Yapılan araştırmada, Türkiye'nin Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında en düşük ortalama emekli ve hak sahibi aylığına sahip ikinci ülke olduğu ortaya çıktı. İşte detaylar...
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Araştırma Merkezi, 'Avrupa ve Türkiye'de Emeklilerin Durumu' araştırmasını yayımladı. Türkiye ile Avrupa ülkelerinde emeklilerin durumunu karşılaştırmalı olarak ele alan araştırmada 2012-2021 yılları arasını kapsıyor.
Euro cinsinden emekli aylığı Türkiye'de 2012 ve 2021 arasında yüzde 33.6 azaldı. Türkiye'de ortalama emekli aylığı merkez Avrupa ülkelerinin altıda biri.
2021'de ortalama emekli aylığı İspanya'da bin 417 euro, Fransa'da 1485 euro, Almanya'da 1552 euro, İtalya'da 1582 euro, Belçika'da 1717 euro, Hollanda'da ise 2 bin 3 euro iken olurken, Türkiye'de sadece 237 euroda kaldı.
"TÜRKİYE EN DÜŞÜK EMEKLİ AYLIĞINA SAHİP İKİNCİ ÜLKE"
Araştırmadan bazı kısımlar şöyle:
Türkiye, Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında en düşük ortalama emekli ve hak sahibi aylığına sahip ikinci ülkedir. 2021'de Türkiye'de ortalama emekli ve hak sahibi aylığı 237 avrodur. 11 Avrupa ülkeleri içinde Türkiye'den daha düşük emekli ve hak sahibi aylığına sahip ülke 224 euro ile Bulgaristan'dır. Sırbistan (259 euro), Romanya (351 euro) ve Litvanya (364 euro) en düşük emekli ve hak sahibi aylığına sahip beş ülkenin içinde yer almaktadır. 2021'de emekli ve hak sahibi aylığı en yüksek ilk üç Avrupa ülkesi Lüksemburg (2734 euro), İzlanda (2513 euro) ve Norveç'tir (2448 euro).
Türkiye'den daha düşük emekli ve hak sahibi aylığına sahip ülke sayısı 2012'de 9 iken 2021'de 1'dir. 2012 yılında Türkiye, AB ülkeleri arasında emekli ve hak sahibi aylığı en düşük onuncu ülkeydi. 2012 yılında Türkiye'de ortalama emekli aylığı 357 euro idi. 2012'de Avrupa ülkeleri içinde en düşük emekli ve hak sahibi aylığına sahip ilk üç ülke Bulgaristan (128 euro), Romanya (177 euro) ve Sırbistan (209 euro) iken en yüksek emekli aylığına sahip ilk üç ülke Norveç (2365 euro), Lüksemburg (2252 euro) ve İsviçre'ydi (1798 euro).
Avrupa ülkeleri emekli ve hak sahibi aylıklarının 2012 ve 2021 yılları arasında artış oranına bakıldığında Türkiye’nin avro cinsinden emekli aylığının 9 yılda yüzde 33,6 azaldığı görülmektedir. Türkiye dışında emekli ve hak sahibi aylığı azalan tek ülke yüzde 1,8 ile Yunanistan'dır.
TÜRKİYE EMEKLİ AYLIĞININ ASGARİ ÜCRETE ORANI EN DÜŞÜK ÜLKELERDEN
Ortalama emekli aylıklarının asgari ücretle ilişkisi emekli aylıklarının düzeyi ile ilgili önemli bir göstergedir. Kuşkusuz ülkelere göre asgari ücret kapsamı çok farklı olduğu için asgari ücretin ülkelere göre önemi farklıdır. Türkiye, Avrupa ülkelerinin aksine, asgari ücret kapsamı oldukça yüksek olan bir ülkedir. AB ülkelerinde asgari ücret civarında çalışanların oranı ortalama yüzde 4 iken Türkiye'de bu oran yüzde 40-50 civarında seyretmektedir. Ancak asgari ücret tutarının geçinmek için gereken en az ücret olması nedeniyle emekli aylıklarının asgari ücrete oranı önemli bir veridir.
Not: Ülkelere ait asgari ücret verileri 6 aylıktır, yıllık ortalama olarak alınmıştır. Bazı ülkelerde yasal asgari ücret sistemi olmadığı için karşılaştırmaya alınmamıştır. Danimarka, İtalya, Kıbrıs, Finlandiya, İsveç, İzlanda, Norveç ve İsviçre tabloda yer almamaktadır.
Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde ortalama emekli ve hak sahibi aylığının ortalama asgari ücrete oranının en düşük olduğu ülkeler arasındadır. Türkiye asgari ücrete oranla en düşük emekli ve hak sahibi aylığına sahip dördüncü ülkedir. 2021'de Türkiye'de brüt asgari ücret 370 euro, ortalama emekli ve hak sahibi aylığı ise 237 avrodur. Böylece emekli ve hak sahibi aylığının asgari ücrete oranı yüzde 64,1 olmaktadır. Avrupa'da emekli ve hak sahibi aylığının asgari ücrete oranının Türkiye'den daha düşük olduğu üç ülkenin de hem emekli aylığı hem de asgari ücret düzeyi Türkiye'den yüksektir. Emekli ve hak sahibi aylığının asgari ücrete oranının en düşük olduğu ülke yüzde 56,7 ile Litvanya, ikinci ülke yüzde 63,4 ile Slovakya ve yüzde 63,9 ile Slovenya'dır.
Öte yandan kimi Avrupa ülkelerinde emekli ve hak sahibi aylığı asgari ücretin üzerindedir. Emekli ve hak sahibi aylığı asgari ücretin Yunanistan'da yüzde 35,3, İspanya'da yüzde 27,8, Lüksemburg'da yüzde 24,1, Hollanda'da yüzde 18,3, Portekiz'de yüzde 14, Belçika'da yüzde 5,6, Malta'da yüzde 3,3 ve Çekya'da yüzde 1,8 üzerindedir.
DİĞER BULGULAR
Araştırmadan çıkan diğer bulgular ise özetle şu şekilde:
* 2012'de 447 euro olan Türkiye'de ortalama yaşlılık aylığı, 2021'de yüzde 37,2 gerileyerek 281 euroya düştü.
* Emekli aylıklarına Türkiye'de Avrupa'nın yarısından daha az kaynak ayrılıyor: Emekli ödemelerinin GSYH'ye oranı AB-27 ortalamasında yüzde 9,5 iken Türkiye'de yüzde 4,1'dir.
* Türkiye'de aktif/pasif oranının çok düşük olduğu iddiası doğru değildir: 2021 itibarıyla Avrupa ülkelerinde aktif/pasif oranı ortalama 1,6 iken Türkiye'de bu oran 1,9'dur.
* 2002 yılında Türkiye'de ortalama emekli ve hak sahibi aylık ve geliri asgari ücretin yüzde 22 fazlası iken 2023’te yüzde 26 altına düştü.
* 2002'de ortalama emekli aylığının kişi başına GSYH'ye oranı yüzde 46,4 iken 2024'te yüzde 27,7'ye geriledi.
* 2002 yılında yüzde 36,6 olan çalışan veya iş arayan emeklilerin oranı Aralık 2023'te yüzde 55,3'e yükseldi.
* Bütçede emeklilerin payı düşüyor: 2008-2024 arasında SGK'ya yapılan bütçe transferlerinin oranı 5,2 puan azaldı.
* SGK'da emekliler için yeterince kaynak var: Prim gelirlerinin emekli aylıklarını ve sağlık ödemelerini karşılama oranı 2002'de yüzde 61 iken 2023'te yüzde 76,4'e yükseldi.
