Daha önce bu sütunlarda yazdığımız yazılarda para birimi konusunda Dünya’da ciddi bir gerilim olduğunu ve bunun bir savaşa evirilebileceğini söylemiştik. Özellikle enerji alım satımlarında Dolar’ın kullanımının başka para birimleri ile değiştirilmesinin tehlikelerine dikkat çekmiştik.
Dolar için tehlike sinyalleri Saddam Hüseyin, Kaddafi gibi liderlerin petrolü dolarla değil euro ile satacaklarını ilan etmeleri ile geldi. Hatta Kaddafi’nin altın’a endeksli bir Afrika para birimi fikri de vardı ama hayata geçirmeye ömrü vefa etmedi. 2003’te Irak işgali yaşandı. O işgal sırasında iki AB ülkesi ABD’den taraf olmuş ve Irak’a savaş ilan etmişti: İngiltere ve Danimarka. Yani euro’ya geçmemiş olan AB ülkeleri…
Sonunda Saddam idam edildi. Kaddafi ise sokakta vahşice linç ettirildi. Her ikisinin de ülkesi ele geçirildiği gibi o gün bugündür huzura kavuşmuş değiller. Peki bütün bu yaşananların neticesinde ABD tehlikeyi bertaraf etti mi? Görünen o ki hayır. ABD’nin yok ettikleri küçük hedeflerdi.
İran, Saddam ve Kaddafi gibi, kaç zamandır petrolü euro ile satmakta. Hatta AB bile dış ticaret işlemlerinde bedelini İran’a euro ile ödemeyi düşünüyor. Bunun için teknik bir engel var; swift denilen uluslararası ödeme sistemi. Zira bu sistem ABD kontrolünde ve İran’a yapılacak bu tarz ödemelerde ambargo nedeni ile sorun çıkıyor. AB, ABD’nin bu blokajını aşmak için Swift’e alternatif, INSTEX (Instrument in Support of Trade Exchanges) adlı bir sistemi geliştirdi.
Bütün bunlara Ukrayna-Rusya savaşı ile birlikte Rusya da eklendi. Başkan Putin yaptığı açıklamada “dost olmayan ülkeler” olarak nitelendirdiği ülkelere olan doğalgaz satışının artık Ruble üzerinden tahsil edileceğini ilan etti.
Rusya’nın geçtiğimiz ay onayladığı “dost olmayan ülkeler” listesi, Rusya’ya yaptırım uygulayan ülkelerden meydana geliyor ve çok yüksek hacimli doğal gaz müşterilerini de içeriyor. Putin’in bu açıklaması ile Ruble yeniden değer kazanmaya başladı. Ayrıca bu yeni uygulamanın Rusya’daki enflasyona olumlu katkı yapması da beklenmekte.
Suudi Arabistan bile bu noktada biraz burun kıvırmaya başladı. Wall Street Journal’ın haberine göre, Başkan Biden; Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman ve Birleşik Arap Emirlikleri Veliaht Prensi Muhammed Bin Zayid ile bir görüşme yapmak istedi.
Biden, iki prensten hem Ukrayna savaşında ABD’den taraf olmalarını isteyecek hem de enerji piyasaları konusunda yardım talep edecekti. “Enerji piyasaları konusunda yardım” ifadesini Dolar ile ticarete devam olarak okuyabiliriz.
Ancak iki prens bu görüşmeyi kabul etmediler. Birkaç gün sonra aynı gazete yaptığı haberde Suudi Arabistan’ın, petrolü Dolar yerine Yuan üzerinden satmak için Çin hükümeti ile temas halinde olduğunu yazdı. Bunlar Amerikan Doları’na karşı çok ciddi bir meydan okuma.
Listenin sonunda ise Hindistan var. O da Rusya ile daha yeni petrol-doğal gaz alım anlaşması yaptı ve Dolar cephesinden uzaklaşmaya başladı. Hatta ABD’den Hindistan’a “tarihin doğru tarafında yer almanızı isteriz” şeklinde tavsiye görünümlü tehdit bile geldi. Ancak Hindistan geri adım atmadı.
Çin’i zaten saymaya bile gerek yok. ABD’nin en büyük rakibi olan bu ülke Şangay enerji borsasını kurarak yuan ve altın ile enerji ticareti yapmakta ve diğer ülkeleri -örneğin Suudi Arabistan’ın Aramco’sunu- bu borsada kote olmaya davet ediyor.
Bütün bu gidişat bir dünya savaşına dönüşür mü? Şu an için evet demek zor. Zaten, evet demek istemeyiz de. Böyle bir savaştan Allah saklasın. Ama Dünya barışının önünde çok ciddi bir para birimi sorunu var ve bu sorun diplomasi ile çözüleceğe pek benzemiyor…
