Pandemiyle birlikte dünya üzerinde birçok işletme kepenk kapattı. Bu dönemde bazı hükümetler tüketicilere karşılık beklemeden doğrudan para verirken, akıllara 2008 krizinde ortaya çıkan ‘helikopter para’ geldi.
Koronavirüsün yeniden artan etkisi tüm dünyayı etkisi altına almaya devam ediyor. Dünyanın tamamı salgınla mücadele ederken, dün İngiltere’den de yeni bir mutasyon uyarısı geldi. Bu süreçte birçok iş yeri kepenk kapattı. Çalışanlar işsiz kaldı.
Avrupa Birliğinin birçok noktasında işletmelere hibe paralar dağıtılırken, Türkiye pandemi sürecinde işletmelere ve tüketicilere çok da kolaylık sağlamadı. Geçtiğimiz günlerde de bazı işletmeleri kapsayan 3 aylık 500 ila 750 lira arasında değişen kira yardımı sağlandı. A
BD ise yine helikopter paraya başvurdu. ABD’de, aylarca süren anlaşmazlıklarından ardından, 900 milyar dolarlık bir yardım paketi üzerinde anlaşmaya varıldı. Paket, koronavirüs salgını sebebiyle zor durumdaki işletmeler için maddi yardım ve işsizlik yardım programları da dahil olmak üzere bir dizi desteği kapsıyor.
İlk olarak finansal kriz yılları olan 2008’de literatüre giren helikopter para deyimi, kısaca devlet harcamalarının; merkez bankaları tarafından karşılanması ve eğer amacına ulaşamazsa merkez bankasının doğrudan para yaratıp tüketiciye vermesi diye tanımlanıyor.
Merkez Bankası bu dönemde yoktan para var ediyor. Bir yandan da tüketiciye karşılık beklemeden doğrudan para veriliyor. Yani kısacası helikopter para, ekonomi durmasın diye yaratılan para anlamına geliyor
ABD’deki pakette hemen hemen aynı anlama geliyor. Paket, Mart ayında kabul edilen 2,4 trilyon dolarlık ekonomik yardımın ardından ABD tarihindeki en büyük ikinci teşvik olacak.
Senatonun Demokrat azınlık lideri Chuck Schumer, “Nihayet Amerikan halkına ileteceğimiz bazı güzel haberlerimiz var” dedi. Schumer ve Temsilciler Meclis’nin Demokrat Başkanı Nancy Pelosi, yaptıkları ortak açıklamada, “Virüsü ezip Amerikan halkının cebine para koyacağız” diye konuştu.
TÜRKİYE’DEKİ KOBİ’LERE DÜNYA BANKASI’NDAN FİNANSMAN
Dünya Bankası, salgın ortamında Türkiye’deki uygun mikro ve küçük şirketler işletmeler için finansman sağladı. Dünya Bankası Türkiye Ülke Direktörü Auguste Kouame “Dünya Bankası, Türkiye’deki sürdürülebilir işletmelerin desteklenmesine ve kırılgan durumdaki istihdamın korunmasına katkıda bulunmaktan memnuniyet duymakta” açıklamasında bulundu.
Proje, kovid salgınından olumsuz etkilenen ancak finansal açıdan sürdürülebilir durumda bulunan ve geçici likidite ihtiyaçlarını karşılamak için finansmana erişebilmeleri halinde krizden ayakta kalarak çıkmaları muhtemel yenilikçi genç şirketler dahil uygun KOBİ’lere performansa dayalı geri ödenebilir destek şeklinde finansman sağlayacak.
Dünya Bankası Baş Ekonomisti ve Proje Görev Ekibi Ortak Lideri Stefka Slavova “Proje kapsamında sağlanan Dünya Bankası finansmanı Türkiye’de yoksul ve yoksulluk sınırındaki hane halkları için ana istihdam kaynağını oluşturan ve imalat sektöründeki istihdamın yüzde 40’tan fazlasını sağlayan mikro ve küçük İşletmelere gidecektir” ifadelerini kullandı.
DOLAR TL KARŞISINDA ZAYIFLAYABİLİR
Piyasalar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın PPK toplantısına odaklandı. Reuters ve Bloomberg anketlerine göre, TCMB PPK’nın 150 veya 100 baz puan faiz artırması bekleniyor. TCMB Başkanı Naci Ağbal, zorlukla kazanmakta olduğu kredilibiteyi korumak için faiz artırımı yapmak zorunda kalacak.
Bloomberg’e göre Zach Pandl liderliğindeki Goldman Sachs Araştırma Ekibi son bir ayda ikinci kez dolar/TL tahminlerini TL’nin güçleneceği yönünde revize etti. Ekip, eğer TCMB FX rezervini artırırsa daha da iyimser tahminler yapabileceğini kaydetti. Zach Pandl ekibi “Dolar Endeksi’nin zayıflaması ve %15’e varan carry trade getirisi sayesinde yatırımcılar Naci Ağbal’a daha uzun süre kredi verebilir” yorumunu yaptı.
Sachs 3, 6 ve 12 aylık dolar/TL tahminleri sırasıyla 7.50, 7.75 ve 8.00. Bir önceki tahminde, GS dolar/TL’nin bir yıl sonra 9.00’a yükseleceğini öngörmüştü. Bloomberg anketine göre, TCMB Perşembe günü 100 baz puan faiz artıracak. Goldman Sachs’a göre, TCMB’nin 2021’de FX rezervlerini artırma önceliği TL’nin değer kazanmasından çok, daha istikrarlı bir tempoda değer kaybını güvenceye alacak.
Goldman Sachs: “Çok uzun süren ve sadece büyümeyi önceliklendiren ekonomi politikası ardından, yatırımcılar vaatlerin icraatlarla desteklenmesini takip etmeli. Eğer politik karar merkezi ile TCMB bir kez daha anlaşmazlığa düşerse, derhal TL’ye karşı hedge satın almalı” yorumunu yaptılar.
YETİŞKİNLERDEN ÇOCUĞA KADAR PAKETİN KAPSAMA ALANI GENİŞ
Paket kapsamında yetişkinler ve çocuklar için 600 dolar doğrudan ödeme yapılacak, işsizlik ödemeleri haftalık 300 dolar daha artırılacak ve küçük işletmelere de toplamda yüz milyarlarca dolar ek yardım sağlanacak. Kira yardımı için 25 milyar dolar destek ayrılan pakette, eğitim kuruluşlarına tekrar güvenli bir şekilde açılabilmeleri için de 82 milyar dolar aktarılacak.
Bağımsız sinema salonları ve kültür kurumları için 15 milyar doları içeren programda ayrıca afet hibeleri için de 20 milyar dolarlık ödeme planlanıyor. Ayrıca pakette şu destekler de yer aldı: ‘Gıda yardımı için 13 milyar dolar. Uluslararası aşı ittifakı için 4 milyar dolar.
Geniş bant internet erişimi için 7 milyar dolar. Düşük gelirli konut inşaatını teşvik etmek için artırılmış vergi indirimleri. İşletmeleri çalışanlarını işten çıkarmamaya teşvik eden vergi indirimleri. İşverenleri ücretli hastalık izni vermeye teşvik edecek vergi indirimleri. Düşük gelirli çalışanlar için geliştirilmiş vergi indirimleri. Kongre, paketi Eylül 2021’e kadar hükumet programlarını finanse edecek 1,4 trilyon dolarlık bir bütçe tasarısına dahil etmeyi hedefliyor.
MARTTA 2.4 MİLYAR DOLAR DAHA VERİLMİŞTİ
ABD, salgınla mücadele kapsamında mart ayında yaklaşık 2,4 trilyon dolarlık bir ekonomik yardım paketi açıklamıştı. 20 milyondan fazla insanın işsiz kaldığı ABD’de Nisan ayında işsizlik oranı yüzde 14,7’e çıkmıştı. Amerikan Ticaret Odası tarafından Salı günü açıklanan bir ankete göre, küçük ölçekteki işletmelerin dörtte üçü, hayatta kalabilmek için hükümet yardımına ihtiyaç duyuyor.
Chicago Üniversitesi ve Notre Dame Üniversitesi’nin yaptığı başka bir araştırmaya göre de, ABD’de yoksulluk oranı geçtiğimiz ay Haziran ayından bu yana 2,4 puanlık artış ile yüzde 11,7’e ulaştı. Bu sonuçlara göre şu anda yaklaşık sekiz milyon daha fazla Amerikalı yoksulluk içinde yaşıyor. Mevcut oran ABD tarihindeki en yüksek yoksullaşmayı işaret ediyor.
HELİKOPTER PARA NEDİR?
Helikopter para deyimi, kısaca devlet harcamalarının; merkez bankaları tarafından karşılanması ve eğer amacına ulaşamazsa merkez bankasının doğrudan para yaratıp tüketiciye vermesi diye tanımlanıyor.
