Havayı kirleten Rusya AİHM tarafından suçlu bulundu. Rusya’nın Lipetsk kentinde uzun yıllardır yaşanan hava kirliliğine karşı açılan davada AİHM, Rusya’yı suçlu bularak davacılara tazminat ödemeye mahkum etti.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), dünya genelinde milyonlarca insanın erken ölümüne ve yaşamsal sağlık sorunlarına yol açan hava kirliliği ile ilgili önemli bir karara imza attı.
halktv.com.tr'de yer alan habere göre; Rusya’nın ağır sanayi kentlerinden olan Lipetsk’te uzun yıllardır hava kirliliğine maruz kalan bir grup insan, şehirde 1900’lerin başından beri işletmede olan ve sayıları giderek artan demir-çelik, makine ve kimya fabrikalarının yarattığı hava kirliliği nedeniyle Rusya'yı dava etmişti. Davacı Pavlov ve arkadaşları, Rus mahkemelerinin devletin kirliliğe karşı bazı önlemleri aldığına dair kanıtlara dayanarak reddettiği davayı, 2009 yılında AİHM’e taşımıştı. AİHM, nihayet geçtiğimiz ekim ayında davacılar lehine karar verdi.
AİHM, RUSYA 8'İNCİ MADDEYİ İHLAL ETTİ
Mahkeme, Rusya'yı kentteki sanayiden kaynaklı hava kirliliği ile mücadelede yeterli özeni göstermediği ve davacıların sağlıklı bir çevrede yaşama haklarını gerektiği gibi gözetmediği için Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) ‘özel yaşama ve aileye saygı’ hakkını güvence altına alan 8. maddesini ihlal ettiği gerekçesi ile davacılara tazminat ödemeye mahkum etti.
Çevre Avukatı İsmail Hakkı Atal kararı şöyle yorumladı:
“AİHM’nin bu kararına göre, fabrikalar ve termik santrallere yakın yaşamak dahi dava açabilmek için yeterli önkoşul haline geldi. Bu kararla, artık ağır sanayi tesisleri çevresinde yaşayan insanlar, hasta olmasalar da gelecekteki sağlık riskleri nedeniyle dava açabilecekler.”
AİHM’in kararları AİHS’e taraf üye devletler için hem kendi ulusal mahkemelerinin kararlarının, hem de Anayasalarının üzerinde bağlayıcılığa sahip. Ayrıca AİHM kararları diğer taraf devletlerden yapılacak tüm diğer başvurular için emsal olma özelliği taşıyor. Türkiye’de de ağır sanayi bölgelerinde ölüm oranları yüksek.
'DAVA TÜRKİYE İÇİN EMSAL'
Davanın Türkiye için de önemli bir emsal olduğunu belirten Temiz Hava Hakkı Platformu’ndan halk sağlığı uzmanı Prof. Ali Osman Karababa şöyle dedi:
“Bilimsel çalışmalar hava kirliliğinin ani bebek ölümlerine, çocuklarda zihinsel ve bedensel gelişim bozukluklarına, çocuk ve yetişkinlerde çok ağır solunum ve kalp-damar hastalıklarına yol açtığını gösteriyor.
Türkiye’den de hava kirliliğini kanser ve erken ölümlerle ilişkilendiren bilimsel çalışmalar var. Örneğin Prof. Dr. Hamzaoğlu ve arkadaşları ağır sanayinin ve hava kirliliğinin yoğun olduğu Dilovası’nda (Kocaeli) kanserden ölüm oranlarının Türkiye ortalamasının üç katı olduğunu ispatladı. Benzer şekilde 40 yıldır termik santralle yaşayan Yatağan’da devlet hastanesi kayıtlarına dayanarak çalışma yürüten Prof. Dr. Genç ve arkadaşları, Yatağan’da bu oranın iki kattan fazla olduğunu tespit etti. Sanayiden kaynaklı hava kirliliği ile ölümcül hastalıklar arasındaki ilişki bilimsel olarak net biçimde ortadadır.”
'TEMİZ HAVANIN BİR İNSAN HAKKI'
Kararı değerlendiren çevre avukatı Özlem Altıparmak ise şöyle dedi:
“Lipetsk’te, davacıların evleri ile büyük sanayi kuruluşlarının bulunduğu bölgeler arasında birkaç kilometre mesafe var. Ancak AİHM, bu mesafeye bakılmaksızın davacıların sanayiden kaynaklı kirlilikten doğrudan etkilendiklerine ve özel hayatlarına saygı haklarının ihlal edildiğine karar verdi. Bu karara dayanarak, çevresel kirliliğin etki alanına ilişkin daha geniş yorum yapabilmek mümkün.
AİHM’in bu kararı çok önemli; çünkü sanayi kaynaklı hava kirliliğinin yoğun olduğu yerlerde stratejik davalar yoluyla devletlerin sorumluluğunu hatırlatmanın önünü açıyor. Temiz havanın bir insan hakkı olması ve devletlerin, korunan menfaatler arasında denge kurarken temiz hava hakkını da dikkate alması gerekliliğini vurguladığı için bu gelişmeyi ve AİHM kararını ümit verici buluyoruz.”
