Kazakistan'ın başkenti Astana'dan başlayan Suriye zirvesinde muhalifler Esad rejiminin gönderdiği heyetle yüz yüze görüşmeyi reddetti. Rejim, Türkiye, Rusya, İran heyetlerinin katılımıyla gerçekleştirilen Astana toplantısına ABD'nin ülkedeki büyükelçisi gözlemci olarak katılıyor. Türkiye, Rusya ve İran'ın hazırladığı bildirgenin taslak metnine göre, ateşkesin ihlal edilmeden uygulanması için üçlü bir mekanizma kurulacak. Dünyanın kilitlendiği zirve iki gün sürecek. İşte Astana zirvesinden son dakika gelişmeleri...
Suriye'de altıncı yılını doldurmak üzere olan iç savaşı bitirmeyi hedefleyen barış görüşmeleri, Kazakistan'ın başkenti Astana'da Türkiye saatiyle 11.00'da başladı. Uluslararası haber ajansları, silahlı muhalifler ve rejimin yüz yüze görüşmeyeceğini son dakika gelişmesi olarak bildirdi. Daha önce siyasi temsilcileriyle masada yer alan muhalifler, bu kez cephedeki komutanlarıyla Astana'da.
Al Jazeera Türk, iki gün sürecek zirvenin üzerinde hâlâ müzakere edilen sonuç bildirgesi taslağına göre, ateşkesin kapsamlı bir şekilde uygulanması ve gözetilmesi için üçlü bir mekanizma kurulacağını aktarıyor.
Taslak metne göre, garantör ülkeler Türkiye, Rusya ve İran, tüm muhalif gruplara IŞİD ve ismini Şam'ın Fethi Cephesi olarak değiştiren El Nusra'dan ayrılmaları için çağrı yapıyor. Ayrıca üç ülke, söz konusu iki terör örgütüyle ortak mücadele edecek.
Bu bildirge henüz müzakere aşamasında ve kesinleşmiş değil. Söz konusu metin, Suriyeli taraflara imzalanmak üzere sunulacak.
320 yabancı, 120 yerel gazetecinin takip etitği zirvede Türkiye’yi, Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sedat Önal'ın başkanlığındaki heyet temsil ediyor.
MUHALİFLER: ÖNCELİK ATEŞKES! İKİNCİ ADIMA GEÇMEYECEĞİZ
Muhaliflerin önceliği ateşkesin devamı ve yardımların ulaştırılması.
Muhalefet heyetinin başkanı Muhammed Alluş, "Ateşkes sağlanmadıkça, ikinci adıma geçmeyeceğiz" dedi. İlk oturumun ardından konuşan Alluş, kuşatma altındaki bölgelerde insani durumun iyileştirilmesi ve rejim hapishanelerinde tutuklu bulunan 13 bin kadının ilk etapta serbest bırakılması gerektiğini de vurguladı.
Anadolu Ajansı'na göre, ateşkesin ihlal edildiği bölgeleri haritayla gösterecek muhalifler, rejim ve Şii milislerden 30 Aralık'tan bu yana ele geçirdikleri yerden çekilmelerini isteyecek.
Ajans ayrıca, Türkiye'nin öncülüğünde neredeyse tüm silahlı muhaliflerin Astana'ya gelmesinin Rusya'nın beklentilerini aştığını aktarıyor.
BM TEMSİLCİSİ ARABULUCULUK YAPACAK
Görüşmelerde ilk kürsüye çıkan isim, açılış konuşması için Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev. Sürecin garantörü olan Rusya, Türkiye ve İran’ın temsilcilerinin konuşmalarından sonra BM ve ABD temsilcilerinin de bir konuşma yapması planlanıyor.
Suriyeli muhalifler ile rejim arasında ilk randevunun ise, saat 14:00-15:00 arasında düzenlenmesi bekleniyor. BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura burada taraflar arasında arabuluculuk yapacak.
TÜRKİYE'DEN İLK AÇIKLAMA
Türkiye, zirveyle ilgili ilk değerlendirmesini Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş aracılığıyla yaptı. Kurtulmuş, "Türkiye, üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmiştir. Süreçten umutlu olduğumuzu söylemek isteriz. İlk kez savaşan taraflar altı yılın ardından bir araya geldi. Rusya, İran ve ABD'nin sürece olumlu katkılar vermesini bekliyoruz" dedi.
30 Aralık'ta ilan edilen ve çoğunlukla uyulan ateşkesin gölgesinde başlayacak tarihi zirvenin garantörleri Türkiye, Rusya ve İran. Masada iç savaşın başından beri muhalifleri destekleyen Katar da var. Görüşmelere heyet göndermeyen ABD, Kazakistan Büyükelçisi George Albert Krol aracılığıyla temsil ediliyor.
MUHALİFLERDEN GÖRÜŞMEYE RET
AFP'nin haberine göre, Suriyeli muhalifler, ilk oturumda Esad rejiminin Astana'ya gönderdiği heyetle yüz yüze görüşmeyi reddetti.
Açıklamayı, görüşmelere katılacak olan Suriye muhalefeti heyetinin sözcüsü Yahya el Aridi yaptı.
Daha önce de Reuters'a konuşan Aridi, Suriye'de barışın sağlanması için bugünAstana'da başlayacak olan müzakerelerde sadece ateşkesi daha sağlam temellere oturtmanın ve insani konuların görüşüleceğini belirtmişti.
Aridi, "Siyasi görüşmelere girmeyeceğiz, tek konu ateşkese riayet ve kuşatma altındaki Suriyelilerin acılarının hafifletilmesi ile alıkonulanların serbest bırakılması ve insani yardım ulaştırılması" dedi. Aridi, "Dikkatin bu konulara yoğunlaşmasını önlemek Suriye rejiminin çıkarına. Suriye rejimi Astana'daki varlığımızın teslim olmak olduğunu düşünüyorsa bu bir aldanmadır" diye konuştu.
Suriye hükümet ve muhalefet temsilcileri, ateşkes garantörleri olan Rusya, Türkiye ve İran, BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura görüşmelerde yer alıyor.
Görüşmelere ABD Astana Büyükelçisi George Krol da gözlemci olarak katılıyor. Rus heyetine Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Suriye Özel Temsilcisi Aleksandr Lavrentyev, Türkiye heyetine Dışişleri Bakan Müsteşar Yardımcısı Sedat Önal, İran heyetine de İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Caberi Ensari başkanlık yapıyor. Basına kapalı yapılacak görüşmeleri 24 ülkeden gelen 500'e yakın gazeteci takip ediyor.
2 gün sürecek görüşmelerin sonunda ortak basın toplantısı düzenlenecek.
SANA: TOPLANTILAR BAŞLADI
Suriye resmi haber ajansı SANA ise az önce toplantıların başladığını duyurdu.
Haberde, "Suriye'de çözüme ilişkin Astana toplantısı Suriye Arap Cumhuriyeti heyeti ve diğer heyetlerin katılımıyla başladı" denildi.
AFP'ye konuşan bir yetkili de toplantıların başladığını doğruladı.
MUHALİFLERİN İSTEKLERİ
Muhalefet heyetinin sözcüsü Yahya Aridi, akan kanı durdurmak, rejim ve İran'ın uyguladığı şiddeti sona erdirmek için görüşmelere katıldıklarını söyledi. Rejim askerleri ve İran milislerinin ateşkes ihlallerine vurgu yapan Aridi, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararının 13. ve 14. maddelerinde yer alan ablukaların kaldırılması ve rejimin etnik temizliğine son verilmesine ilişkin maddeleri gündeme getirdi.
REJİMİN İSTEĞİ
Peki Şam rejimi ne istiyor? Türkiye ve Katar gibi muhalifleri destekleyen ülkelerin politika değiştirmesini bekleyen Şam yönetimi, Astana zirvesi başarılı olursa masadaki muhalif gruplarla ateşkes yapabilir.
Rejim, PKK'nın uzantısı YPG ile Suriye Demokratik Güçleri (SDF) dışındaki tüm muhalif grupları 'terörist' olarak görüyor. Rusya ise, Türkiye nedeniyle YPG konusuna mesafeli duruyor.
Yüzbinlerce insanın hayatını kaybetmesine yol açan iç savaş, milyonlarca Suriyelinin de evlerini terk etmesine neden oldu. Halihazırda sayıları 10 milyonu bulan Suriyeliler, başka ülkelere kaçmış durumda.
TÜRKMENLER DE KATILIYOR
Muhalif heyetin başkanlığını İslam Ordusu’nun temsilcisi Muhammed Alluş yapacak. Suriye Türkmenleri de muhalif heyet içerisinde bulunuyor. Suriye’deki en büyük muhalif gruplardan Ahrar’uş Şam ise görüşmelere katılmayacağını duyurmuştu. En büyük bileşenini PKK ile bağlantısından ötürü Türkiye’nin terör örgütü kabul ettiği PYD’nin silahlı kolu YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri (SDG) Astana’ya davet edilmemişti.
TOPLANTININ FORMATI
Diplomatik gözlemciler, tarafların masada karşılıklı oturma olasılığının yüksek olduğu görüşündeydi. Türkiye ve Rusya’nın garantörlüğünde ilk kez doğrudan görüşecek olan taraflar arasında kriz çıkması halinde Rusya'nın, Esad rejimi; Türkiye'nin de muhalifler adına devreye girmesi öngörülüyordu. Olası krizlerin çözümü ve Astana toplantısının sekteye uğramaması için siyasi iradelere danışmak amacıyla Ankara-Moskova-Astana arasında “telefon kriz hattı” açık olacak. Türkiye toplantıya Dışişleri BakanlığıOrtadoğu’dan sorumlu Müsteşar Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal başkanlığındaki bir heyetle katılıyor.
Heyette, muhaliflerin “Astana’ya katılma kararı aldıkları” Ankara toplantısına katılmış MİT ve Genelkurmay yetkilileri de bulunuyor. Rus heyetinin başında Dışişleri Bakanlığı Ortadoğu Masası Direktörü Sergey Verşinin bulunuyor. BM Genel Sekreteri’nin Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura da teknik heyetiyle birlikte Astana’ya geldi.
GÜNDEMDE NE VAR
- Astana’da öncelikli olarak 30 Aralık 2016’da yürürlüğe giren ve DEAŞ ile El Kaide bağlantılı Fetih El Şam’ın hariç tutulduğu ateşkesin kalıcı hale gelmesi hedefleniyor.
- Ayrıca taraflar arasında daha fazla güven artırıcı önlemlerin hayata geçirilmesi, kuşatma altındaki bölgelere insani yardımların ulaştırılmasının ele alınması da bekleniyor.
- Toplantıda siyasi geçiş sürecinin nasıl başlatılabileceğine dair bir yol haritasıyla ilgili görüş alışverişi yapılması da amaçlanıyor.
FORMAT TARTIŞMASI
Astana’daki Suriye görüşmeleri öncesi Kazakistan Dışişleri Bakan Yardımcısı RomanVasilenko da basın mensuplarının sorularını yanıtladı.
Vasilenko, Suriye görüşmelerinin Astana'daki formatının halen tartışıldığını belirterek, “Format hakkında tartışılmalar sürüyor, toplantı başladığında netlik kazanacak” dedi. Vasilenko müzakerelerin sonucuna bağlı olarak toplantıyı genişletmek isterlerse bu süreci desteklemeye hazır olduklarını söyledi. Astana'daki görüşmelerde Suriye muhalefetinin delegasyonu ortak bir platforma ve ortak bir lidere sahip olmadığını vurgulayan Vasilenko, “Heyet birkaç grup ibaret, genel olarak bir delegasyon başkanı yok, her bir grubun kendi konumu var” dedi ve Astana’daki muhalefet delegasyonunun yaklaşık 15 farklı grubun temsilcilerini içerdiğini söyledi. Vasilenko, Suriye barış görüşmelerine katılan bütün delegelerin başkanlarının Astana’ya geldiğini de sözlerine ekledi.
