Yüz binlerce aile bugünlerde “evim” şirketlerini konuşuyor. Milyondan fazla kişi ev veya otomobil sahibi olma hayalinin gerçekleşmesini umutla bekliyor.

BDDK 28 Nisan tarihli basın açıklamasında, 7.4.2021 tarihinde faaliyet izni için müracaat eden tasarruf finansman şirketlerinden altısının yasal faaliyet izni sürecinin başlatıldığını duyurdu.

2009 yılından 2021 yılı ortalarına kadar, “evim” şirketlerinin amiral gemisi Eminevim’de “Yönetim Danışmanı”, “İç Kontrol ve Denetim Başkanı” sıfatı ile görev yaptım.

Merhum Emin Üstün’ün görevlendirmesi ile, BDDK yasal düzenleme çalışmalarının her aşamasında, şirketin hukuk müşaviri İsmail Tuğrul ile birlikte, aktif olarak yer aldım. Sektörün yasal bir düzene kavuşması ve Eminevim’in sisteme hazırlanmasına dönük çalışmalarda önemli katkılar sunduk. Sosyal sorumluluğumu yerine getirmek için, bu süreçteki deneyimlerimi, gözlemlerimi ve önerilerimi kamuoyu ile paylaşıyorum.

Yasal düzenleme öncesinde “elbirliği” sistemi olarak bilinen uygulamanın öne çıkan en önemli özelliği sistemin tasarrufa dayalı olmasıdır. Sistem bireysel ve toplu tasarruf yoluyla katılımcıları ev veya otomobil sahibi yapmakta, tasarruf kültürüne önemli katkı sunmaktadır.

Kanun teklifinin gerekçesinde bu duruma ve dünyadaki benzer uygulamalara geniş yer verilmiştir.

Almanya’da başarıyla uygulanan Bausparkasse (Yapı Tasarruf Sandığı) sistemi konut kredi piyasasının yaklaşık %20’sini karşılamaktadır. Sektörün Türkiye’deki payının tahminen %1’i bile bulmadığı dikkate alınırsa çok büyük bir potansiyel olduğu görülmektedir.

Altın gününden esinlenilerek, “Elbirliği Sistemi” olarak tanımlanan sistemde, 2016 yılına kadar sadece Eminevim ve Fuzulev şirketleri hizmet veriyordu.

Faaliyet alanıyla ilgili olarak her yönüyle muhatap alınacak resmi bir kurum yoktu. Yapılan bir müracaat üzerine, BDDK uygulanan sistemi incelemiş ancak faaliyetlerin kendi sorumluluk alanına girmediğine karar vermişti.

Yasal boşluğun giderilmesi için, Emin Bey’in görevlendirmesi ile, Ticaret Bakanlığı nezdinde girişimlerde bulunuldu. İsmail Bey, Bakan’ın bilgisi dahilinde, Müsteşar’la ve üst düzey bürokratlarla görüştü. Düzenleme ihtiyacını onlar da kabul ediyordu. Yasal düzenlemenin, Tüketiciyi Koruma Kanunu’nda yapılacak değişiklikle birlikte yapılması düşünülüyordu. Bürokratlarla bir seri görüşmeler yapıldı. Ancak, bürokratlar sektörde sadece iki firma olmasından dolayı tereddüt yaşıyorlardı. “Şirkete özel düzenleme yapılamayacağı” gerekçesi ile bu girişimlerden sonuç alınamadı.

FIKHİ GÖRÜŞ İHTİYACI

Elbirliği sistemi, finansal olarak, bankalar gibi faize değil, karşılıklı yardımlaşma ve dayanışmaya dayanıyor. Özellikle faize karşı duyarlılığı olan kişiler sistemi tercih ediyor, fıkhi görüş istiyorlar. Bu taleplere bağlı olarak, 2015 yılında İsmail Tuğrul Bey’le birlikte, Türkiye’nin en saygın fıkıhçılarından oluşan bir fıkıh kurulu oluşturduk. Bu kurulla uzun soluklu bir çalışma yürüttük. Hocalara sistemi tanıttık. Bu amaçla kurum içi çalıştaylar yaptık. Hocaların ihtiyacı olan bilgi ve belgeleri temin ettik. Çalışmalar güzel sonuçlar verdi. Sistemi özetleyen ve fıkhi yönden analiz eden bir kitap ortaya çıktı. Emin Bey kitap için bir önsöz yazdı. Baskı için bandrol bile alındı. Baskı aşamasına gelinmişti ki 27.12.2019’da Emin Bey vefat edince kitabın basımı da gerçekleşmedi.

BDDK UZMANLARININ ELBİRLİĞİ SİSTEMİNİ İNCELEMESİ VE AKADEMİK ÇALIŞTAY

Sistemin derinlemesine incelenmesi için, 2015 yılının sonlarına doğru BDDK’dan uzman bürokratlar geldi. Uzmanlara şirkette bir ofis tahsis ettik ve sistemin tüm datalarına erişebilmelerini sağladık. Çalışmalarına her türlü desteği verdik. Tespitleriyle ilgili müzakereler yaptık. BDDK, tasarrufları arttıracak ve faizsiz finansman piyasasını geliştirecek modeller üzerinde duruyordu. Zaman zaman fıkıh kurulu ile de çalıştılar.

Çalışmalarından sonra BDDK, 03.03.2016’a Sakarya Üniversitesi ile birlikte “Tasarrufa Dayalı Faizsiz Finansman Çalıştayı” organize etti. Eminevim fıkıh kurulundaki hocalar Çalıştay’da tebliğ sundu. Elbirliği sistemi tüm yönleriyle ilk kez akademik ve kamuya açık bir platformda tartışmaya açıldı.

EVİM ŞİRKETLERİNİN ÇOĞALMASI

Uzun çalışmalardan sonra ancak 11 Şubat 2021 tarihinde, “Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM’ne sunuldu. Teklif 7.3.2021 tarihinde kanunlaşarak yürürlüğe girdi.

2016 yılında, yeni kurulmuş Birevim ile birlikte şirket sayısı üçe çıkmıştı. Mevzuat boşluğu olduğu için, sektöre karşı ilgi duyan herkes şirket kurmaya başladı. 2018 yılından başlayarak, Kanun’un yayınlandığı 07.03.2021 tarihine kadar şirketlerin sayısı hızla çoğalarak 35’e çıktı. Yasal düzenleme sonrasında, kurulan şirketlerden sadece altı tanesi faaliyet izni sürecine girmeye hak kazandı. Diğer şirketlere kayıt olan vatandaşlar doğal olarak mağduriyet yaşadılar. Mağduriyetlerin giderilmiş olmasını veya az hasarla atlatılmasını temenni ediyoruz.

KAMUSAL DESTEK İHTİYACI

Tasarruf finans kurumları tasarruf alışkanlıklarını ve sosyal dayanışmayı geliştirdiği için kamusal desteğe ihtiyaç vardır. Verilebilecek kamusal desteklerden önemli gördüklerime işaret etmek istiyorum.

Sektöre teşvik desteği verilmelidir.

Almanya’da yapı tasarruf sandıklarına, birikim tutarı üzerinden ve kişilerin özel durumlarına göre değişen destekler verilmektedir. Sektörün gelişmesi ve rekabet edebilmesi için, Türkiye’de de (BES’te olduğu gibi) kamusal teşvikler sağlanmalıdır.

Sektör faktöring şirketlerinin gölgesinde kalmaktan kurtarılmalıdır.

Kanunla, finansman tasarruf sektörünün faktöring sektörüne eklemlenmesi doğru olmamıştır. Güçlü faiz lobisi faizsiz esasa dayanan sektörü gölgede bırakabilir. Bu hatanın düzeltilmesi ancak uzun vadede gündeme gelebilirse de kısa dönemde ikincil mevzuat düzenlemeleri ile kısmen telafi edici tedbirler alınabilir. Örneğin, Finansman Şirketleri Birliği Faktöring şirketlerinden bağımsız olarak ayrıca oluşturulabilir.

Fonda toplanan kaynaklar için, mevduat güvencesinde olduğu gibi, devlet güvencesi sağlanmalı veya sigorta imkânı sağlanmalıdır.

Diğer önerilerimiz regülasyon sürecinde ilgili kişi ve kurumlarla paylaşılmış ve kişisel internet sitemdeki makalemde açıklanmıştır (*).

ŞİRKET SAHİPLERİNİN VE YÖNETİCİLERİNİN SORUMLULUKLARI

Tasarruf Finansman şirketlerinin sıradan bir ticari şirket olmadığını biliyoruz. İnsanlar bu şirketlere yalnız birikimlerini değil, umutlarını ve hayallerini de emanet ediyorlar. Şirket sahipleri ve yöneticileri bu gerçeğin her an bilincinde olarak şirketlerini yönetmelidir. Şirket faaliyetleriyle ilgili bir karar verirken, verilecek kararın şirketin kazancını ve geleceğini nasıl etkileyeceğinin yanında, şirkete umutlarını bağlayan insanların hayallerinin verilecek karardan nasıl etkileneceğini de düşünmelidirler.

Sektör, bu bilince ve sorumluluğa sahiplikle doğru orantılı olarak başarılı olacak ve gelişecektir. Bu bilinçten uzaklaştıkça, şirketler geçici süre başarılı gözükseler de orta-uzun vadede başarısızlığa mahkûm olacaklar, kendileriyle beraber sektöre de zarar vereceklerdir.

SONSÖZ

Tasarrufa dayalı finansman şirketlerinin gelişmesine ve yasal düzenlemeye kavuşmasına katkı veren az sayıdaki profesyonelden birisi olarak, süreçle ilgili gözlemlerimi, görüşlerimi ve önerilerimi özetlemeye çalıştım (*). Hizmet ettiğim ve sürece hazırlanmasında önemli katkı sunduğum Eminevim’le birlikte altı şirketin lisanslama aşamasına gelmiş olmasından dolayı gururluyum. Şirketlerin ve sektörün başarılı olmasını diliyorum. Başarılı oldukları takdirde gururuma mutluluk duygularım eklenecek.

…

Tasarruf finansman şirketleriyle ilgili kanun milletimize hayırlı olsun, yasalaşmayı görmeden 27.12.2019 da vefat eden, sistemin kurucu babası Emin Üstün Bey’e de rahmet olsun, makamı Cennet olsun.

(*)Detaylı bilgi için

https://www.rasityildirim.com.tr/2022/05/08/evim-sirketlerinin-ekonomideki-yeri-ve-gelecegi/