Günde ortalama 10 bin aracın geçtiği Çanakkale Boğazı’na köprü yapılınca işletmeciye günlük 45 bin araç garantisi verildi. Bir yıl sonunda köprüyü kullanmayan 14 milyon araç için 256 milyon euro ödeme yapıldı. Bakanlık ise “Araçlar köprüyü kullanmayıp feribot bekleseler havaya karbon salınımı fazla olacaktı, hava kirliliği önlenerek 1.9 milyon euro tasarruf sağlandı” savunması yaptı.
Hükümetin bütçeden ‘tek kuruş’ ödeme yapılmadığını belirtiği ve Türkiye’de son yıllarda örnekleri hızla artan Yap-İşlet-Devret (YİD) projelerinin vatandaşa doğrudan ve dolaylı maliyeti, hem döviz kurlarındaki hem de enflasyondaki artış nedeniyle katlanıyor. Bu modelle yapılan köprü ve otoyollarda ulaşılamayan garanti miktarlarının yanı sıra sözleşme ücretlerine yapılan fakat gişeye yansımayan zamlar katkı pay farkları adıyla yine Hazine’den karşılanıyor.
Geçen sene açılışı yapılan YİD projelerinden olan 16 milyon 425 bin araç geçiş garantisi verilen Çanakkale Köprüsü’nden sadece 2 milyon 200 bin araç geçti. Muhalefetin Çanakkale Boğazı’ndan feribotla geçiş yapan araç sayısı günlük 10 binin altında uyarısını dinlemeyen Hükümet, Hazine’den geçmeyen 14 milyon 225 bin araç için 256 milyon 50 bin euro ödeme yaparken köprüden ‘çevresel’ olarak tasarruf edildiğini açıkladı.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı yaptığı yazılı açıklamada Hazineden 1 kuruş çıkmadan, 2,545 milyar euro yapım maliyeti olan köprüye sahip olunduğu aktararak “1915 Çanakkale Köprüsü’nün açılışından bugüne geçen 1 yılda, zamandan 382 milyon euro, akaryakıt tüketiminden 31 milyon 300 bin euro, 3 bin 234 ağaca eş değer karbon salınımındaki azalmayla çevresel olarak 1 milyon 900 bin euro ve toplamda 415 milyon euro tasarruf edildi.
2053 Ulaştırma ve Lojistik Master Planı ışığında, Türkiye’ye gelecek 30 yılda yapılacak 187,8 milyar dolarlık ulaştırma ve altyapı yatırımlarına planlı şekilde devam edilecek’’ ifadelerine yer verdi.
‘BOĞAZ’DAN GEÇEN ARAÇ 10 BİN ALTINDA’
Muhalefet, günlük 45 bin araç için geçiş garantisi sayısının çok yüksek olduğuna dikkat çekerek bunun Hazine’ye büyük yük getireceğini belirtmişti. CHP Altyapı ve Enerji Politikaları’ndan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın, Çanakkale Boğazı’ndan feribotla geçiş yapan araç sayısının günlük 10 binin altında olduğunu açıklamıştı.
Çanakkale Boğazı’nda feribot seferleri yapan GESTAŞ firmasının Kovid-19 salgını öncesi, 2019 verilerine göre de tüm hatlarda (sadece Çanakkale Boğazı geçişleri değil) günlük feribotla araç geçiş sayısı 12 bin 500’e yakın bir seviyede bulunuyordu. Uyarılara rağmen yap-işlet-devlet modeliyle Daelim-Limak-SK-Yapı Merkezi’nden oluşan ortak girişim grubu tarafından inşa edilen 1915 Çanakkale Köprüsü için günlük 45 bin araç geçiş garantisi verildi, verilen garantide araç başı ücret 15 Euro + KDV olarak belirlendi.
SADECE KATKI PAYI İÇİN ÖDENEN FARK 20 MİLYON EURODAN FAZLA
Cumhurbaşkanı Erdoğan 2023 yılının başında köprü ve otoyollarda gişede zam olmayacağını açıklamıştı. Ancak uzmanlar gişede zam olmasa da sözleşme ücretlerinde fiyat artışı olduğunu belirtti. Daha önce açıklama KARAR’a konuşan Bu zamların katkı payı adıyla müteahhitlere ödendiğinin altını çizen Prof. Dr. Uğur Emek, ‘’Her üç ayda bir kur artışlarına göre sözleşme ücretlerine zam yapılıyor. Buna da katkı payı deniliyor ve bütçeden çıkıyor. Sadece 2023 yılı için yaklaşık 55 milyar lira katkı payı ve garanti ödemesi ayrıldı’’ ifadelerini kullanmıştı. Pazar günkü köşesinde yine konuya yer veren Prof. Dr. Uğur Emek projenin kamu yüküne değinerek ‘’Değerli, vergi mükellefleri bir yılda geçmeyen araçlar için ne kadar ödediniz biliyor musunuz? Durun zahmet etmeyin ben söyleyeyim. 256 milyon 50 bin euro. Bitmedi dahası var... Köprünün sözleşme ücreti 386 TL. Aradaki farkı “katkı payı” olarak vergi mükellefleri ödüyor. Vergi mükelleflerinin geçen araçlara sağladıkları katkının payı çok değil, 20 milyon 460 bin euro’’ ifadelerine yer verdi.
GARANTİ EDİLEN: 16 MİLYON GEÇİŞ
GERÇEKLEŞEN: 2.2 MİLYON GEÇİŞ
Geçen-geçmeyen araçların parasını 85 milyonun ödediği garantili köprüler, Hazine’de kara deliğe döndü. Bir yıl önce açılışı yapılan 1915 Çanakkale Köprüsü için günlük 45 bin, yıllık 16 milyon 425 bin araç geçiş garantisi verildi. Erdoğan, geçen yıl temmuzda “Rakamların hepsi muhteşem. Kimse bu denli rakamların gerçekleşeceğine ihtimal vermiyordu” demişti. Ancak Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, köprüden bir yılda 2 milyon 200 bin araç geçtiğini açıkladı.
KÖPRÜYÜ KULLANAN ARAÇLAR İÇİN 20 MİLYON EURODAN FAZLA KATKI PAYI
azine, köprüden geçmeyen 14 milyon 225 bin araç için 256 milyon 50 bin euro ödeme yaptı. Güzergâhı kullanan 2.2 milyon araç için de geçiş ücreti ile taahhüt edilen miktar arasındaki fark nedeniyle Hazine’den 20 milyon 460 bin euro katkı payı çıktı. Bakanlık, eleştiriler karşısında ‘tasarruf kalemlerini’ açıkladı. Zamandan 382 milyon, akaryakıt tüketiminden 31 milyon 300 bin, karbon salınımındaki azalmayla çevresel olarak 1 milyon 900 bin euro tasarruf sağlandığı ileri sürüldü.
FERİBOT SEFERLERİ AZALTILDI ÜCRETLERE ZAM YAPILDI
1915 Çanakkale Köprüsü’nün ulaşıma açılmasıyla Boğaz’dan yapılan deniz taşımacılığındaki tarife değişikliği de dikkat çekmişti. Sefelerin yanı sıra feribot ücretlerine yapılan yüzde 42 ila yüzde 117 arasındaki zamlar da tepkilere neden oldu. Boğaz’da ulaşımı sağlayan GESTAŞ firması eleştirilerin hedefi olmuştu. Firmanın sitesinde yer alan fiyat bilgilerine göre 6.50 lira olan yolcu ücreti 10 liraya, 25 lira olan motosiklet ücreti 40 liraya, 95 lira olan otomobil geçiş ücretiyse 135 liraya çıkarken kamyon geçiş ücreti 136 liradan 295 liraya yükselirken, TIR geçiş ücreti 265 liradan 400 liraya ulaştı.
Çanakkale Köprüsü 2023 yılı geçiş ücretleri ise otomobiller için 200 TL olarak uygulanırken 2’nci sınıf araçlar olarak nitelendirilen minibüsler 250 TL ücret ödüyor. 3’üncü sınıf araçlar olarak yolcu otobüsler 450 TL, 4’üncü sınıf araçlar olan kamyonlar 500 TL ile ücretlendiriliyor. 5’inci sınıftaki araçlar olan tırlardan ise 950 TL geçiş ücreti alınıyor. Motosikletlerin Çanakkale Köprüsü geçiş ücreti de 50 TL. Cumhurbaşkanı Erdoğan açılışın yapıldığı 18 Mart 2022 tarihinde geçiş ücretine ilişkin ‘’Burada otomobil geçişleri ile alakalı fiyatı bizler 200 lira olarak belirledik. Fiyat 200 lira. Pahalı mı? Ancak buradan feribotların geçiş ücretlerini biliyorsunuz. Beklentileri biliyorsunuz. Ondan sonra 200 liracık’’ ifadelerini kullanmış muhalefetin tepkisine neden olmuştu.
