Türkiye’yi derinden sarsan ve 10 ili ise yıkan Maraş depremi sonrası enkazlarda delil karartma şüphesi sürüyor. Kamuoyu, delil toplama süreçlerinin tamamlanmadan enkazların kaldırılmasından korkuyor. Avukatlar ise delillerin toplanmaması halinde sorumluların cezasız kalacağını ve vatandaşın deprem sonrası doğan haklarının tehlikeye gireceğini söylüyor.
Merkez üssü Kahramanmaraş olan iki ayrı deprem 10 ilde büyük acılara neden oldu. Daha enkazlarda arama-kurtarma çalışmaları devam ederken iktidar enkaz kaldırma çalışmaları için aceleci davranıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kahramanmaraş’ta yaptığı konuşmada “İlk gün bazı sıkıntılar yaşandı ama ikinci gün ve bugün duruma hakimiyet tesis edildi. Enkazdaki çalışmalarımız devam ediyor ama bir yandan da enkaz kaldırma çalışmaları başlayacak” demiş ve enkazlardaki delillerin karartılmasına ilişkin tartışmalar alevlenmişti.
Erdoğan’ın açıklaması sonrası sivil toplum kuruluşları art arda deprem bölgesindeki enkazlarda oluşabilecek muhtemel delil karartma şüphesine dikkat çeken açıklamalar yayınladı. Kamuoyunda hızla yayılmaya başlayan endişeler sonrası gönüllü avukatlar Deprem İçin Hukuki Girişim Platformu’nu kurararak hem enkazlardaki delillerin güvenliği için hem de depremzedelerin hakları için harekete geçti.
Kamuoyunda haklı endişelere sebep olan delil karartma şüphesine ilişkin Deprem için Hukuki Girişim Platformu’ndan Avukat Mısra Topcuoğlu, karar.com’a değerlendirmelerde bulundu.
DELİLLER NASIL TOPLANMALI?
Delil toplama süreçlerinde çok dikkatli olunması gerektiğinin altını çizen Topcuoğlu, arama-kurtarma faaliyetlerinin sona ermesiyle birlikte enkaz kaldırma çalışmalarına başlamadan önce sağlam kireç ve kolonların ayrılması gerektiğini belirtti. Topcuoğlu, kolon ve kireçlere numara verildikten sonra fotoğraflaması, karot örneği ve numune alınması gerektiğini söyleyerek, alınan numunelerin fotoğraflanması ve hatta videoya alınmasının önemine değindi.
Laboratuvara teste gidecek karot sayısı kadar karot örneği alınması gerektiğini söyleyen Topcuoglu, işletilmesi gereken süreçleri şöyle anlattı:
“Teste tabi tutulmayan diğer karotların savcılık emanet büroda saklanması gerekiyor başkaca alanlarda kullanılması için. Alınan tüm karotların zarar görmeyecek şekilde sağlam ve patpatlı poşetlerin arasında kutulanarak saklanılması ve taşınması gerekiyor. Nakliyesinde de çok dikkatli olunması gerekiyor. Enkaz sonrası raporlara itiraz olması veya çelişki bulunması halinde yine teste tabii tutulması halinde 2 katı kadar alınması gerekir diyoruz. Mevzuat da bunu söylüyor zaten. Üstelik hangi raporda, neye itiraz ettiğimizin belli olması için numaralandırılmış olması gerekiyor. Enkaz tamamen temele kadar tıraşlanıp temelin de fotoğraflarının çekilmesi gerekiyor. Mümkünse havadan çekilirse demir miktarı ve kolonların ebatları da not alınmış oluyor.”
Delil toplama süreçlerinde en önemli şey ise belediye dosyaları. Topcuoğlu, belediye dosyalarından yapının müteahhidinin; yapı 2001 öncesiyse fenni mesullerinin, 2001 sonrasıya yapı-denetim şirketi ve o inşaatta görevlendirilen yapı-denetim personellerinin, yapı yeniyse şantiye şeflerinin tespit edilmesi gerektiğini söyledi. Bu kişiler hakkında acilen yurtdışı yasağı kararının alınması gerektiğinin altını çizen Topcuoğlu, “Tutuklama ağır bir tedbir olabilir. Zaten avukatlar olarak en son tutuklama yapılsın isteriz ancak yurtdışı yasağı kararının kesinlikle alınmış olması gerekiyor. Çünkü böyle usulsüzlükleri yapan kişiler genelde maddi anlamda güçlü oldukları için yurtdışına kaçabiliyorlar. Bir sürü müteahhit görüldüğü üzere havaalanlarında ve Kıbrıs’ta yakalandı” dedi.
Binaların yapım tarihleri yeniyse vergi dairelerindeki yapım dosyalarından beton ve demir faturalarının tespiti ve şirketlerden celbinin alınması gerektiğini sözlerine ekleyen Topcuoğlu, “Çevre, Şehircilik İl Müdürlükleri’ne müzekkere yazılarak binalar hakkında yapı-kayıt belgesi olup olmadığı öğrenilmeli. Yapı-kayıt belgesi 2018 deki imar affından yararlanan kişilere verildi. Ancak bu yapı-kayıt belgesi her ne kadar binayı hukuken uygun statüye getirmiş olsa da yapısal olarak dayanaklı hale getirmedi. Bu yapı-kayıt belgesi var mı, varsa kim/kimler almış, mahiyeti nedir? Bunların hepsinin tespit edilmesi gerekiyor. Binaların son ve geçmişteki apartman yöneticilerinin tespitinin istenmesi gerekiyor” ifadelerini kullandı.
UZMANLARA ÇAĞRI: DOSYAYA MÜTALAA SUNUN
Maraş depreminin toplumda infial yarattığını dile getiren Topcuoğlu, kamuoyunun delil toplama süreçlerinde savcılığa ve savcılığın atadığı bilirkişiye güvenmeyebileceğini söyledi. Topcuoğlu, özellikle inşaat mühendislerinin, jeofizik mühendislerinin ve diğer uzmanların dosyalara gönüllü bir şekilde uzman mütalaası sunmasını beklediklerini belirterek, “Çünkü böylece çeşitlilik olacak ve raporlar birbirleriyle karşılaştırılabilecek” dedi.
‘HATAY’DA EVRAKLAR KAMUOYU BASKISIYLA TESLİM ALINDI’
Topcuoğlu, yıkılmak istenen Hatay Yapı Denetim ve Yapı Malzeme Şube Müdürlüğü’ndeki evrakların kamuoyu baskısı sonucu teslim alındığını hatırlatarak, “Normalde ihmal edilecek, ihmale mahal verebilecek bir durumun önüne geçti avukatlar” dedi. Adıyaman’da da benzer bir durum yaşanabilecekken müdahale edildiğini söyleyen Topcuoğlu, süreci şöyle anlattı:
“Bir meslektaşımız, Adıyaman’da eşinin ailesinin yıkılan enkazındaki enkaz kaldırma çalışmalarında herhangi bir savcıyla karşılaşmadığını ve bu durumdan endişe ettiğini söyledi. Adıyaman Baro Başkanı’nı arıyor meslektaşımız. Ardından gönüllü bir savcı ekibi belgeleri usulüne uygun olarak aldı.”
‘EĞER DELİL TOPLANMAZSA SORUMLULAR CEZALANDIRILAMAZ’
Delil toplama işlemlerinin bitmesi sonrası ceza davalarının açılacağını belirten Topcuoğlu, 20 müteahhit ve firma hakkında özel, 10 il için de genel suç duyurularında bulunduklarını söyledi. Topcuoğlu, deprem bölgesindeki delillerin ceza davaları için öneminin altını çizerek, “Çünkü hem müteahhidin hem inşaat mühendisinin hem yapı-kayıt belgesinin yani herkesin kusuru buradan belirlenecek. Eğer ki müteahhit gerçekten devlet kurumlarını da kandırdıysa eğer kurumlarda çalışanların sorumluluğu elbette tartışılır. O yüzden delillerin tümüyle toplanması lazım. Eğer toplanmazsa sorumluların cezalandırılması konusunda hiçbir yere varamayız” ifadelerini kullandı.
‘VATANDAŞIN HAKKI TEHLİKEYE GİRECEK’
Depremden etkilenen vatandaşların hayatlarının maddi olarak da söndüğünü dile getiren Topcuoğlu, delil toplama sürecinin doğru işletilmemesi durumunda olabilecekleri şöyle anlattı:
“Her şeylerini kaybettiler. Devlet depremzedeler için konut imkanı sağlayacak. Binanın ağır hasarlı olup olmadığı doğru tespit edilmezse vatandaşın bu hakkı tehlikeye girecek. Eğer bina ağır hasarlıyken; hafif ya da orta hasarlı olarak kaydedilirse ve buna 30 gün içerisinde itiraz edilmezse hak kaybı olacak. Aslında bu platformu kurmaktaki en büyük amacımız bu. Hem devletin vereceği imkanlardan faydalanmayı belirleyecek hasar tespiti. Açacakları tazminat davaları var bu insanların. Belki de tek umutları olacak. Hayatlarını tekrar bir düzene koymada işlerine yarayacak belki de. O yüzden bu delillerin usulüne uygun şekilde toplanması, incelenmesi ve tarafsız bilirkişiler tarafından mütalaaların sunulması yargılamaların adil ve düzgün bir şekilde ilerleyebilmesi için çok önemli.”
DELİL KARARTMADA DİJİTAL ÖRNEK ÇIKMAZI
Delil karartmanın tespit edilmesi durumunda suç duyurusunda bulunulduğu bilgisini paylaşan Topcuoğlu, Hatay’daki Çevre ve Şehircilik binasının yıkım kararı örneği üzerinden delil karartma şüphelerini şöyle açıkladı:
“Mesela Hatay’da Çevre ve Şehircilik binasında yıkım kararını bağladıkları şey şuydu: Zaten bu evrakların örnekleri dijital olarak var. Mesela biz o evrakların dijital örneklerinin olduğunu kabul edelim. Birincisi evrakların ıslak imzalı asılları dururken neden dijital örneklerine ihtiyacımız olsun? Her şeyden önce ıslak imzalı asıl evrak esastır. İkincisi bu felakette zarara sebep olan kişiler sadece bağımsız müteahhitler, inşaat mühendisleri değil. Belki de bazı devlet görevlileri. Bu sisteme devlet görevlilerinin birçoğunun erişimi var. Elbette ki şunu iddia edeceklerdir. Devlet sistemlerinde iz diye bir şey var. Kim girerse girsin bir şekilde o kişinin oraya girdiğini görebiliyorsunuz. Ancak biz neden bunlarla uğraşalım? Savcı temiz temiz o belgeleri alacaktı ve hiçbir şüpheye mahal vermeyecektiniz. Zaten bu durumda olan vatandaşın, meslektaşın işini zorlaştırmak neden? Hiçbir şekilde tehlike altında olmayan, tek katlı, camı dahi kırılmamış bir bina hakkında yıkım kararı verilmesi kabul edilemez.”
‘NEDEN O BİNAYI YIKTINIZ?’
Topcuoğlu, Hatay’da Çevre ve Şehircilik binası hakkında verilen yıkım kararına ilişkin “Hem vatandaşı hem de bizi şüpheye düşüren konu, askıda yıkılma tehlikesi altında olan bir sürü bina varken neden o bina? Etraftaki hiçbir binada yıkım çalışması yapılmıyorken neden o binayı yıktınız?” sorularını sordu.
‘FELAKETE SEBEP OLANLAR BU İŞTEN SIYRILMASIN’
Deprem İçin Hukuki Girişim Platformu olarak öncelikli amaçlarının avukatlara ve depremzedelere destek olmak olduğunu belirten Topcuoğlu, sözlerini şöyle sonlandırdı:
“Depremzede olduğu için meslekleriyle ilgili sorumluluklarını yerine getiremeyen meslektaşların ilgili şehirlerdeki duruşmalarına destek oluyoruz. Elimizden geldiğince özellikle bölgedeki meslektaşların yürüttüğü mücadelede eğer bir sorunla karşılaşırlarsa kamuoyu yaratmaya çalışmaya ve destek olmaya çalışıyoruz. Ayrıca bize gelip bizden kaynak isteyen meslektaşlarımız için mevzuat araştırma grubumuz var. Depremzede ve yakınlarından dava açmasını ve gidip avukat avukat dolaşmasını bekleyemeyiz. Sosyal medya hesaplarımızdan, mail adresimizden bize ulaşarak ‘ne yapabiliriz’i konuşabiliriz. Biz vatandaş haklarını bilsin istiyoruz. Bu felakete sebep olanlar, onların bu acısından faydalanarak bu işten sıyrılmasın istiyoruz. O yüzden bize mesaj atan, hukuki danışmanlık isteyen herkese gönüllü olarak hukuki danışmanlık veriyoruz. Hiçbir şekilde bir ücret talep etmiyoruz.”
Cezaevlerinde deprem protokolü karmaşası: Tutuklulara iletişim, avukatlara bürokrasi engeli
Deprem bölgesindeki çocuklarla iletişim nasıl olmalı?
