Robin Hood’u hepiniz duymuşsunuzdur. 13.yy’da yaşadığı iddia edilen bir İngiliz halk kahramanıdır. Efsaneye göre zenginleri soymuş, elde ettiği ganimetleri fakirlere dağıtmıştır. Aslında tüm folklorik kahramanlar gibi yaşadığı tartışmalıdır. Bir iddiaya göre ise o devir Kuzey İngiltere’de yol kesen haydutların ortak adıdır.
Robin Hood bu anlamda neredeyse tüm Dünya’da bilinen bir mazmun halini almıştır. Mevcut sisteme, özellikle de zenginlere ya da iktidara karşı mücadele eden, yalnız ama yenilmez karakterleri remzeder.
Geçtiğimiz hafta New York borsasında ilginç bir olay yaşandı. Gamestop adlı şirketin hisseleri, küçük yatırımcıların bir tür Robin Hood ayaklanmasına sahne oldu. Bu yazıda amacımız o olayı ayrıntılı anlatmak değil, medya çok uzun uzadıya anlatılıp, konuşuldu.
Kısaca özetlersek bu şirketin hisseleri, büyük fonlar tarafından açığa satılmış durumda idi. Yani hisse fiyatının düşüşünden medet uman, bundan kar etmeyi hedeflemiş şirketler ve sermaye grupları bulunmakta idi.
Daha sonra reddit ve robinhood gibi çeşitli internet uygulama ve platformlarında örgütlenen küçük yatırımcılar, gidip bu şirketin hisselerini alarak fiyatını yükseltmeye başladılar. Böylelikle açığa satmış olan o fonlar ciddi bir zarar ettiler hatta bazıları batma noktasına geldi. İnsanlar hem sisteme isyan etti hem de Robin Hood misali zenginden akıp fakire olmasa da kendi ceplerine attılar. Çoğunun küçük yatırımcı olduğunu düşünürsek haksız bir benzetme sayamayız. İşin aslı kısaca bu…
Şimdi gelelim bu hadisenin sosyo-ekonomik boyutuna. Bu hareketi ilk organize eden kişilerden birisi, basına aynen şu şekilde bir açıklama yaptı. Dedi ki: “2008 krizinde annem-babam işten atıldı. Tüm birikimlerimiz tükendi. Süt, ekmek, su gibi çok sıradan, çok basit gıdalarla beslendik. Bir çok yakınımız evlerini bile kaybetti. Restoranlarda ücretiz verilen ketçapları toplayıp, evinde bunları sıcak suya döküp çorba yapan insanlar tanıdık. Biz de şimdi sistemden bunun intikamını aldık.”
Gamestop isyanına katılan bir çok küçük yatırımcı da benzeri açıklamalarda bulundu. Ülkemizdeki borsa jargonunda “keriz silkeleme” denen bir tabir vardır. Deyim yerinde ise Amerika’da kapitalizm tarafından yıllardır silkelenen küçük yatırıcımlar, dar ve sabit gelirliler sistemden bu şekilde intikam aldılar, almak istediler.
Bu olaya, zamanında haksızlığa uğramış insanların masumca bir isyanı, tekil bir hadise diye bakmak bizce aldatıcı olacaktır. Her şeyden önce bir hisse manipülasyonu, hisse pazarlaması hadisesi var. Ülkemizde çeşitli Whatsapp, Telegram gruplarında ya da bazı sosyal medya kanallarından benzerleri görülen bir uygulama. Ki bu ülkemizde suçtur ve SPK’nın ciddi yaptırımları söz konusudur. Bu işin hukuki kısmı.
Bir de burada isyana katılanlar amaçlarının para kazanmak değil, sistemi kendi silahları ile cezalandırmak olduğunu söylüyorlar. Yani olay kapitalizmin mabedinde tamamen bir borsa operasyonu olsa da altında yatan nedenler son derece farklı.
Kapitalizm, ya da 1980’lerden sonraki hali ile neo-liberalizm artık ciddi bir eleştiri hatta saldırı altında. Yerini gitgide küreselleşmeye bırakıyor. Uluslar arası şirketlerden, ulus üstü kurumlara, Dünya Bankası’ndan, ülkelere kredi notu veren dokunulmaz firmalara, ABD Başkanı’nın hesabını kapatıp sesini kesebilen sosyal medya şirketlerine kadar bambaşka bir hal almış durumda.
İşin arkasında ulus devletler ile bu küreselci sermaye gruplarının kavgası var. Son ABD seçimlerinden, birçok ülkenin Dünya Sağlık Örgütü’ne olan tepkisine, aşıya karşı mücadeleden, pandemi kısıtlamalarına karşı isyanlara kadar, aslında bir çok konu dönüp dolaşıp bu yeni Dünya’ya, bu yeni ekonomik modele dayanıyor.
Geçen haftalarda da yazmıştık. Ocak ayındaki Davos zirvesinde Dünya’ya reset atmak, büyük sıfırlama başlıklı toplantılar yapıldı. Pandemi ile birlikte insanların ve toplumların zaten birçok alışkanlığı sıfırlanmış durumda. Tüketim kalıplarından, para harcama eğilimlerine, mesai kavramının tanımına kadar neredeyse gündelik hayatın her alanı bir değişimle karşı karşıya kalmış durumda.
Neo-Liberal düzen, 1991’de soğuk savaşın bitmesi ve doğu blokunun dağılması ile rakipsiz kaldı. 2008 krizinde ilk sarsıntıyı yaşamış ve çatırdama alametleri göstermeye başlamıştı. Ama artık halk kitleleri iyice rahatsız. Gamestop olayına böyle de bakmak lazım.
Giderek artan fakirlik, hayatın her geçen gün daha da zorlaşması, giderek eriyen orta sınıf, göç hareketleri, Dünya’ya barış geleceği yerde neredeyse adı konmamış bir üçüncü dünya savaşının yaşanması, pandemi, kısıtlamalar ve daha bir çok sorun.
Bazıları büyük sıfırlama diye plan yaparken halk kitlelerinin büyük patlaması yaşanmasın sakın?
