Çilem Tercüman ‘Türk Romanında Moda ve Toplumsal Değişim’de 1923-1940 yılları arasında yayımlanan yaklaşık 130 romanı inceledi ve Türk toplumundaki değişim rüzgarını gözler önüne serdi. Kitapta, kılık kıyafet modasından kabuk değiştiren eğlence kültürüne kadar pek çok ayrıntı var.
MELEK GEDİK / İSTANBUL
Türk edebiyatı alanında çalışmalar yapan İstanbul Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. Çilem Tercüman, son kitabı ‘Türk Romanında Moda ve Toplumsal Değişim’de 1923 ile 1940 yılları arasında yayımlanan yaklaşık 130 romanı inceleyerek Türkiye’deki moda ve değişim anlayışına ışık tuttu. Yedi bölümden oluşan kitapta; hep tartışılan kılık-kıyafet modasından eğlence anlayışına kadar pek çok ilginç ayrıntı yer alıyor. “Moda denilince akla kılık kıyafet gelir. Hâlbuki moda, politik doktrinlerden ev dekorasyonuna, sanat akımlarından davranış biçimlerine kadar sosyal hayatın değişikliğe açık olan bütün cephelerinde var olabilen bir olgudur” diyen Tercüman, bu tanımlamadan yola çıkarak hem genç Cumhuriyet’in yeni alışkanlıklarını hem de Osmanlı’nın geleneksel yapısını romanlar üzerinden irdeliyor. Halide Edip Adıvar’dan Aka Gündüz’e, Peyami Safa’dan Reşat Nuri Güntekin’e kadar dönemin en çok eser veren yazarlarının rdmanları mercek altına alınıyor. Böylece Türk toplumu bir kez de romanlar üzerinden deşifre ediliyor. İşte romanlardan yansıyan Türk toplumu...
İPEK ÇORAP DÖNEMİ
‘Kadın Kılık Kıyafeti ve Moda’ bölümünde Hüseyin Rahmi’nin ‘Tutuşmuş Gönüller’ romanında kızının giydiği ipek çorabı için Nazım Hanım’ın şu sözleri yer alıyor: “Ortada para yok diyorlar. Allah birdir inanmam. Ökçesi kısa, çorabı kalın bir genç kadın gösteriniz bana sokakta. O bir karış ökçeli narin ayakkabılar, o yaşmak gibi ince çoraplar erkeklerimize yani kocalara, babalara kaça mal oluyor? Ve kaçar gün dayanır.”
UZUN SAÇ DÖNEMİ KAPANIYOR
O dönem tartışmalar sadece kıyafet üzerinden yürümez. Saç bakımı, kaş ve kirpik düzeni ve makyaj da önemlidir. Hikmet Şevki’nin ‘Aşk Mahkumu’ romanında, tahsil için gittiği Paris’ten dönen Celal Nazmi, İncila’ya “Kızım İncila... Uzun saç sana yakışır mı? Bence uzun saç, mazideki ananelere, kafes hayatına, çarşaf modasına bağlanan muhafazakârların taşıdıkları ve ayrılmadıkları bir alamet... Fakat sen... Sen salon hayatına girmek için çırpınan bir kızsın... Bu saçlar, senin bu yollarda yürümene mani olur... Ayaklarına dolanır” diyor.
ERKEKTE GOLF ESVABI ÖNE ÇIKIYOR
Çilem Tercüman, erkek modasındaki rüzgarı ise Mahmut Yesari’nin ‘Su Sinekleri’ romanındaki genç kızların gözünden anlatıyor: “Tam şık sporcu. Ayaklarında çift dikişli, kalın tabanlı Amerikan iskarpini, damalı spor çorabı. Sırtında açık devetüyü renginde golf esvabı. Başında aynı kumaştan kasket. Yelek yok. Altın sarısı benekli, şanjanlı, koyu şarabi boyunbağı. Şıklığında, zarafetinde öyle bir hususiyet, bir başkalı, bir incelik gördüm ki...”
ZAYIFLIK HASTALIK DEĞİL MODADIR!
Güzellik algısı da tamamen değişmiş, bir zamanların balık etli modası artık ‘çirkinleşmişti.’ ‘Modanın Şekillendirdiği Bedenler’ bölümünde, değişen anlayış Mahmut Yesari’nin ‘Dağ Rüzgarları’ romanında geçen diyalogla gözler önüne seriliyor. Bir baloya katılan Şekip Bey, eşi Melike’nin dans etmesinde rahatsız olur. Fakat bu rahatsızlık kıskançlıktan kaynaklanmaz. Şekip Bey ile Ziya arasında şu ilginç konuşma geçer: “Yoruluyor. Hasta! / Karının neşesi yerinde; bu senin evhamın olacak! / Görmüyor musun? Zayıf! / Zayıflık, şimdi hastalık değil, moda.”
ODALAR DANS İÇİN YIKILIYOR
Dönemin dans tutkusu evlerin iç dekorasyonuna da yansımıştı. Cemal Ataç’ın ‘Bir Kız Böyle Düştü’ romanında dans salonu şu sözlerle anlatılıyor: “Evde tadilat yapılması tekar rür etmişti. Odalar misafirlere dar geliyor, serbest dans edilemiyordu. Söz dansa, eğlenceye geldiği zaman, yan yana ve karşılık bulunan üç odanın bölmeleri kaldırılarak bir salon haline konulması kararlaştırılmıştı.”
Türk Romanında Moda ve
Toplumsal Değişim
Çilem Tercüman
İletişim Yayınları
302 sayfa 28.50 TL
