Statüko bildiğiniz gibi var olan durum anlamına geliyor ve arkasından ya korumak ya da değiştirmek fiiliyle birlikte kullanılıyor. Genellikle de ülke içi veya dışı bir duruma atfen anılıyor. Memnun olanlarla olmayanları, adaletsizlikle istikrarı aynı anda içinde barındırıyor. Dünya siyaset sahnesinde statüko diye adlandırılan durumun değiştirilme teşebbüsünde bulunulması ise bazen krizlere, bazen de savaşlara yol açıyor.
Tarihin belli bir anında birileri varılan durumu “statüko” kabul edip tıpkı Aralık başında Rusya’nın yaptığı gibi artık korunması gerektiğini söyleyebiliyor. Birliklerinizi, silahlarınızı daha ileriye sürmeyin, ittifakınızı daha fazla genişletmeyin, Ukrayna ve Gürcistan’ı üye yapmayı aklınıza getirmeyin, Soğuk Savaş sonrasından günümüze geldiğiniz yerle yetinin diyor. Bir de ciddi olduğunu göstermek için Ukrayna sınırına asker yığıyor.
Bu kadar açık söylendiğinde de risk doğal olarak artıyor. Karşı tarafın bunu bir meydan okuma ya da yenilgi olarak görmesi ihtimali güçleniyor. Kimsenin ittifak tercihine ipotek konamayacağı söyleniyor, NATO’nun ne kadar güçlü olduğu hatırlatılıyor, AB’nin ve ABD’nin Rusya’ya yeni yaptırımlar uygulayacağının altı ısrarla çiziliyor. Fakat neyse ki müzakereler de başlıyor. Bir yanda NATO ile Rusya, diğer yanda ABD ile Rusya ayrı ayrı konuşuyor.
Sorunun da zaten NATO’ya olan talepte değil arzda olduğu biliniyor. Hatta arz fazlasında, genişlemenin işsiz kalan ittifaka çare olacağının düşünülmesinde, üyelik perspektifiyle jeopolitik istikrar yaratılacağına inanılmasında olduğunu görülüyor. Bu yüzden de Foreign Affairs’de yazan Michael Kimmage’in vurguladığı gibi NATO’nun kapılarını yeni üyelere kapatıp asli görevine, savunmaya, caydırıcılığa dönmesi gerekiyor.
Gerçekten de istikrarın korunması için var olan güç dengesinin sürdürülmesi, bir tarafın diğerinin aleyhine daha fazla büyümemesi, genişlememesi şart. Tek yapılması gereken de malumun ilanı. NATO’nun artık yeterince genişlediğinin, kendi içine dönüp kendi sorunlarını çözmesinin vaktinin geldiğinin kabulü. Bu Kimmage’in de söylediği gibi Rusya’yı sevindirmek için değil ittifakın hayatiyetini korumak için gerekli.
Unutmayalım ki 30 üyeli bir ittifaktan ve karşılanması, çare olunması gereken yüzlerce sorundan, güvenlik garantilerine ilişkin onlarca bilinmeyenden söz ediyoruz. Sadece Türkiye’den bile baktığımızda ittifakın pek çok tehdide karşı cevap üretemediğini görüyoruz. Mesela Fransa ve/veya Amerika Suriye’de Türkiye’nin çıkarlarını dikkate almıyor. Yunanistan müttefikiz diye Ege’de, Akdeniz’de daha adil, daha hakkaniyetli bir tutum sergilemiyor.
Birbiri için yok olmayı göze alarak ittifaka üye olan devletlerin çoğu birbiriyle geçinemiyor, birbirine güvenemiyor. Rusya tehdidi ideolojik tutkal olup diğer güvenlik sorunlarının arka plana atılmasına yol açmıyor. Ayrıca kimse de nükleer bir savaş çıkarsa ABD’nin kendisini savunacağına inanmıyor.
NATO pek çok üyesi açısından artık içinde olunmasından ziyade dışında kalınmaması gereken bir ittifaka dönüştü. Ortak savunma örgütü olmaktan çıkıp bir tür silahlı AGİT ya da BM’ye benzedi. Güvenlik dışarıdan gelecek tehditler kadar üye olunmaması halinde içeriden, üyelerden gelebileceklere yönelik olarak da tahayyül edilmeye başlandı.
Belki statüko korunurken, korunmasına şans tanınırken bu durumun değişmesi, NATO’ya yeni bir yön ve misyon verilmesi de sağlanabilir. İttifakın misyonu ilk Genel Sekreteri Lord Ismay’ın yıllar önce tanımladığı üçlü fonksiyonun, yani Rusya’yı dışarıda, Amerika’yı içerde, Almanya’yı aşağıda tutmanın ötesine taşınır. Üyelere yönelik tek tehdidin Rusya’dan gelmediği, birbirleriyle de sorunları olduğu görülür.
Umut bu ya bakarsınız müttefiklik ne demek, ittifak ne anlama gelir gibi tanımlar yeni bir stratejik konseptin içine sığdırılır. Ya da fırsattan istifade ittifakın tek amacının Rusya’yı dengelemek, üyelerine karşı saldırıda bulunmasını önlemek olduğu söylenir. Belki “birimiz hepimiz, hepimiz birimiz” diyen beşinci madde daha sarih hale getirilir. Ya da kim bilir belki alan dışı müdahale anlayışı gözden geçirilir. Bunların hiç biri yapılmasa bile umarım statüko dondurulur…
