Kazakistan’da başlayan olaylar bir haftada uluslararası boyut kazandı. Cumhurbaşkanı Tokayev’in protestoları durdurmak için kendi güvenlik güçlerinin yerine Rus askerini ülkeye çağırması ise şaşkınlık uyandırdı. “Moskova’yı şimdi buradan nasıl çıkaracaklar” sorusunu gündeme getiren Kırım Tatar halkı lideri Kırımoğlu “Rusya’nın bir ülkeye girdiğinde ne yaptığını Kırım’da gördük. Kazakistan’ın bağımsızlığı tehlikede” dedi.
Rusya, Belarus, Kırgızistan, Tacikistan ve Ermenistan’dan iki bin 500 asker Kazakistan’a ulaştı. Askerler çatışmaların yoğun olduğu Almatı kentindeki stratejik noktalara sevk edildi. Rus Savunma Bakanlığı, asker sevkiyatının sürdüğünü ve bunun için 20’den fazla uçak seferi planlandığını açıkladı.
TOKAYEV’DEN PUTİN’E ASKER TEŞEKKÜRÜ
Cumhurbaşkanı Tokayev’in talebi üzerine, Moskova’nın liderliğindeki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü üyesi ülkelerin askerleri Kazakistan’da konuşlanmaya başladı. Ulusa sesleniş konuşmasını Rusça yapması dikkat çeken Kazak lider, Putin ile telefon görüşmesinde ülkesine verilen destek için teşekkür etti. Çin Dışişleri “Her türlü desteğe hazırız” açıklaması yaptı. Güçlü bir orduya ve kalabalık bir polis teşkilatına sahip olan Kazakistan’da hükümetin sokak protestoları için yabancı askerleri ülkeye davet etmesi ise şaşkınlık ve eleştiri konusu oldu.
‘YABANCI ASKER DAVET ETMEK HALKINA İHANET’
ABD Dışişleri Bakanı Blinken, Kazakistan’ın protestoları kontrol altına alma kabiliyetine sahip olmasına rağmen barış gücü talebini anlayamadıklarını söyledi. Bu açıklamaya Moskova’dan sert karşılık geldi. Kırım Tatar halkının milli lideri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu ise ‘Kazakistan bundan sonra bağımsız bir devlet olmayacak’ dedi: Tokayev kendi imkanlarıyla bu olayı çözmek yerine Rusya’dan yardım istedi. Buna halkına ve devletine ihanet demek mümkün. Rusya’nın bir ülkeye girdiğinde ne yaptığını biz çok iyi biliyoruz. Bu, Kazakistan için büyük bir tehlike.
RUSYA’YI NASIL ÇIKARACAKSINIZ?
Kazakistan’da ekonomideki çöküşün devam ettiği süreçte, akaryakıta yapılan zam ülke çapında eylemlere sahne oldu. Protestoların giderek şiddetlenmesi üzerine Cumhurbaşkanı Tokayev’in talebiyle ülkeye Rusya öncülüğünde 2 bin 500 asker sevk edildi. Rusya’nın ülkeden nasıl çıkartılacağına yönelik endişeler büyürken Kırım Tatar lideri Abdülcemil Kırımoğlu “Bu, Kazakistan için büyük tehlikedir” dedi.
Ekonomik olarak büyük bir çöküşün içine giren Kazakistan’da, 2 Ocak’ta akaryakıt zammına karşı başlayan gösteriler, kısa süre içerisinde ülke geneline yayıldı. Hükümetin istifasını isteyen halk, birçok ilde gösteri düzenlerken birçok protestocu, güvenlik güçleri tarafından vuruldu. Olayların giderek şiddetlendiği süreçte Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Rusya öncülüğündeki Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nden (KGAÖ) yardım istedi.
Kazak lider Tokayev’in talebi sonrası, Rusya, Belarus, Kırgızistan, Tacikistan ve Ermenistan’dan iki bin 500 asker Kazakistan’a ulaştı. Askerler çatışmaların yoğun olduğu Almatı kentindeki stratejik noktalara sevk edildi. Rus Savunma Bakanlığı, asker sevkiyatının sürdüğünü ve bunun için 20’den fazla uçak seferi planlandığını açıkladı. Bölgeye giren KGAÖ güçlerinin de yardımıyla kontrol yeniden hükümetin eline geçerken Cumhurbaşkanı Tokayev, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.
Kazakistan’daki durumun ele alındığı görüşmede iki lider, Kazakistan’da düzenin sağlanması yönünde alınan önlemlerle ilgili görüş alışverişinde bulundu. Tokayev’in ülkedeki durumun istikrara kavuşma yönünde ilerlediğini belirttiği görüşmede, bu bağlamda, KGAÖ ülkelerinin Kazakistan’a verdiği destek için teşekkür etti. Kazakistan’ın yabancı asker talebine Pekin’den de destek geldi. Çin Dışişleri “Kazak tarafına zorlukların üstesinden gelmek üzere her türlü desteği vermeye hazırız” açıklaması yaptı. Kazakistan’daki son durumu değerlendiren Kırım Tatar halkının milli lideri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu ise olaylara dair en üzücü şeyin Tokayev’in kendi imkanlarıyla bu olayı çözmek yerine Rusya’dan yardım istemesi olduğunu söyledi.
Bu durumu ‘halkına ve devletine ihanet’ olarak tanımlayan Kırımoğlu “Rusya’yı kendi toprağına çağırmak ne demek? Biz Rusya’nın bir ülkeye girdiğinde ne yaptığını Kırım’da çok iyi biliyoruz. Bu, Kazakistan için büyük tehlikedir” dedi. Bölgedeki Rus askerlerinin sayısının giderek artacağını belirten Tataroğlu “Çünkü hiçbir zaman Rusya’nın sözlerine güven olmaz. Ümit ederiz ki, orada bir huzur tesis edilir ve yabancı ülkelerin vatandaşları oradan çıkarlar” diye konuştu.
KONTROLÜN SAĞLANMASIYLA GÖZALTI DALGASI BAŞLADI
Rusya’nın desteğini arkasına alan Kazak yönetimi, başta önemli havalimanları olmak üzere büyük kentlerde sokaklarda tekrar kontrolü sağladı. Kazakistan İçişleri Bakanlığı, 4 bin 266 kişinin gözaltına alındığı, bunlar arasında komşu ülkelerin vatandaşlarının da olduğunu duyurdu. Almatı eyaletine bağlı bir köyde 100’den fazla kişinin gözaltına alındığı aktarılan açıklamada, Jambıl eyaletinde silah deposunun bulunduğu ve Almatı’daki bir otomobil servisi binasındaki silah ve mühimmatların yanı sıra bisiklet, televizyon ve cep telefonları gibi çalıntı ürünlere el konulduğu bilgisi paylaşıldı. Öte yandan, Kazakistan Ulusal Güvenlik Komitesinden yapılan açıklamada, komite tarafından 6 Ocak’ta Kazakistan Cumhuriyeti Ceza Kanunu’nun devlete ihanet maddesi gereği soruşturma başlatıldığı bildirildi. Soruşturma kapsamında, eski Kazakistan Ulusal Güvenlik Komitesi Başkanı Karim Masimov’un da gözaltına alındığı belirtildi.
‘RUSLAR EVİNİZE GİRERSE GÖNDERMESİ ÇOK ZOR OLUR’
Kazakistan’da patlayan protestolar ABD ile Rusya arasında yeni bir polemiğe neden oldu. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Kazakistan makamlarının ülkedeki protestoları gereğince kontrol altına alma kabiliyetine sahip olmasına rağmen KGÖA üyelerinden barış gücü istemelerini anlayamadıklarını söyledi. Bakan Blinken “Bence yakın tarihten alınabilecek bir ders şu ki Ruslar bir kez evinize girdi mi, onları evinizden uzaklaştırmanız çok zordur” ifadelerini kullandı. Rusya Dışişleri Bakanlığı yazılı bir açıklama yaparak ABD’li muhataplarına cevap verdi. Blinken’ın Kazakistan’daki olaylarla ilgili ‘kaba şekilde şaka yaptığı’ belirtilen açıklamada “Blinken, tarih derslerini çok seviyorsa, şunu bilmeli: Amerikalılar evine geldiğinde, hayatta kalmak, soyguna veya tecavüze uğramamak zor oluyor” denildi.
TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI 11 OCAK’TA TOPLANIYOR
Türk Devletleri Teşkilatı Dışişleri Bakanları, Kazakistan’daki gelişmeleri değerlendirmek üzere 11 Ocak’ta olağanüstü toplantı düzenleyecek. Ülkedeki gelişmeleri yakından takip ettiğine dair açıklama yapan Türkiye’de, Kazakistan’ın istikrarının sağlanmasına yönelik açıklama yaptı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Kazak mevkidaşı Mukhtar Tleuberdi ile bugün bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Görüşmede Türk Devletleri Teşkilatı Dışişleri Bakanları ile ilgili alınan olağanüstü toplantı kararı ele alındı. 11 Ocak’ta yapılması planlanan toplantıyla ilgili değerlendirme yapan iki mevkidaş, ülkedeki son durumu konuştu. Bakan Çavuşoğlu, Kazakistan’a verilen desteği yineledi.
MOSKOVA’NIN ASKER KONUŞLANDIRMASINA PEKİN’DEN TAM DESTEK
Çin, Rusya öncülüğündeki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü ülkelerinin, Kazakistan’a barışı koruma misyonu çerçevesinde asker yollamasına desteğini açıkladı. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Vang Vınbin, düzenlediği basın toplantısında, ülkedeki gelişmeler hakkında değerlendirmede bulundu.
Kazak otoritelerinin şiddeti ve terörist davranışları engellemek, ülkede istikrarı sağlamak üzere güçlü önlemlere başvurduğunu gözlediklerini ifade eden Vang “Çin, Kazak otoritelerinin kargaşayı en kısa sürede bitirecek ve dış güçlerin toplumsal kargaşa yaratmaya ve şiddeti teşvik etmeye yönelik bilinçli eylemlerini önlemesine yardım edecek tüm çabaları destekliyor” dedi.
Vang, Çin’in Kazakistan’ın dost komşusu ve daimi kapsamlı stratejik ortağı olduğunu vurgulayarak “Çin tarafı Kazak tarafına zorlukların üstesinden gelmek üzere her türlü desteği vermeye hazırdır” ifadesini kullandı. Kazakistan’ın Çin ve Rusya’nın parçası olduğu Şanghay İş Birliği Örgütünün (ŞİÖ) üyesi olduğuna işaret eden Vang, örgütün krizin çözümünde etkin rol oynayabileceğinin altını çizdi.
Vang “Çin ve ŞİÖ üyeleri Kazakistan’daki durumu yakından izlemekte, otoritelerin sorunu gerektiği gibi çözeceğine, ülkenin en kısa zamanda istikrara kavuşacağına inanmakta, ŞİÖ’nün bu yönde etkin rol oynamasını öngörmektedir” değerlendirmesinde bulundu.
