Türkiye Kürt açılımı, yeni anayasa ve muhtemel erken seçimler gibi sorunlarla meşgul olurken, dünya Trump fırtınasının dehşetini yaşıyor. Trump Rusya’dan AB’ye Çin’den Kanada ve Latin Amerika ülkelerine kadar neredeyse bütün ulusların endişe, merak ve korkuyla bekledikleri büyük bir dalgalanmayı başlattı.

Çin, Kanada, Meksika’dan ABD’ye ithal edilen bütün ürünlere konulan yeni gümrük vergileri, AB’ye uygulanması yüksek ihtimal olan gümrük vergileri, bu gümrüğe muhatap olan ülkeleri iflasa sürükleyebilecek cinsten. Bu vergilerin ekonomik neticeleri hiç şüphesiz sadece ekonomik değil aynı zamanda ulusal hatta uluslararası siyasi krizlere yol açacak boyutta.

Bu yaptırımların direk muhatabı olana ülkeler, gelecek planlarını Trump tehdidine karşı yeniden şekillendiriyor. Yaptırımlara direk muhatap olmayan ülkeler de kaçınılmaz olarak yaptırımlardan etkilenecek. Hemen hemen bütün ülkelerin muhtemel bir Trump yaptırımına maruz kalma tehlikesi var.

***

Trump hamlelerinin en büyük ve zorlu muhatabı şüphesiz Çin. Çin gümrük savaşına karşı, Trump’ın ilk dönemine kıyasla hazırlıklı ve Trump’ın tesis etmeye çalıştığı yeni dünya düzeninin başarıya ulaşıp ulaşamaması Çin’in ABD’ye vereceği cevaplarla direk alakalı.

Çin’in başkenti Pekin’de dün başlayan Çin Ulusal Halk Kongresi ABD’ye verilecek cevapların mahiyeti hakkında önemli bilgiler veriyor. Ülkenin en önemli yıllık siyasi olayı olarak değerlendirilen bu kongre, dünya kamuoyunun Çin siyaseti hakkında fikir sahibi olabildiği sınırlı siyasi etkinliklerin en önemlisi. Yaklaşık 3 bin delegeyle hem ulusal hem de uluslararası güç gösterisi yapan Çin öncelikli olarak bu yıl ülkede yaşanan ekonomik durgunluğa son vererek yüzde 5’lik bir büyüme hedefi açıkladı. Çin bununla birlikte 12 milyon yeni iş alanı açarak, ekonomisini yeniden dünyanın en hızlı büyüyen ülkesi haline getirmek istiyor.

ABD’nin gümrük yaptırımları ile krizin eşiğine gelmesi beklenen Çin’in bu yıl yüzde 5’lik bir büyüme ve 12 milyon yeni iş alanı planı, ülkenin Trump yaptırımlarına karşı sadece hazır olduğunu değil, karşı hamle yapabileceğini gösteren önemli bir meydan okuma. Çin’in Ulusal Halk Kongresi’nde açıkladığı diğer önemli bir meydan okuma ise güvenlik harcamalarını yüzde 7,2 oranında arttıracağını duyurması. Başkan Şi Cinping 2035 yılına kadar Çin ordusunu dünyanın en modern ordusu haline getirmek peşinde. Bu aynı zamanda Çin ordusunun 2035 yılına gelindiğinde ABD ordusundan daha güçlü bir ordu haline gelmesi hayalini de içeren bir plan.

***

ABD Çin rekabetinin en yoğun yaşandığı Tayvan’da da önemli gelişmeler var. Tayvan’ın ve dünyanın en büyük çip üreticisi TSMC Amerika’da 5 ayrı yerde toplam 100 milyar dolar değerinde çip fabrikaları kuracak. Geçtiğimiz yıllarda ABD’de toplam 65 milyar dolarlık yatırım yapan TSMC’nin 100 milyarlık yeni yatırımı Trump’ın yabancı çip üreticilerine uygulama tehdidinde bulunduğu gümrük vergileri nedeniyle gerçekleşti. ABD hem teknolojik rekabetin en kritik ürünü olana çiplerde üretim merkezi olmak, hem de dünyada bu teknolojinin öncüsü, merkezi haline gelmek istiyor. Çip teknolojileri ayrıca Çin’e karşı sürdürülen rekabette ABD’nin en iddialı olduğu alan.

Trump’ın tehdit ve sürprizlerine karşı AB de öncelikli olarak savunma alanında gerekli ön tedbirleri almaya başladı. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen AB Ukrayna Kriz Zirvesi öncesinde ‘‘ Avrupa’nın Yeniden Silahlanması Planı‘‘ adı altında yeni bir savunma bütçesi girişimi başlattı. Bu plana göre AB ülkelerinin borçlanma koşulları yumuşatılıp, savunma bütçelerinin artması teşvik edilerek, AB’de dört yıl içinde yaklaşık 800 milyar euroluk bir savunma bütçesi oluşturulmak isteniyor.

Gerçi bu planın ulusal parlamentolarda kabul edilmesi ve uygulamaya sokulması kolay olmayacak ama söz konusu plan AB’nin savunmada artık ABD’ye bağımlı kalmak istemediğini açık bir göstergesi. Bu tedbirlerin ne kadarı hayata geçirilebilir bunu bugünden tespit etmek mümkün değil, ancak kesin olan bir gerçek var: Artık hiçbir ülke Trump’a güvenmiyor ve Trump’ın sadece Amerika’yı önceleyen politikaları nedeniyle bir sürpriz yaşamamak için şimdiden tedbirler alıyor.

***

İhracatlarının neredeyse üçte 2’sini ABD’ye yapan Kanada ve Meksika ağır bir ekonomik krizin eşiğine gelmiş durumda. Çin için de aynı tehdit var. Bu ülkelerin koyacağı karşı gümrük vergileri ABD’de büyük ekonomik sıkıntıları yol açabilir ama Trump’ın bu ihtimali hesaba katmadığı düşünülemez. Trump kısa vadeli ekonomik sıkıntılara karşı orta vadede büyük bir kazanç beklediği için dünyaya karşı bir ekonomik savaşın startını verdi.

Fillerin tepişecek, çimenler ezilecek. Buna verilecek cevap ulusal gündeme teslim olarak deve kuşu gibi kafayı kuma gömmek olmamalı.