacağı belirtildi. 2016’dan bu güne gelinen nokta, hepimize fatura ödeten ısrarın sonuç vermeyeceğini ve çözümün rasyonaliteye dönüşte olduğunu bir kez daha gösterdi.
Türkiye’de uzun süredir ortaya konulan güven sarsıcı yaklaşımın en somut yansıması kurda yaşandı. Uzmanların ‘Hatalı’ dediği faiz indirimi sonrası artan dolar, MB Başkanı’nın “TL’deki kayıp faizden kaynaklı değil” ifadeleri ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamaları sonrası 9 lirayı aşarak tarihi rekor kırdı. Hatalı politikalarla adım adım gelen tablo ‘Hem 128 milyarı buhar eden hem kurun ateşini daha da artıran anlayış terk edilmeli’ dedirtti.
‘DOLARDAKİ ARTIŞ GELECEK GÜNLERDE FİYAT ARTIŞLARI OLARAK DÖNECEK’
konomistler de dolardaki tırmanışta hükümetin izlediği politikaların etkisine dikkat çekti: Bu kur artışları gelecek günlerde fiyat artışları olarak geri dönecek. Tablo vatandaşın delinen cebinde. Enflasyondan sonra iki basamaklı dolar kuruna bir adım kaldı. 2021’de TL dolara karşı en çok değer kaybeden para birimi. Bu yıl dış güçler yalanı için sebep de yok. Ekonomi yönetilemiyor. Ekonomik gerçeklikler inkar edildikçe Türk Lirası değer kaybediyor.
Yöneticiler konuştu dolar 9 sınırını geçti
Merkez Bankası’nın faiz indirimi hamlesinden sonra TL’de değer kaybı durdurulamıyor. Yapılan hamle sonrasında 9 lira seviyesine oldukça yaklaşan kur önceki gün 9.04 ile yeni zirvesine imza attı. Uzun bir süredir TL’de yaşanan değer kaybı sürerken hem siyasetin söylemleri hem de Merkez Bankası’nın adımları TL’yi iyice zayıflattı. Piyasalar hem Kavcıoğlu’nun açıklamalarına hem de sınır ötesi operasyon olasılığına TL satışlarıyla tepki verdi.
Eski günlerine geri dönen kur, yeniden günlük rekorlarına başladı. Haftanın ilk işlem gününde 9 lira seviyesine yaklaşan dolar/TL önceki gece 9.04 ile tarihi zirvesine imza attı.
Uzun bir süredir TL’de yaşanan değer kaybı sürerken hem siyasetin adımları hem de Merkez Bankası’nın adımları kuru gittikçe güçlendiriyor.
Önceki gün, TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun TBMM Plan Bütçe Komisyonu’ndaki sunumuyla birlikte yükselişe geçmişti. Kademeli yükselişini sürdüren dolar/TL, piyasalar kapandıktan sonra 9 lira sınırını aşarak rekor tazeledi.
Kavcıoğlu, sunumun ardından soru cevap kısmında kurda görülen yükselişlerin faiz indiriminden kaynaklanmadığını belirtti. Son toplantılarda faiz indiriminin sinyalinin verildiğini bu nedenle kararın da sürpriz etkisi yaratmadığını söyleyerek “Sürpriz bir indirim yapmadığımızı çok net söyleyebiliriz. Ağustos-eylül gibi faiz indirme yol haritamızı belirtmiştik. Merkez Bankası’nın görevlerini ihmal etmesi ya da bunun dışında karar alması söz konusu değil” diye konuştu.
Kavcıoğlu’nun sunumunun ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan Kabine Toplantısı sonrası konuşma yaptı ve Suriye konusunda güvenlik için sınır ötesi operasyon olabileceğini belirtti. Piyasalar hem Kavcıoğlu’nun açıklamalarına hem de sınır ötesi operasyon olasılığına TL satışlarıyla tepki verdi.
Böylece kurun sene başı itibarıyla yükselişi de yüzde 22’ye çıktı. Sosyal medyadan kurdaki artışı eleştiren muhalefet parti liderleri, eski günleri hatırlattı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Faik Öztrak, sosyal medyadan konuyla ilgili yaptığı açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
“Sorumluluklarınızdan belki kaçabilirsiniz. Ama sorumluluktan kaçmanın sonuçlarından kaçamazsınız. ‘Faiz indiriminin TL’deki değer kaybına etkisi yok’ dendiği gün, döviz kurlarının verdiği cevap.”
Memleket Partisi Genel Başkanı Muharrem İnce ise ‘Erdoğan seçilirse dolar 8-10 TL olur’ açıklamasını hatırlatarak: “2018’de Erdoğan seçilirse dolar 8-10 TL olur demiştim. 1 dolar 9 TL oldu. Erdoğan tekrar seçilirse dolar 18-20 TL! At fav’a bekle! Millettin kaderi, milletin elindedir.”
DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan “Dolar, 9 TL’yi gördü!” haberlerini değerlendirdiği paylaşımında “Gazetecilerin işine karışmak gibi olmasın ama dolar 9 lira ise doğru başlık şu olmalı:
Yine Erdoğan konuştu, Türk lirası yine değer kaybetti” paylaşımını yaptı.
İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Bahadır Erdem de “Merkez Bankası başkanı ‘Kurun faiz indirimiyle alakası yok’ dedi. 1 dolar 9 TL olarak tarihi zirveyi gördü! Merkez Bankası başkanı Kavcıoğlu odasını toparlamaya başlamıştır herhalde. Değişim, yükleniyor” dedi.
VERDİK YETKİYİ GÖRDÜK ETKİYİ
Kurun 9 lirayı aşmasının ardından sosyal medya üzerinden Hükümet’in kurun her artışında paylaştığı ve anlattığı olaylara dikkat çekildi. Timur Soykan, geçmişi sosyal medya hesabı üzerinden hatırlattı.
6 Mart 2015: Dolar/TL 2.59. O dönemde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan şu sözleri söylemişti: “Dolara aşırı derecede yatırım yapanlar yaya kalabilirler. Bunu bilmeleri lazım.” O günden bugüne yüzde 250’ye yakın artış oldu.
2 Aralık 2016: Dolar/TL 3.51. Erdoğan “Yastığın altındaki dövizleri bozdurun. Dolarlarınızı bozdurun, altına, Türk Lirası’na çevirin.” Artış yüzde 156.
31 Mayıs 2017: Dolar/TL 3.54. Yiğit Bulut “Dolar 5 lira olacak 6 lira olacak diyenler neredesiniz. O günlerde tweet atanlar, adamsanız çıkın bir özür dileyin” demişti. Artış yüzde 154.
16 Haziran 2018: Dolar/TL 4.73. Erdoğan’ın açıklamaları o dönemde şöyle: “Bunların kafası basmaz. Yok bunlarda böyle bir araştırma. Ben ekonomistim.” Artış yüzde 90.
20 Haziran 2018: Dolar/TL 4.75. Erdoğan “24’ünde siz bu kardeşinize yetkiyi verin, ondan sonra bu faizle, şunla bunla nasıl uğraşılır göreceksiniz” demişti. O yetkiden bugüne kurdaki artış yüzde 90’ın üstünde.
3 Ağustos 2018: Dolar/TL 5.08. Başkanlık sistemi sonrasında Cumhurbaşkanı Erdoğan:
“Yastıklarınızın altındaki dövizleri, altınları çıkartın.”
9 Ağustos 2018: Dolar/TL 5.48. Erdoğan “Onların dolarları varsa bizim halkımız var, Allahımız var” açıklaması. 25 Şubat 2019: Dolar/TL 5.31. Başkanlık Sistemi’yle birlikte ekonominin başına Cumhurbaşkanının damadı Berat Albayrak geldi. Her kur krizinde Albayrak: “Şubat, Ocak’tan daha iyi, Mart’ta Şubat’tan daha iyi”...
28 Mart 2019: Dolar/TL: 5.64. Erdoğan “Türkiye’nin ekonomisinin sorumlusu benim, ben” çıkışı.
12 Ağustos 2020: Dolar/TL: 7.29. Berat Albayrak’a kur krizi hakkında sorulan soru karşısında cevap:
“Dolarla mı maaş alıyorsunuz.” İstifa sürecinden sonra boş koltukta bile TL birkaç gün nefes almıştı.
5 Haziran 2021: Dolar/TL: 8.64. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu “Temmuz’da ekonomimiz atağa kalkacak” mesajı. Sadece o günden bugüne dolardaki artış yüzde 5.
DÖVİZ BÜFELERİNE DÜZENLEME
Hazine ve Maliye Bakanlığı, Türk parası kıymetini koruma hakkında 32 sayılı kararda tanımlanan yetkili müesseseler olan döviz bürolarının çalışma düzenine ilişkin yönetmelikte değişiklikler yaptı.
Buna göre, B grubu yetkili müesseseler, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından üretilen ziynet, sikke ve benzeri basılı altınlar ile 1 kilogramın altındaki bar şeklinde standart işlenmemiş altınların (24 ayar ve üstü) fiziki alım satımını yapabilecek. Bu müesseseler, kıymetli madenler ve taşlar ile standart ve standart dışı işlenmemiş kıymetli madenlerin ithalini, ihracını ve Borsada sürdürülmekte olan kıymetli maden ve taşlara ilişkin işlemleri de yapabilecek. Türk parası kıymetini koruma hakkında 32 sayılı kararda tanımlanan yetkili müesseseler, kendi nam ve hesaplarına bankalarla vadeli işlem gerçekleştirebilecekler ancak müşterileri nam veya hesabına vadeli işlem ve kredi kartı ile işlemler yapamayacaklar, yapacakları işlemleri herhangi bir şekilde taksitlendiremeyecekler. Tebliğle, A grubu yetkili müesseselerin ödenmiş sermaye şartı 5 milyon TL’den 10 milyon TL’ye B grubu yetkili müesseselerin ödenmiş sermaye şartı ise 1 milyon TL’den 5 milyon TL’ye çıkarıldı. Yetkili müesseselerin özkaynaklar toplamı tutarının, asgari ödenmiş sermaye tutarının altına düşmemesi zorunlu olacak. Asgari ödenmiş sermaye tutarı, her bir yetkili müessese için belirlenen bu tutarlar ile şubesi bulunan yetkili müesseselerde her bir şube için 2 milyon TL’nin toplamından oluşacak.
Yetkili müesseseler tarafından yapılan yabancı para transferlerine yönelik hükümler yeniden düzenlendi. Buna göre, yabancı para alım satım hesapları, yabancı para alım satım işlemi veya bu işlemlere ilişkin tutarların söz konusu hesaplara aktarılması dışında herhangi bir iş ve işlem için kullanılamayacak veya teminat olarak gösterilemeyecek.
‘EN AZINDAN YARINDAN DAHA GÜÇLÜ’
Goldman Sachs ekonomisti Erik Meyersson resmi Twitter hesabından “Türk Lirası bugün dünden daha zayıf olabilir ama en azından yarından daha güçlü” şeklinde paylaşımda bulundu. Analist Özcan Kadıoğlu da “Ekonomi yönetimi gurur duyabilir. 2021 yılında Türk Lirası dolara karşı en çok değer kaybeden para birimi. Bu yıl dış güçler yalanı için sebepte yok. Ekonomiyi yönetemiyorsunuz. Yılbaşından bugüne değer kaybı %-17,35” açıklamasını yaptı.
‘İNKAR ETTİKÇE TL KAYBEDİYOR’
Ekonomist Uğur Gürses sosyal medya hesabından artan kurla ilgili yorum yaptı. Gürses “Ekonomik gerçekliği inkar ettikçe TL değer kaybediyor. Pazartesi TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’na sunum yapan TCMB Başkanı Kavcıoğlu şu iki sözü ilginç; ‘Faiz indirimi sinyalini vermiştik’ (doğru değil, hiçbir analist beklemiyordu). ‘TL’nin değer kaybının faiz indirimi ile ilgisi yok’ (Bu da doğru değil, kur hızla yükseldi)” diye konuştu. Ekonomist Hakan Kara da “Son dönemde risk primimiz (CDS) Güney Afrika ile el ele gidiyor. Elle gelen düğün bayram demeyin, elin riski bir artınca bizimki neden iki artıyor onu düşünün. 8 Eylül’den bu yana CDS artışı: Türkiye 72 bps G. Afrika 35 bps” paylaşımını yaptı.
‘DÜNYADA BAŞKA BİR ÖRNEĞİ YOK’
Gelecek Partili Serkan Özcan “Merkez Bankası başkanı ‘Faiz indiriminin benimle bir alakası yok’ dese inandırıcı olabilirdi. Çünkü bu ülkede faiz indirimine Başkanlığını yaptığı TCMB değil bizzat Sayın Cumhurbaşkanı karar veriyor. Ayrıca eğer kur sizin faiz indiriminiz nedeniyle yükselmiyorsa, elinizi tutan yok biraz daha indirin. Sadece son 1 ayda dolar/TL kuru yaklaşık yüzde 7 artarak 9 TL’ye ulaştı. Dünyada bu kadar sahipsiz bir para birimi, bu kadar hızla fakirleşen bir toplum yok. Tüm bunlar yaşanırken TCMB Başkanı ‘ben yapmadım’ diyebiliyor, yazık” yorumunu yaptı.
‘FİYAT ARTIŞLARI VE ENFLASYON OLARAK GERİ DÖNECEK’
Doların 9 TL olduğunu hatırlatan ekonomist Murat Sağman “Yeni bir rekor daha kırdı. Bu kur artışları gelecek günlerde ekstra fiyat artışları ve enflasyon olarak geri dönecek. Merkez Bankası eğer faiz indirimlerine devam ederse, kur yükselmeye devam edecek, aynı zamanda enflasyon yükselmeye devam edecek” dedi. Ekonomist Murat Kubilay da şu yorumu yaptı: “Nisan 2011’de 1.50 olan dolar kuru yaklaşık 10 yıl sonra 9.00’ı aşıp 6 katına çıktı. Bu esnada rekabetçi kur iddiasıyla sürdürülebilir cari fazla hiçbir zaman elde edilemedi. Diğer taraftan ithale dayalı ekonomi derin yoksullaşmaya neden oldu.” Ekonomist Prof. Dr. Serap Durusoy ise “Sayın Kavcıoğlu, TL’deki değer kaybının faiz indirimi ile ilişkili olmadığını küresel koşullarla ilgili olduğunu belirtti. Bu değerlendirme neden küresel koşullar diğer paralardan öte özellikle TL’yi bu şekilde etkiliyor sorusunu da beraberinde getiriyor” yorumunu yaptı.
