Avrupa ekonomisinin kalbi Almanya yarın tarihi bir seçime sahne olacak. 16 yıllık Merkel döneminin kapanacağı genel seçimler ülkenin federal yapısı nedeniyle bir hayli karmaşık bir süreci içeriyor. Sosyal Demokratların önde göründüğü seçimde ikili hatta üçlü koalisyon kaçınılmaz olarak görülüyor. Bu nedenle küçük partilerin ve 900 bin kadar Türkiye kökenli seçmenin de oyları hayati önem taşıyor.
KARAR DETAY HABER
Almanya’da yarın yapılacak genel seçimle Angela Merkel’in 16 yıllık başbakanlığı son bulacak. Ülkede son haftalarda yapılan kamuoyu yoklamaları, merkez soldaki Sosyal Demokrat Parti’yi 15 yıldır ilk kez önde göstermeye başladı. Fakat kesin olan tek şey kazanan kim olursa olsun koalisyon kurmak zorunda olduğu. Şu anda yeterli sayıda milletvekili çıkararak koalisyon hükümeti kurabileceklerini ve ülkenin bundan sonraki başbakanını belirleyebileceklerini düşünen üç parti ya da ittifak var.
CDU/CDU adayı Armin Laschet
1- NE İÇİN OY KULLANILIYOR?
Seçmenler yarın Almanya Parlamentosu’nun alt kanadı Federal Meclis’in (Bundestag) üyelerini seçecek. Seçimde 18 yaşın üzerindeki 60,4 milyon Almanya vatandaşı oy kullanacak. Bundestag en az 598, genellikle de daha fazla üyeden oluşuyor. En çok oyu alan parti yarın belli olsa da kurulacak hükümetin hangi partilerden oluşacağı daha sonra belli olacak çünkü kazanan partinin bir ya da iki diğer parti ile Bundestag’da mutlak çoğunluğu sağlayacak bir koalisyon oluşturabilmesi gerekiyor. Dolayısıyla da ülkenin yeni başbakanının kim olacağı hemen belli olmayacak.
2- BAŞBAKAN NASIL SEÇİLİYOR?
Tipik uygulama, en çok oyu alan koalisyonun en büyük ortağının başbakanı belirlemesi. Fakat partilerin bir uzaşma zemini bulması ve bakanlıkların dağılımında anlaşması zaman alıyor. Koalisyon partileri arasında bir anlaşma sağlandığında, yeni seçilen Bundestag’da yeni başbakan adayı için güven oylaması yapılıyor.
Yeşiller adayı Annalena Baerbock
3- HANGİ PARTİLER YARIŞACAK?
CDU/CSU
Son kamuoyu yoklamaları parlamentoda yeterli sandalye elde ederek bir koalisyona öncülük etme ihtimali olan üç parti ya da ittikaf olduğuna işaret ediyor. Merkel’in muhafazakar partisi Hristiyan Demokrat Birlik (CDU), onlarca yıldır Bavyera eyaletindeki kardeş partisi Hristiyan Sosyal Birlik (CSU) ile kurduğu ittifakla Almanya politikasına hakim oldu. CDU lideri Armin Laschet’in Merkel’in doğal halefi olduğu düşünülebilir ama Laschet’in özellikle de Temmuz ayında sel felaketi yaşanan bir bölgede gülerken çekilmiş fotoğraflarının yayımlanmasından sonra partinin oylarını artıramadığı anlaşılıyor.
SPD
Merkez-sol SPD muhafazakarlarla koalisyon hükümetinde ve kamuoyu yoklamalarında onlarla başabaş görünüyor. Bu hafta yapılan bir anket sosyal demokratları 15 yıldır ilk kez CDU’nun önünde gösterdi. Şu anda Almanya Maliye Bakanı olan SPD’nin başbakan adayı Olaf Scholz, artık güçlü bir ihtimal olan böylesi bir zafer durumunda başbakan olabilir.
SPD adayı Olaf Scholz
YEŞİLLER PARTİSİ
Siyasi yelpazenin solundaki Yeşiller Partisi iklim değişikliği ve sosyal adalet odaklı manifestosuyla bu yılın başlarında kamuoyu yoklamalarında önde gidiyordu.
Partinin eş başkanı ve başbakan adayı Annalena Baerbock şimdiye kadar herhangi bir hükümette görev almadı ama sandıktan yeterli oy çıkması halinde partisini bir koalisyona götürebilir. Koalisyonlar katılan partilerin renkleriyle anılıyor. Onun için seçimden merkez-sol önde çıkarsa sık sık kızıl-kızıl-yeşil koalisyonu, ya da merkez/sağ CDU (siyah) önde çıkarsa Kenya ve Jamaika (bayrak renklerine göre yeşil-kırmızı-siyah veya yeşil-siyah-sarı) koalisyonu terimlerinin kullanıldığını duyabiliriz.
DİĞER PARTİLER
Koalisyon hükümetlerine katılabilecek diğer partiler arasında liberal çizgideki Hür Demokratlar (sarı) ve sosyalist Die Linke (Sol Parti) de var. Aşırı sağ Almanya için Alternatif (AfD) Almanya’nın doğusunda güçlü desteğe sahip olsa da ana akım partiler politik çizgisinden dolayı bu partiye mesafeli duruyor.
4- OYLAMA NASIL YAPLIYOR, KİMİN KAZANDIĞI NASIL
BELİRLENİYOR?
Almanlar sandığa gittiklerinde iki ayrı pusulayla oy kullanıyorlar. Birinci pusula, seçmenin yaşadığı seçim bölgesinin milletvekilini belirlemek için kullanılıyor. Almanya’da 299 seçim bölgesi var. Bu da her bir milletvekilinin kabaca 250 bin seçmen tarafından belirlenmesi anlamına geliyor. Bir seçim bölgesinde en çok oyu alan aday o bölgenin vekili oluyor. Kazananın tek başına herkesi temsil ettiği sistem İngiltere’de de kullanılan dar bölge sistemi. İkinci oy pusulası için ise farklı bir sistem, nispi temsil sistemi kullanılıyor. Parlamentonun kalan yarısını oluşturan 299 sandalye, her bir partinin bu ikinci oylardan aldığı orana göre ve her partinin eyalet aday listelerindeki isim sıralamasına göre belirleniyor.
5- İKİNCİ OY NEDEN BELİRLEYİCİ?
Öncelikle bir partinin Bundestag’a girebilmesi için ikinci oyların en az yüzde 5’ini alması gerekiyor. Bu seçim barajı düşük ve genellikle radikal çizgilerdeki partilerin güçlenmesini önlemek için tasarlanmış bir engel. Sonra, Almanya’nın karma seçim sistemine göre parlamentonun bileşimi, bu ikinci oyların ortaya çıkardığı siyasi tabloyu yansıtmak zorunda. Dolayısıyla ikinci oylar aynı zamanda her bir partinin Bundestag’da hangi oranda sandalye sahibi olabileceğini ve hükümet kurma ya da hükümette yer alma şansını da belirliyor.
6- SANDALYELERİN SAYISI NEDEN DEĞİŞKEN?
Eğer partilerin iki ayrı oylamada aldıkları sonuçlar dengeli değilse, ikinci oylamadaki oranları yansıtabilmek için sandalye sayısı artırılıyor. Örneğin şu an görev süresini tamamlamakta olan parlamentoda 598 değil 709 sandalye var. Diyelim ki CDU seçim bölgeleri için yapılan oylamada 299 sandalyenin 110’unu, partilere verilen ikinci oylarla ise 100 sandalye kazandı. Bu senaryo gerçekleşirse, ikinci oyun oranı temsilde esas olduğu için, CDU’nun Bundestag’daki sandalye sayısı olması gerekenin 10 üzerinde olacak. Seçmenin belli bölgelerde partiden çok adaylar arası tercih yapabilmesi nedeniyle bu tür dengesizlikler olabiliyor. O zaman CDU, “fazladan vekillikler” diye adlandırılan bu ekstra 10 sandalyeyi alıyor. Fakat bu durumda seçim sistemi gereği CDU 10 vekillik bir haksız avantaj elde etmiş sayılıyor. Bu dengesizliği gidermek amacıyla bütün diğer partilere, yüzdeleri ikinci oylamadaki düzeyde tutturabilmek üzere ek sandalyeler veriliyor. Bu örnekte seçim sonuçlarını düzeltmek için -farklı partilere ikinci seçim o oranlarına göre dağıtılacak- 10 sandalyenin dağıtılması gerekiyor.
7- SONUÇLAR NE ZAMAN BELLİ OLACAK?
Kazananların ve kaybedenlerin kimler olduğu genellikle sandıkların kapanmasından birkaç saat sonra belli oluyor. Fakat hükümetin kimler arasında ve nasıl oluşacağını öğrenmemiz haftalar alabilir. Örneğin 2017’de CDU (siyah), Yeşiller (yeşil) ve Hür Demokratlar (sarı) arasında bir Jamaika koalisyonu oluşturma girişimi başarıya ulaşamayınca süreç uzamıştı. Daha sonra CDU ve SPD koalisyon hükümeti kurmuştu.
