Türkiye ekonomide zor dönemden geçerken Merkez Bankası’nın 130 milyar dolarlık rezervi, bütün uyarılara rağmen, hatalı politikalarla eritildi. Ancak aradan aylar geçmesine rağmen ‘Bu para niye harcandı, kimler faydalandı?’ sorularının cevabı verilmedi. Yeni ekonomi yönetimi de suskunluğu bozmadı. Sorumlulardan hesap sorulmasına ve ‘milli servetin’ akıbetinin açıklanmasına ilişkin kamuoyundaki beklenti giderilemedi.
Uzmanların uyarılarına kulak tıkayan ekonomi yönetimi, kuru tutmak için MB’nin 130 milyar dolarını kullandı. Ancak ‘döviz satışıyla kuru dizginleme’ çabası boşa çıktı.
Bu politikanın terk edilmesi ise rezervlerin karşılığı olmayan yaklaşımla heba edildiğini ortaya koydu. MB Başkanı Ağbal da bu yönteme bir daha başvurulmayacağını açıkladı. Bugün yüksek faizle önlenmeye çalışılan döviz ihtiyacı bu adımların sonucu oldu.
MUHALEFETİN SORU ÖNERGELERİNE CEVAP YOK
Ancak MB’nin kasasını detayları bilinmeyen ‘arka kapı yöntemiyle’ eksiye düşüren hamlelere ilişkin suskunluk aylardır bozulmadı.
Milli servetin yok edilmesine yol açan adımların hangi amaçla yürütüldüğü izah edilmedi. Muhalefetin bu yöndeki soru önergeleri ve kamuoyundaki çağrılar karşılık bulmadı. Yeni Maliye Bakanı Lütfi Elvan da 83 milyonu ilgilendiren konuda sessiz kaldı, konuya ilişkin bir sorgulama yapılmadı.
“REZERVİN NASIL ERİTİLDİĞİ İNCELENMELİ”
Kamuoyunda büyük rahatsızlık yaratan sessizliğe ilişkin son tepki CHP’li Aykut Erdoğdu’dan geldi.
Türkiye’nin kısa vadede 50 milyar dolar dış kaynak bulması gerektiğini belirten Erdoğdu, MB’yi işaret etti: 130 milyar dolarlık rezerv sırf doları belli seviyede tutmak için akılcı olmayan bir ekonomi politikasıyla yok pahasına elden çıkarıldı. Önceki Hazine Bakanı Berat Albayrak’ın erittiği rezerv ile kimlere kıyak çektiği incelenmeli.
130 MİLYARDAN HALA HABER YOK
Berat Albayrak’ın Hazine ve Maliye Bakanı olduğu dönemde Merkez Bankası ve Kamu Bankaları eliyle şeffaf olmayan şekilde satıldığı anlaşılan 130 milyar dolar hakkında hala bir açıklama ve sorgulama yapılmadı. Yeni ekonomi ve Merkez bankası yönetimi de konu hakkında sorulara cevap vermedi
Hazine ve Maliye Bakanlığı döneminde Berat Albayrak ve dönemin Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal 130 milyar dolara yakın döviz rezervinin eritilmesine neden oldular. Kurların sert yükselişini önlemek amacı ile satıldığı düşünülen bu dövizin nerelere ve kaç lira kur üzerinden satıldığı da bilinmiyor. Defalarca soru sorulmasına rağmen ne Cumhurbaşkanlığı tarafından ne de yeni yönetimler tarafından bir açıklama da yapılmadı.
Ucuz fiyata satılmasına rağmen kurlar yükselişini durdurmamış ve dolar paritesi 8,50 liraya kadar yükselmişti. Bugün yüksek faiz politikası ile önlenmeye çalışılan döviz ihtiyacı da bu satılan ucuz döviz nedeniyle oluştu. Türkiye bir bakıma döviz ve faiz sarmalına girdi. Ama hala konu hakkında ne bir doyurucu açıklama geldi, ne de bir soruşturma.
Ocak ayında soru önergesi veren CHP Milletvekili Mehmet Bekaroğlu, Merkez Bankası döviz rezervinin tarihinde ilk kez eksiye düşürüldüğünü belirterek, Merkez Bankası Başkanı ve Kamu Bankaları yöneticileri ile Hazine ve Maliye eski Bakanı Berat Albayrak’ın yargılanması gerektiğini talep etmişti.
Mehmet Bekaroğlu, TBMM Başkanlığına verdiği soru önergesinde Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’a swap işlemleri hariç Merkez Bankasındaki net döviz rezervinin 31 Aralık 2020 itibarıyla ne kadar olduğunu sormuştu. Dün ise CHP Milletvekili ve KİT Komisyonu üyesi Aykut Erdoğdu, ülkenin Merkez Bankası’ndaki 130 milyar dolarlık rezervinin, sırf doları belli seviyede tutmak için akılcı olmayan bir ekonomi politikasıyla yok pahasına elden çıkarıldığını ifade ederek, swaplar dışarıda tutulduğunda ülkenin net rezervlerinin 50-60 milyar dolar eksiye indiğini kaydetti.
Erdoğdu, “Önceki Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın erittiği rezerv ile kimlere kıyak çektiği incelenmelidir” dedi. Erdoğdu açıklamasına şu şekilde devam etti: “Şimdi bu rezervlerin satış fiyatının çok üzerinde bir dolar kuruyla yeniden yerine konulması gerekiyor.
Aksi takdirde bir ekonomi politikası uygulayamazlar. Çünkü çok ciddi bir krizdeyiz. Pandemi nedeniyle henüz kimse asıl krizin derinliğinin tam farkında değil. Pandemi bitse bile kriz devam edecek. Bu kadar derin bir krizden ancak gerçek bir yapısal reform yaparlarsa çıkarlar. Reform yapıyormuş gibi görünmekle ne güveni tesis edebilirler ne de ekonomiyi toparlayabilirler.”
Merkez Bankası önceden döviz satışlarını kendisi doğrudan gerçekleştirirken, kamuoyuna da detaylı bilgi veriliyordu. Hatta bütün piyasa bu satışın nereden ve hangi fiyatlardan satıldığını görebiliyordu. Oysa 2019 ile başlayan yeni satış döneminde Kamu Bankaları devreye alınmış ve kimsenin bilmediği bir şekilde döviz satışları ‘arka kapı yöntemi’ ile gerçekleştirilmişti.
Yapılan döviz satışları ile Merkez Bankası’nın net rezervi kalmadığı gibi swaplar hariç rezervler eksi 50 milyar dolar seviyelerine gerileme yaşamıştı. Bir heves uğruna giden 130 milyar dolarlık rezerv hakkında hala kamuoyuna bir bilgi açıklanmadığı gibi bir soruşturma ve araştırma da yapılmıyor.
NACİ AĞBAL CEVAP VERMEDİ
Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Naci Ağbal aralık ayındaki TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda sunum yapmıştı. Sunumunda ekonomi ve MB para politikası hakkında bilgi veren Naci Ağbal sorulara ise cevap vermedi. Muhalefetin özellikle 130 milyar dolarlık döviz satışına ilişkin sorularını cevapsız bıraktı. Plan Bütçe Komisyonu üyesi HDP Milletvekili Garo Paylan ise o günlerde yaptığı açıklamada şunu söyledi: “Merkez Bankası başkanı Naci Ağbal bugün mecliste sunum yaptı. Defalarca sorduğum halde “Merkez Bankası kasasında kaç para var?” soruma cevap vermedi, veremedi.Durum bu kadar vahim!”
SWAPLA ÜLKE YÖNETİLMEZ
Ülkenin ciddi bir döviz krizinin eşiğinde olduğuna dikkat çeken Erdoğdu, “Kısa vadeli, önemli miktarda borç ödemeleri var. İlk etapta acilen 50 milyar dolara yakın bir kaynağa ihtiyaç var. Ve bulacakları kaynakların da uzun vadeli olması gerekiyor ama tefeci faiziyle borç buluyorlar. Bizi tefeci faizine muhtaç ettiler. Yüzde 5-6 reel faiz ödüyoruz” diye konuştu.
Erdoğdu, şunları kaydetti: “Swaplarla, başka ülkelerden alınan borçlarla bu koca ülke ne yönetilebilir ne de sorunları çözülebilir. Borsaya giren, devlet iç borçlanma senetlerine yatırılan yabancıların paralarının kalıcı olmayacağını unutmamak gerekir.
Önemli miktarda borç ödemeleri var ama ülkeye yeterli döviz gelmiyor. Gelmesi için yüksek faiz veriliyor yine de gelmiyor. Çünkü ekonomik ve siyasi istikrar tam anlamıyla sağlanabilmiş değil. Ekonomiye de yönetime de güven yok. Bir miktar gelen var ama onlar da ‘yakıcı sıcak para’ denen ve vur-kaç yapan fırsatçı kesim.”
REZERVLER NE ZAMAN EKSİYE İNDİ?
T24’de yazan Barış Soydan Merkez Bankası rezervlerinin ne zaman eksiye indiğini şu şekilde izah ediyor: “2019 Temmuzunda Murat Çetinkaya Merkez Bankası başkanlığından alındı, yerine Murat Uysal atandı. Çetinkaya’nın görevden alınmasının sebeplerinden biri faiz indirimi konusunda aceleci hareket etmemesiyse, diğeri rezerv satışlarının acilen durdurulması gereği konusunda Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bir bilgi notu iletmesiydi.
Murat Uysal’ın göreve gelmesiyle döviz satışları hız kazandı. Mayıs 2020 itibariyle Türkiye “eksi net rezerv” ile tanışmış oldu. Akıl almaz bir hızla devam eden satışlar sonunda geçen Ekim ayında net rezervler eksi 48 milyar dolara kadar geriledi.”
HALA KUR KRİZİ VAR
DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, Türkiye’deki ekonomik sorunlarının sadece Merkez Bankası Başkanı ve Hazine Bakanını değiştirerek çözülemeyeceğini belirtmiş ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan liderliğinde kurumların bağımsızlık ve kredibilite kaybettiğine dikkat çekmişti.
Babacan kasım ayında yaptığı açıklamasında ekonomi konusunda “endişeli” olduğunu belirterek, “İşlerin gidişatı konusunda üzgünüz ve çok endişeliyiz; çünkü ülke için kaçırılan fırsattan ve Türkiye’nin içine girdiği durumdan dolayı üzgünüz, bu kötü delik, kötü yönetişim ve kötü yönetim yüzünden” demişti.
Bankacıların örtülü faiz artışı olarak da adlandırdığı TCMB faiz koridoru için “Olağandışı, ve belki tuhaf ama yine de şeffaf” diyen Babacan, “Ancak döviz müdahalelerine baktığınızda şeffaflık yok. Son iki yıldır devlet bankaları aracılığıyla büyük müdahaleler yapıldı ve bu çok korkutucu…
130 milyar doların üzerinde döviz müdahalesi yapıldı. Çok büyük bir bedel ama ne oldu? Hâlâ tekrar tekrar bir kur krizi. Yani bir rasyonellik eksikliği ve bir kişinin içgüdüleri, duyguları ve kişisel inançları var. Bu çok tehlikeli bir plan” demişti.
