Ekrem İmamoğlu’nun üniversite diplomasının hem asıl hem de usul bakımından kabul edilemez bir idari kararla apar topar iptal edilmesinin ardından tüm Türkiye’yi şoke eden gözaltı hamlesi her bakımdan endişe verici. Toplumdaki hukuk duygusunu da yargıya güveni de derinden sarsan son derece talihsiz ve vahim bir müdahale bu.
Ancak ana muhalefet partisinin cumhurbaşkanı adayı durumundaki İBB Başkanına yönelik malum yargı süreci ve diğer olağandışılıklar tabiatıyla cumhurbaşkanlığı seçimiyle doğrudan ilişkili bir konu. Bunu göz önünde tutmak ve gelecek projeksiyonlarını bu perspektiften kurgulamak durumundayız.
Aslına bakarsanız, Türkiye’de cumhurbaşkanlığı seçimleri daima siyasi kriz süreçleri olmuştur. Atatürk’ün yerine İnönü’nün seçilmesinden başlayarak bu makamda kimin oturacağı meselesi hep kavga konusu olmuştur. Bu ülkede cumhurbaşkanlığı seçimleri hiçbir zaman olağan şartlarda gerçekleşmemiştir. Hiçbir seçim kavgasız gürültüsüz geçmemiştir. (Söz konusu kriz süreçleriyle ilgili olarak Prof. Hikmet Özdemir’in “Atatürk’ten Günümüze Cumhurbaşkanı Seçimleri” başlıklı eserinde ayrıntılı bilgi ve belge bulunabilir.)
Cumhurbaşkanlığı makamı -belli dönemlerde sembolik bir değer de taşısa- devlet hiyerarşisinde son basamak, siyaset piramidinin zirvesi olarak her siyasetçi için daima “kızıl elma” anlamına geldi. Bugün ise cumhurbaşkanlığı makamı, bırakın sembolik olmayı, bütün iktidarın temerküz ettiği en güçlü pozisyon.
Dolayısıyla tarihi boyunca hep kavga konusu olmuş, uğrunda canlar yakılmış, hiç kimseyle paylaşılmak istenmemiş bir makamın önemi eskisinden kat kat daha fazla. Bu bakımdan, daha önce olmaz denilen şeylerin olma ihtimali de artık daha fazla.
Peki, son genel seçimin üzerinden henüz iki yıl geçtiği halde niçin daha şimdiden harıl harıl seçim konuşuyoruz? Atmosfer niye seçim atmosferi?
Anketlere göre vatandaşların yüzde 60’ı sandığın hemen kurulmasını istiyor. Bu olağandışı bir durum. Siyasetçi her zaman erken seçim isteyebilir ama vatandaşın erken seçim talebi normal değil. İşinde gücünde, ekmeğinin peşinde olan ahali ikide bir sandık başına gitmekten hoşlanmaz çünkü.
Peki, erken seçim talebindeki yükselişin sebebi ne? Ekonomi mi? Evet, seçimden önce verilen sözlere rağmen, sorunların bir türlü düzelmemiş olması önemli bir sebep mutlaka. Düzelmeyi bırakın, yoksullaşmanın artarak sürmesi, seçim öncesi verilen sözlerin tutulmaması vatandaşta “Bir an önce gelsin artık şu sandık” duygusu uyandırmış görünüyor.
Gelgelelim ekonomi alanındaki sıkıntıların çözümü hususunda maalesef bir “başarı” elde edilemediği için başka alanlardaki birtakım “başarı”ların konuşulmasını istiyor hükümet. Söz gelimi Suriye’de yaşanan rejim değişikliği veya Türkiye’de başlatılan “İmralı süreci” gibi siyasi gelişmeleri kendi başarı hanesinde görmemizi istiyor.
Toplum genelinde bu konularda hükümete belirli bir desteğin olduğu söylenebilir gerçi ama vatandaşın gündelik hayatına dair hiçbir iyileşme olmamasının yüksek dozda bir bıkkınlık oluşturduğu ortada. Suriye gündeminin ekonomi gündemini unutturması fazlasıyla zorlaştı artık.
Ancak toplumun böyle erkenden bir seçim atmosferi içine sokulmasının en az ekonomideki sıkıntılar kadar önemli bir sebebi daha var. Bu sebep erkenden muhalefete yönelik hamlelere girişilerek gündemin aşırı bir tonda politize edilmesi.
Hükümet siyasi rakipleriyle uğraşmak yerine kendi işine gücüne yoğunlaşsa, vatandaşın “Bir an önce sandık gelsin” talebi bu derecede yüksek seviyelerde olmazdı büyük ihtimalle.
Muhalefet belediyelerinin “silkelenmesi”, rakipler üzerinde yargı kıskacı oluşturulması, siyasi figürlere yönelik gözaltıların ve tutuklamaların sıradanlaşması, bir partinin genel başkanının hapse atılması vs… gibi “seçmenin iktidar değiştirme yetkisini rehin alacak çapta” uygulamalar vatandaşta “Sorun bakalım, ben ne diyorum bu konuda” tepkisi uyandırmış görünüyor. Halihazırda Türkiye’de seçimle gelinen en önemli ikinci makamın sakini ve birinci makamın namzedi olan İmamoğlu’na yönelik süreç de bu psikolojiyi beslemeye devam edecektir.
Diğer yandan, kendisine yönelik eleştirileri derhal susturabilen, rakiplerini tasfiye edebilen ama çözmesi gereken sorunları çözemeyen, dahası son genel seçim öncesinde verdiği sözleri unutan bir iktidar görüyor karşısında vatandaş.
Genel seçimden hepi topu dokuz ay sonra yapılan yerel seçimde bile seçmen bu yöndeki tepkisini göstermiş, iktidara son derece sert bir uyarıda bulunmuştu. Ama o günden bugüne değişen bir şey olmadı.
O seçimde verilmiş olan mesajın alınması ve bunun gereğinin yapılması yerine o seçimde halktan oy alıp göreve gelen belediye başkanlarının kimileri iktidar partisine transfer edildi, kimileri hapse atıldı, bir kısmının da yerine kayyum atandı. Yani seçilenlerle ilgilenildi, seçenlerle, onların ne söylediğiyle veya ne istediğiyle, ilgilenilmedi.
Önümüzdeki cumhurbaşkanlığı seçimi için de aynı yaklaşım gözleniyor. Rakip adayları bertaraf etmeye yönelik işler yapılıyor ama onlara oy vermesi muhtemel kitleyi ikna edecek bir şeyler söylemek düşünülmüyor. Siyaset yapılmıyor, siyaset mühendisliği yapılıyor. Çünkü galiba artık siyaset yapma gücü de kalmadı, imkanı da. Mevcut “Türk tipi” Başkanlık rejimiyle bu kadar oluyor herhalde.
Peki, bu gidişle ne olur? Şöyle anlatayım: 2023 genel seçimi öncesi uygulanan sandık ekonomisi sayesinde tüketici güven endeksi 90 puanın üstüne çıkmıştı. (Ekonometrik analizler itibarıyla bir seçim sırasında tüketici güven endeksi 90 puanın üzerinde ise iktidar partilerinin sandık başarısı elde edebildiği, 90 puanın altında ise muhalefetin kazandığı görülüyor.)
O dönemde “köprüden önceki son çıkış” olarak görülen genel seçimde eldeki barutların tümü atılıp tüketilmiş olduğu için dokuz ay sonra gerçekleşen yerel seçimde tüketici güven endeksi 80 puanın bile altındaydı. Yani 2024 yerel seçiminde “muhalefetin başarısı” gibi görünen tablo aslında iktidarın kendi kendine ürettiği sonuçtu.
TÜİK verilerine göre tüketici güven endeksi bugün yüzde 82 civarında. Bunun anlamı vatandaşın ekonomideki sorunları daha fazla hissediyor ve mevcut iktidarın buna çözüm üretebileceğini düşünmüyor olmasıdır.
Demek ki vatandaşı rahatlatacak işler yapmak yerine siyaset mühendisliğiyle meşgul görünmenin arzu edilmeyen sonuçları ortaya çıkabilir.
Daha açık konuşacak olursak, “Suriye, Filistin, ihalar sihalar…” diyerek oyunu alabildiğiniz dar kitlenin desteğinin yetmeyeceği bir süreçte ana sorunlar çözülmeden, yalnızca karşınıza çıkması muhtemel aday adaylarını yoldan kaldırarak seçim kazanmayı düşünmek hayalcilik olabilir. Bu tutumun doğurduğu tepki adayın kim olduğuna bakmaksızın sandığa yansıyabilir.
