Helikopter kazasında 13 askerin şehit düşmesi 80 milyonu yasa boğarken, ihmaller tartışılmaya başlandı. 2003’teki bir kazadan sonra pilotların gece de telleri görmesini sağlayacak ikaz kürelerinin takılması için Genelkurmay’ın talepte bulunduğu, bürokratik nedenlerden dolayı çalışmanın sekteye uğradığı ortaya çıktı.
ÖZEL HABER / KENAN BUTAKIN
Türkiye, Şırnak’ta yüksek gerilim hattına takılarak düşen Cougar tipi askeri helikopterde şehit olan 13 kahramana ağlarken kazanın nedeni de tartışılmaya başlandı. KARAR’a konuşan uzmanlar, önceki gün yaptıkları değerlendirmede elektrik tellerine takılan turuncu renkli ikaz kürelerinin gece görünmediğini, bu nedenle de ışıldak özellikli ikaz kürelerinin kullanılması gerektiğini söyledi. Uzmanlar ayrıca, helikopterler için engel tanıma sisteminin de halen tamamlanamadığına dikkat çekti. Büyüyen tartışmada ise yüksek gerilim hatları tellerine takılan ve helikopter pilotlarını uyaran ikaz kürelerinin eksikliğinden dolayı Türkiye’de şu anda kadar 30’dan fazla şehit verildiği öğrenildi.
İkaz küreleri ışıklı (sağda) ve fosforlu (solda) olarak iki ayrı çeşitte satılıyor. Şırnak’taki gerilim hattında ışıklı kürenin bulunması halinde gece karanlığında da çalışan top, helikopter pilotunu uyaracaktı.
2003 yılında Erzincan’da yaşanan benzer bir kazada da 5 askerin şehit olduğu ve bu kazadan hemen sonra Genelkurmay’ın TEİAŞ’ı uyardığı ortaya çıktı. O dönemde ise 45 bin yüksek gerilim hattı direğinin 35 bininde ikaz topu olmadığı iddia edilerek, ürünün yerlisini üretmek için harekete geçildiği kaydedildi. Öyle ki bu konuda girişimde bulunan bir üretici Enerji Bakanlığı için prototipler imal etti. Ancak üretilen prototiplere rağmen başka bir firmanın ihaleyi kazandığı öne sürüldü. Daha sonra da ihaleyi kazanan firmanın ürünlerinde sorunlar yaşandı ve üretim aksayarak bugünlere gelindi.
Peki, eksikliği tartışma yaratan ikaz kürelerinin maliyeti ne kadar? KARAR’ın yaptığı piyasa araştırmasına göre, turuncu beyaz renkli ve ışığı yansıtıcı özelliğe sahip bu kürelerin montaj dahil ortalama fiyatı 50 dolar yani 180 TL. Helikopter pilotları tarafından gündüz kolaylıkla görünen ancak geceleri kolaylıkla seçilemeyen bu küreler ihale ile alındığında ise maliyeti 10-15 dolara yani 50 TL’ye kadar düşebiliyor. Ürünün maliyetinin neredeyse tamamı montaja ayrılıyor. Normal şartlarda yaklaşık 5 dolar olan ürün maliyetinin zorlu montaj koşullarından dolayı arttığı belirtiliyor. Bu kürelerin tanıtımında, yüksek gerilim hatlarında özellikle gündüz işaretlemesi için kullanıldıkları ifade ediliyor. İkaz kürelerinin iki renk kullanılmasının amacının ise beyaz rengin gündüz, turuncu rengin ise geceleri görünülürlük sağladığı şeklinde ifadeler yer alıyor.
İNİŞ-KALKIŞ ALANLARINA IŞIKLI LAMBA ÖNERİSİ
İkaz kürelerini üretenler, farklı bir noktaya da dikkat çekiyor. Bu da kürelerin geceleri görünemeyebileceği konusu. Bu noktada farklı bir ürün olan ışıldak özellikli ikaz küreleri öne çıkıyor. Türkiye’de hiçbir yüksek gerilim hattında kullanılmadığı belirtilen “Yüksek Gerilim Hattı LED ikaz lambası” isimli ürün hava taşıtlarını uyarmak amacıyla üretiliyor. Fransa’da imal edilen ürün, yüksek gerilim hatlarındaki tellere monte edildiğinde hiçbir güç kaynağına gerek duyulmuyor ve enerjisi de manyetik olarak alınıyor. Gündüz ve gece rahatlıkla görünen ürünün fiyatı ise diğer ürüne göre yüksek. Helikopter ve uçakların iniş-kalkış yaptığı alanlardaki hatlarda kullanılmasının gerekli olduğu ürününün maliyeti 880 euro. Ancak ihale ile alındığında fiyatın 700 euroya yani yaklaşık 3 bin TL’ye kadar inebileceği belirtiliyor.
