Haftalık çalışma süresi 4 güne düşüyor! Esnek çalışma modeli için yasal düzenleme yapılacak

İş gücü piyasasına yönelik büyük bir dönüşüm başlıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın duyurduğu, ardından Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş'ın detaylarını paylaştığı çalışma düzenlemesine ilişkin yasal değişikliklerin hazırlıkları tamamlanmak üzere olduğu açıklandı.

CNBC-e'de yer alan habere göre, İş Kanunu'nda yapılacak düzenlemeyle, çalışanlara çalışma saatlerini esnek şekilde düzenleme imkanı tanınacak. Haftalık 40 saatlik çalışma süresi, günlere farklı şekilde dağıtılabilecek. Örneğin, çalışanlar bir günü boş bırakmak için haftanın diğer günlerinde 10'ar saatlik mesai yapabilecek.

ESNEK ÇALIŞMA MODELİNİN AVANTAJLARI NELER?

Pandemi döneminde yaygınlaşan uygulamaların kalıcı hale getirilmesi ve yeni modellerin devreye alınması planlanıyor. Öne çıkan düzenlemeler arasında şunlar bulunuyor:

Dönüşümlü İş Paylaşımı: İş saatlerinin paylaşılmasıyla daha fazla kişinin istihdam edilmesi sağlanacak.

Dağıtılmış İş Gücü Modeli: Çalışanlar farklı mekanlarda işlerini sürdürebilecek.

Ödünç İş İlişkisi: Çalışanların rızasıyla geçici süreyle başka bir işverene devredilmesi mümkün olacak.

Yıllık İş Süreleri Modeli: Esnek saatlerle yıllık çalışma süresinin tamamlanması sağlanacak.

AVRUPA GENELİNDE YAYGINLAŞIYOR

4 günlük çalışma haftası tüm dünyada giderek yaygınlaşıyor. Aralarında İrlanda, İspanya ve İngiltere'nin bulunduğu çok sayıda ülke 4 günlük çalışma haftasını test etmişti. Son olarak Portekiz'in ardından bugün itibarıyla işgücü açığını kapatmayı planlayan Almanya, dört günlük çalışma haftasını test edecek.

KÖTÜ EKONOMİK SEYİR BU SİSTEMİ DAYATIYOR

Almanya'nın ekonomisi; yüksek enerji maliyetleri, faiz oranları ve derin işgücü eksikliği nedeniyle durgunlaştı. Ülke, özellikle hızlı büyüyen sektörlerde vasıflı işçi sıkıntısıyla karşı karşıya. Veriler, Almanya'nın yaşlanan nüfusu nedeniyle 2035 yılına kadar 7 milyon vasıflı işçiden mahrum kalacağını tahmin ediyor. Yaşanan sıkıntı farklı sektörlerdeki çalışanları daha iyi ücretler ve esnek çalışma saatleri talep etmeye yöneltti.

TÜRKİYE'DE MESAİ SAATLERİ KISALACAK MI?

Mesai saatlerine ilişkin muhalefetin TBMM'ye sunduğu haftalık çalışma saatinin 45 saatten 37.5 saate düşürülmesine yönelik teklifin ardından gözler alınacak olan karara çevrildi. Birçok kişi uzun çalışma saatleri nedeniyle sosyallikten uzak bir hayat yaşadığına dair söylemlerini sıklıkla dile getirirken sunulan teklifin TBMM'de kabul edilip edilmeyeceği ise henüz netlik kazanmadı.

Meclis araştırmasında, Türkiye, Fransa, Almanya, İngiltere, İsveç gibi birçok ülkedeki uygulamalara yer verildi. Buna göre, Fransa'da yasal haftalık çalışma süresi 35 saat, Belçika, Avustralya'da 38 saat, İsveç 40 saat, İngiltere'de fazla mesai dahil 48 saati geçemiyor. Portekiz ve Danimarka'da bazı şehirlerde, İspanya'da 250'den az çalışan şirketler 4 günlük mesai uygulamasına geçti. Çalışma sürelerinin sınırlandırılmasının ekonomik, sosyal, teknik bir zorunluluk olduğu ve bunun tarafların iradesine terk edilemeyeceği belirtiliyor.

"ESNEK ÇALIŞMA BİÇİMLERİNİ YAYGINLAŞTIRACAĞIZ"

Çalışma saatlerinde değişiklik sinyali veren Bakan Vedat Işıkhan, "Sosyal Güvenlik Kurumunda sürdürülebilirliği güçlendirmek amacıyla sosyal güvenlik sisteminde kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi önceleyen yaklaşımla esnek çalışma biçimlerini yaygınlaştıracağız. Sosyal güvenlik mevzuatı ve uygulamalarını, değişen iş gücü piyasası koşullarına ve yeni nesil esnek çalışma şekillerine daha uyumlu hale getireceğiz. Kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı ücretle mücadelede veri analizine dayalı, risk odaklı denetim faaliyetlerini artırarak prim tabanını genişleteceğiz" ifadelerini kullanmıştı.

TÜRKİYE'DE HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİ NE KADAR?

Yasal olarak haftada en çok 45 saat çalışılabiliyor. Sözleşme ya da işyerindeki uygulamaya göre çalışılan günler 5 x 9 şekilde eşit bölünebilir. İşyerinde haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati geçmeyecek şekilde farklı da dağıtım yapılabilir. İşveren ve işçi arasında bunun altında çalışma süresi de belirlenebilir.

ARA DİNLENME NE KADAR?

Ara dinlenmeler fazla mesaide hesaba dahil edilmiyor. Örneğin, 08.00 - 20.00 saatleri arası çalışılıyor ve günde toplam 1,5 saat ara dinlenmesi kullanılıyorsa günlük çalışma süresi 12 saat değil 10.5 saat olur. İş Kanunu'na göre ara dinlenme süresi yarım saat olup işveren isterse bunu uzatabiliyor. Günde 7,5 saatten fazla çalışanın ara dinlenmesinin en az bir saat olması gerekiyor.

TÜRKİYE'DE HAFTADA 4 GÜN ÇALIŞAN İLK ÖZEL ŞİRKET HANGİSİ?

Bloomberg HT'de yer alan habere göre, akrilik elyaf üreticisi Aksa Akrilik, 2024 Nisan ayında 200 beyaz yakalı çalışanları için 4 günlük çalışma haftası denemesini başlatmasından bir yıl sonra bu sistemi kalıcı olarak benimsedi ve Türkiye'de haftada 4 gün çalışan ilk şirketi oldu.

Haftada 4 gün çalışma uygulamasına katılım oranı yüzde 94'e ulaşırken Aksa Akrilik CEO'su Cengiz Taş, dört günlük çalışma haftasının çalışanlardan güçlü bir destek aldığını ve şirket içinde artan işbirliği ve ekip ruhunu teşvik ettiğini belirtti.

İŞ-YAŞAM DENGESİ YÜZDE 85'E ULAŞTI

Çalışanların maaşlarını veya sosyal haklarını değiştirmeden 4 günlük çalışma düzenine geçen şirket, operasyonel verimliliği artırmak ve iş-yaşam dengesini teşvik etmek amacıyla bu çalışma düzenini test etmeye başlamıştı.

Denemelerin başarılı olması üzerine şirket bu çalışma düzenini kalıcı hale getirdi. Pilot çalışma döneminin ardından Aksa çalışanlarıyla yapılan bir ankette, 4 günlük çalışma haftası çalışan bağlılığını, üretkenliği, motivasyonu ve iş-yaşam dengesini yüzde 85'in üzerinde destekledi. CEO Cengiz Taş'a göre iş başvuruları da artış gösterdi.

İZİN GÜNÜ SABİT DEĞİL

Aksa'daki olumlu sonuca rağmen, uygulama sırasında çeşitli zorluklar da yaşandı. Başlangıçta salı ve perşembe günleri izin günü olarak belirlenmişti. Ancak sabit gün sistemindeki aksaklıklar nedeniyle şirket izin günlerini daha esnek bir şekilde belirlemeye karar verdi.

Bazı çalışanlar da tam gün izin yapmak yerine izinleri saatlere bölerek kullanmayı tercih etti. Bu talepler doğrultusunda Aksa, 4 günlük çalışma haftasının bir parçası olarak kısmi molalar uygulamaya başladı.

Merkezi Yalova'da bulunan şirket, mavi yakalı işçiler de dahil olmak üzere 1200 kişilik bir işgücüne sahip. Ancak saat bazında ücretlendirilen ve fazla mesai ücreti alan mavi yakalı işçiler daha kısa çalışma haftasına dahil edilmiyor.