Efsanevi Türk hakanı Alp Er Tunga'nın Türklerin eski atalarının soyundan geldiğine inanılıyor. Divan-ı Lügati Türk'te ve Kutadgu Bilig'de, İran destanı Şehname'nin kahramanlarından Efrasiyab (Afrasyab) ile aynı kişi olduğu belirtilir. Şehname'ye göre İran - Turan savaşları sırasında Zaloğlu Rüstem ile giriştiği mücadele sırasında pusuya düşürülüp öldürüldü.
ALP ER TUNGA'NIN MEZARI NEREDE?
Özbekistan'da araştırmalar yapan Gazi Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Necati Demir, Buhara kentinde yaptığı çalışmalar sonucu Alp Er Tunga'nın mezarını bulduğunu iddia etti.
Hürriyet'ten Musa Kesler'in haberine göre, Necati Demir, "Türk dünyasına saygı ile duyurumuzdur... Türklüğün ortak atası Alp Er Tunga'nın mezarı Buhara'da tarafımca bulunmuştur. Türk dünyasına selam olsun" dedi.
ALP ER TUNGA'NIN HAYATI
Yazılı kaynakların sınırlı olmasından dolayı doğum ve ölüm tarihi tam olarak bilinmeyen Alp Er Tunga'nın MÖ 7. yüzyılda yaşadığı düşünülüyor.
Belgeler Alp Er Tunga'nın, 'Türk Beyleri içinde adı ve kut'u ile tanınmış, bilgili, erdemli, büyük illeri elinde tutan, birçok kavme hükmeden..." bir hakan olduğundan bahsediyor.
Saka Türk İmparatorluğu'nun hakanı olan Alp Er Tunga'nın MÖ 624-626 yıllarında, İran (Med) hükümdarı Keyhüsrev tarafından bir ziyafete çağrılarak hileyle öldürüldüğü belirtiliyor.
ALP ER TUNGA DESTANI NEDİR?
Günümüze ulaşmayan Alp Er Tunga destanının son bölümü olduğu anlaşılan 'sagu'dan (ağıt) bazı mısralar Divan-ı Lugati Türk'te yer alıyor.
Alp Er Tunga'nın adından ve kahramanlığından, çeşitli milletlerin tarihinde söz edilmesine rağmen, bu bilgiler onun başında bulunduğu devlet hakkında yeterli bilgi veremiyor.
Firdevsi'nin Şehnamesi'nde uzunca bir yer verilen Afrasyab'ın aslında Alp Er Tunga olduğu, Kudatgu Bilig'in şu mısralarından anlaşılıyor.
Bu Türk beğlerinde adı belgülüg
Tunga Al Er irdi kutı belgülüg
Bedük bilgi birle öküş erdemi
Biliglig ukuşlug budun ködremi
Tajikler ayur ânı Afrâsyâb
Bu Afrâsyâb tutdı iller talab
Tajikler bitimiş bitigde mum
Bitigde yok erse kim ukgay ânı?
Günümüz Türkçesiyle:
Bu Türk beğleri içinde adı belli, Kut'u belli Alp Er Tunga, büyük ve erdemli bir hükümdardır.
Çok bilgili, meziyetli bir büyüktür. Tajikler (İranlılar) ona Afrasyab diyorlar.
Bu Afrasyab, baskın ve yağmalarla illeri (dünyayı) tuttu. Tajikler bunu kitapta yazmışlar. Kitapta yok olsaydı bunu kim anlardı?
Kudatgu Bilig'deki mısralardan, Alp Er Tunga'nın öğüdü dinlenilecek bir bilge hükümdar olduğu belirtiliyor:
Negü der eşitgil Tunga Alp Erig
Bilip sözlemiş kör bu öt sav erig
Et ol bu kişi kangü artar yıdır
Ânı ked küdezgü ay kıldı kader
Günümüz Türkçesiyle:
Tunga Alp Er Kağan ne diyor işit. Bak, gör, bilip söylemiş o bu öğüdü. İnsan kalbi ettir, bozulur gider. Ey insan, onu çok iyi kolla.
ALP ER TUNGA NE ZAMAN VE NASIL ÖLDÜ?
Alp Er Tunga'nın MÖ 624-626 yıllarında yaşamını yitirdiği tahmin ediliyor.
Pers (İran) İmparatorluğu'nu bile dize getiren Alp Er Tunga, düşmanlarını adeta ezip geçmiş fakat sonrasında bir pusuya yenik düşüp, önce ordusunu en sonunda da hayatını kaybetmiştir.
Onunla er meydanında yüz yüze hesaplaşamayan hasımları bir tuzakla onu öldürmüşlerdir. Saka Türkleri bir türlü bu büyük kahramanın ölümünü kabullenememişler, o dağ gibi cüsseli, aslan gibi yırtıcı ve fil gibi güçlü yiğidin öldüğüne inanamamışlardır.
Alp Er Tunga'nın ölümüne inanamayan Saka Türkleri, bu dörtlüğü yazmışlardır.
Alp Er Tunga öldi mü?
(Alp Er Tunga öldü mü)
İsiz acun kaldı mu?
(Kötü dünya kaldı mı)
Ödlek öçin aldı mu?
(Felek öcünü aldı mı)
Emdi yürek yırtılır.
(Şimdi yürek yırtılır)
TUNGA NE DEMEK?
'Tunga' sözcüğü aslında leopar cinsinden yırtıcı bir hayvanın adıdır. Bir yiğitlik simgesi olarak erkek çocuklarına isim olarak verilir. Uzun saçlı olmak Tunga'yı çağrıştırdığı için saç uzatılır. Ayrıca cengaverler, yırtıcı hayvanların özellikle de aslan, kaplan, pars, tunga gibi hayvanların postlarını giyerler. Bu postlar savaşçılığın sembolüdür.
Alp Er Tunga, yanında iki tane tunga (leopar) ile resmedilir, sırtında da bir post vardır, postun dişleri başının üzerinden görünür. Selçukluların 33 atasından biri olarak sayılır. Yeraltındaki 100 sütunlu demir sarayında yaşar. 'Alper' sıfatıyla anılır. İran mitolojisinde adı Afrasyab olarak geçer.