İnsan yaşlandıkça, yaşlanmanın ayıp olduğunu düşünenlerin deyişiyle yaş aldıkça, geçmişinden kalan anları anı haline dönüştürüp başkalarına anlatmak, anlatırken de onları anlatıldıkları halleriyle, zamanından ve mekanından kopartılmış, acılarından ve sorunlarından arındırılmış şekliyle hatırlamak istiyor.
Sanki geçmiş bugün ya da gelecekten daha iyiymişcesine karşılaştırma yapıyor. Hatta yaşamadığı bir geçmişi kendine ve etrafındakilerine yaşatıp mutlu olmaya çalışıyor. Kimi zaman kendisi için bile sıkıcı, kimi zaman da Proust gibi büyük ve unutulmaz bir anlatıcı olabiliyor. Ihlamura veya çaya batırılan bir kek yedi ciltlik bir külliyatın ortaya çıkmasına yol açabiliyor.
Benim gibi Bayram günü ne yazılır diye düşünenlerse biraz nostaljiden kimseye zarar gelmez varsayımıyla küçük bir sahil kasabasının eski sokaklarında, yerine artık gecekondu apartmanlar yapılmış altı kargir üstü ahşap evlerinde, evlerin şadırvanlı bahçelerinde, mutfakların içine gömülmüş su küplerinde, odaların birinden tüm eve yayılan ajans haberlerinde geçmişin huzuruyla çıkış arıyor.
Bayram denince aklıma önce o güne kadar özenle saklanan elbiseler, ayakkabılar, bizim dükkanda da bakkallara ve pazarcılara sattığımız çatapatlar, mantar tabancaları ve patlamasıyla büyükleri ürperten saniye fitilli atomlar geliyor. Sonra da el öpme seanslarını, mendil aralarına sıkıştırılan paraları biraz utangaçlık, biraz da sevinçle cebimizden çıkartıp sayışımızı, zevkle harcayışımızı hatırlıyorum.
Bayram ve yanılmıyorsam buğday hasadının sonrasına denk getirilen panayırlarda kurulan ahşap salıncakların, tahta ve tabii ki bodur dönme dolapların olduğu, daha sonraki yıllarda göreceğim Fellini filimlerindeki sahneleri andıran iptidai oyun parkına şimdi yüzlerini zihnimde seçmekte zorlandığım arkadaşlarımla gidişimizi, daha doğrusu kaçışımızı unutamıyorum.
Bir başka unutamadığım da Bayram sofraları. Babaannemi yalnız bırakmayan yardımcılarının, özellikle de Mahmure ablanın yaptığı ama kredisi her zaman kendisine yazılan yemeklerinin övüldüğü, amcalarımın, yengelerimin ve şimdi bazıları hayatta olmayan yeğenlerimin katıldığı, zemini nedeniyle taşlık denen salonda bayramların ilk günlerinde yenen yemeklerden bölük pörçük sahneler geliyor aklıma.
Ama dedeme kütüphanesindeki kitapların ne anlattığını sorduğumu, onun bana Neyzen Tevfik şiirlerini okuduğunu, eve döndüğümüzde annemle yaşadığımız zaman ve mekanla uyumsuz müzikler dinlediğimizi, o zamanlar en çok Beethoven’ın beşinci senfonisini sevdiğimizi, annem Lilli Marlen’i Lale Andersen’ın ritmiyle mırıldanırken ona eşlik etmeye çalıştığımı hala çok iyi hatırlıyorum.
Ancak Bayram benim için Gelibolu kadar İstanbul’du da. Ailemin ikinci yarısının yaşadığı, en çok da anneannem ve dedemin iki katlı evinin olduğu İtfaiye Caddesine bakan Ferhat Ağa Sokağıydı. Ayvalık ya da Gemlik adlı ikiz gemilerden biriyle giderdik İstanbul’a. Güzel bir kamara, beyaz örtülü bir restoran var gemi yolculuklarında aklımda kalan enstantanelerin arasında.
Evin balkonunu, balkondaki kumruları, seyrettiğim Zeyrek Yokuşunu, anneannemle bayramlık erzak alışımızı, kedileriyle ünlü o zaman dahi yaşlı ablasını ziyaret edişimizi, dayılarım, yengelerim ve kuzenlerimle yenen bayram yemeklerini, onların geçmişlerine olan özlemlerini paylaşmalarını, okul anılarını anlatmalarını, muhtemelen mesleği ve yaşadıkları gereği hep ciddi olan dedemle şaklaşmalarını unutamıyorum.
O küçük eve ve yemek yediğimiz dar salona beş kardeş, beş eş ve yedi çocuk, toplamda 19 kişi nasıl sığdığımızı da doğrusu bilmiyorum. Belki de o zamanlar bazıları yurt, bazıları şehir dışındaydı. Farklı bayramlar bu yazı sayesinde hepsi aklımda birleşti, salonlara ve akıllara sığmayacak kadar çok akraba Gelibolu ve İstanbul’da buluştu. Zaman ve mekan hemen her nostaljide olduğu gibi huzur arayışı ve mutlulukla kesişti.
Fakat sebebi ne olursa olsun gecenin bir saatinde uyanıp da yazdığım bu yazı bana iyi geldi. Siz de benim kadar olmasa da benim gibi geçmişinizi güzellikleriyle hatırlayacak bir yaşa geldiyseniz boş bir anınızda, kendinizle baş başa kaldığınız bir zamanınızda biraz geriye gidin, aklınızda hoşluklar bırakan anları ve insanları, size anlam ifade eden tınıları düşünün. Hayatı biraz gerçeklerinden arındırıp renklendirin.
Arada sırada gündelikten kaçmakta, sıradanlığı aşmakta, dünyaya sorunların ve siyasetin ötesinde bakmakta, insan olduğumuzu hatırlamakta yarar var. Zaten sınırsız olmayan yaşamı uzatmanın bir yolu da geçmişi zihnimizde arındırıp yeniden yaşamaktan, yaşadıklarımız biraz da yeniden yaratmaktan geçiyor. Bayramlar içinde barındırdığı tarihi ve geleneğiyle bize bu fırsatı veriyor. Anı yaşarken geçmişinizi unutmayın diyor…
