Günlük hayatta maruz kalınan yoğun stres, aktiviteler ve sosyal çevre baskısıyla birlikte günümüzde psikolojik sağlık sorunlarının sıklığı giderek artıyor. Buna bağlı olarak beynin çeşitli bölgeleri kişilik ve ruhsal sağlıkla alakalı olduğundan, bu bölgelerdeki hasar kişilik bozukluklarına veya psikolojik rahatsızlıklara neden olabiliyor. Yapılan araştırmalar bazı nörolojik sorunlara sahip kişilerde mitomanik davranışların gelişebildiğini gösteriyor.
MİTOMANİ NE DEMEK?
Psikiyatride mitomani olarak tanımlanan patolojik vaka, yalan söyleme alışkanlığıdır. Hastalığa sahip kişilere mitoman denir.
Mitomani hastalığı ilk kez 1891 yılında Alman doktor Anton Delbrueck tarafından tanımlandı.
'Mitomani' yunanca muthos (efsane) ve latince 'mania' (delilik) kelimelerinin birleştirilmesinden meydana geldi. Psikiyatride 'pseudologia fantastica' olarak da adlandırılır.
Kişinin psikolojik olarak duyduğu bir ihtiyaç veya isteği gidermesiyle ortaya çıkan mitomani hastalığı, davranış sonrasında kişiyi rahatlatır. Bu anlamda, sağlıklı kişilerde de görülebilen beyaz yalanlar söyleme davranışından ayrılır.
Mitomani genellikle çeşitli psikolojik rahatsızlıklarla birlikte bulunma eğilimindedir. Klinikte özellikle, antisosyal kişilik bozukluğu olan, bipolar duygudurum bozukluğu olan veya depresyon, anksiyete gibi çeşitli psikolojik rahatsızlıklara sahip hastalarda 'mitomanik yalan' söyleme davranışı görülebilir. Bu bağlamda, mitomani hastası olan kişilerin, ek ruhsal sorunlar açısından dikkatle incelenmesi, doğru ve etkili bir tedavinin uygulanması açısından vazgeçilmezdir.
MİTOMANİ NEDEN OLUR?
mitomanik yalan söyleme davranışı gösteren kişilerde, yalan söylemek için belirli bir nedeni olmayan hastalar, sadece psikolojik bir gereksinim duydukları için yalan söylerler. Bu anlamda yalanlar sonucunda sosyal bir kazanç sağlanması amaçlanmasa da; sıklıkla ikincil yönden bir kazanç elde edilebilir. Mitomanik yalanlar sonucunda kişi kendini sıklıkla bir olayın kahramanı veya kurbanı olarak ifade eder.
Yapılan araştırmalar bazı nörolojik sorunlara sahip kişilerde mitomanik davranışların gelişebildiğini göstermiştir. Bu anlamda beynin çeşitli bölgeleri kişilik ve ruhsal sağlıkla alakalı olduğundan, bu bölgelerdeki hasar kişilik bozukluklarına veya psikolojik rahatsızlıklara neden olabilir.
Yine antisosyal kişilik bozukluğu, bipolar bozukluk veya bazı psikoz durumlarında mitomaniye rastlanabilir.
Çalışmalar ayrıca, kronik olarak yalan söyleyen kişilerde yalan söyleme davranışını sergilemeye yatkınlık ve davranışı göstermede kolaylık geliştiğini göstermiştir. Bu anlamda sık yalan söyleyen kişilerin mitomaniye yatkınlık oluşturduğu söylenebilir.
MİTOMANİ BELİRTİLERİ NELER, NASIL ANLAŞILIR?
Mitomanik yalan davranışı ile sağlıklı insanlarda görülen beyaz yalan söyleme davranışı arasında çeşitli yönlerden farklar bulunur. Mitomani hastalığı olan kişilerin özellikleri şöyle sıralanabilir:
* Mitomanik yalan söyleyen kişi, kendisini utanç verici bir durumdan kurtarma veya gizli kalmasını istediği bilgileri saklama gibi bir sosyal kazanç elde etme dürtüsü hissetmez. Bu durum özellikle aile bireyleri arasında ciddi sorunlar doğurur. Çünkü ortada herhangi bir yalanı gerektirecek neden olmadığı halde, kişi yalan söyleme davranışını ısrarla sürdürür.
* Mitomanik yalanlarda; ifadeler oldukça derinlikli, inandırıcı, detaylı ve abartılıdır. Bu anlamda mitomanik kişiler, olmamış olayları ustalıkla hikayeleştirebilir, karşı tarafı kolayca ikna edebilir.
* Mitomani durumunda, kişi sıklıkla kendini anlattığı yalanda bir kahraman veya kurban olarak resmeder. Bu sayede, mitomanik kişi yalan söylediği kişiden övgü, acıma veya sempati gibi ilgi gösterileri elde ederek ikincil bir sosyal kazanç sağlar.
* Mitomani davranışını uzun süre sergileyen kişiler, söyledikleri yalanları gerçekmiş gibi algılamaya başlar. Psikolojide delüzyon veya sanrı olarak ifade edilen bu durumda, kişi yalan olan durumu veya olayı, gerçek kabul ederek aksi iddiaları şiddetle reddedebilir. Kişi bu ısrarı esnasında yalan ile gerçeği ayırt etmekte zorlanabilir.
* Mitomanik kişiler yalan söylerken, sağlıklı kişilerde sıklıkla izlenen yalanı planlama, yüzde kızarma, gözleri kaçırma, kaşınma gibi davranışları göstermez. Ani sorular sorulara hızlı ve tatmin edici cevaplar verebilir, yalanı kolayca kurgulayabilir ve etkili şekilde ifade edebilir.
* Mitomanik yalanlar sıklıkla büyük sosyal etkilere sahiptir. Bu anlamda, kişi elde etmediği bir başarıyı kendisininmiş gibi gösterebilir veya hayatını tehdit eden bir hastalığa sahip olduğunu iddia edebilir.
* Genel toplumda görülme oranı 1000'de 1'dir. Erkeklerde ve kadınlarda eşit oranda görülür.
* Gelişimi 15-16 yaş gibi ergenlik çağından başlar ve tedavi edilmezse erişkinlik dönemine kadar devam eder.
MİTOMANİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Mitomani tedavisi için öncelikle bu durumun başka bir psikolojik sorunun bulgusu mu, yoksa kendi başına bir sağlık sorunu mu olduğunun belirlenmesi gerekir. Eğer kişilik bozukluğu, duygudurum bozukluğu, depresyon veya anksiyete gibi farklı bir ruhsal rahatsızlık tespit edilirse, buna yönelik antidepresan, sakinleştirici, antipsikotik ilaçlar gibi çeşitli ilaç tedavileri reçete edilir.
Mitomanik kişilerin tedavisinde psikoterapi oldukça önemli bir yer tutar. Teşhis sonrası hasta yakınlarının da psikolojik yönden desteklenmesi oldukça önemlidir.
Mitomanik bir kişiyle ilişki kurarken aşağıdaki konulara dikkat edilmesinde fayda var:
* Mitomanik kişiyle güvene dayalı bir ilişkinin sağlanması oldukça zorlayıcıdır. Bu anlamda durumun güçlüğü kabul edilerek, sabırlı davranılmalıdır.
* Mitomaninin psikolojik bir altyapısının var olduğu iyi bilinmeli, kişilerin kötülük yapma amacıyla değil; psikolojik bir dürtüyle yalan söylediği kabul edilerek, fark edilen yalanlara kızgınlıkla veya suçlamayla tepki gösterilmemelidir.
* Mitomanik kişilerin yalan söylediği fark edildiğinde, konuşma daha fazla devam ettirilmeden, o noktada sona erdirilebilir. Bu davranış esnasında, yalan söylemeye devam edildiği takdirde, kendisiyle konuşulmayacağı belirtilebilir. Bu gibi negatif pekiştirme davranışlarıyla kişilere doğruyu söyleme alıştırılabilir.
* Mitomani hastalarıyla yalan konusunda konuşulurken destekleyici olunması faydalıdır. Kendilerine başkalarını etkilemelerine gerek olmadığı hatırlatılabilir. Yargılamadan veya utandırmadan, kişilere bu durumla alakalı profesyonel tıbbi yardım alınması teşvik edilebilir.