Hükümet her ay ‘Fiyatlar rayına oturacak’ mesajları verse de pazar endeksi hızla yükseliyor. TÜİK enflasyonu yüzde 61 olarak açıkladı ancak tezgâhta artış yüzde 200’e ulaştı. Hem esnaf hem vatandaş çaresiz kalırken taneyle domates, salatalık satışı başladı. Lirayı eriten, fiyatları patlatan gidişat sofrasından kısarak ay sonu hesabı yapan milyonları geçim sınavıyla karşı karşıya bırakıyor.
Hatalı politikaların ekonomiyi taşıdığı nokta çiftçiyi tarlayı süremez hale getirdi. Gübreden, işçiliğe, mazottan elektrik faturasına kadar her kalemde gelen zamlar ise fiyatlara yansıdı. KDV indirimleri bir ay bile dayanmazken TÜİK yıllık enflasyonu yüzde 61 olarak duyurdu. Sokağın gerçeklerini ıskalayan veriye en yüksek sesli itiraz ise pazardan geldi. Esnaf satışın durma noktasına geldiğini, vatandaşın alım yapamadığını belirtti.
‘HİÇ KİMSE YAZ GELİR FİYATLAR DÜŞER DİYE DÜŞÜNMESİN’
Pazarcılar geçen yıl 3 bin lira ödedikleri nakliyenin bu yıl 10 bin liraya fırladığını anlattı. Domatesin kilosunun 20-25, biberin ise 20 TL’den tezgaha konduğunu söyleyen pazarcı Zarif Kesiciler, geçen Ramazan’da en pahalı domatesin 10 lira olduğunu hatırlattı. Kesiciler “Vatandaş ‘yazın her şey ucuzlar’ diye düşünmesin. Bu koşullarda artık o ucuzluğu göremeyeceğiz. Bize yansıyan fiyatlara göre enflasyon yüzde 200” dedi.
5 BİN LİRA MAAŞ ALANIN PAZAR LÜKSÜ YOK
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, yıllık enflasyon oranı yüzde 61,1 olurken, vatandaşın torbasından her gün 2 domates daha eksiliyor. Pazarda eskiden kilogramla alınan birçok ürün şimdi ya tane ya da yarım kilogramdan öteye geçemiyor. Vatandaş tane almak isterse eğer bir tane domates 8 lira; bir salatalık 2 buçuk lira, üç tane biber de 2 buçuk lira. Ankara’da pazarcılık yapan Zarif Kesiciler “Bugünkü koşullarda 5-6 bin lira maaş alan vatandaşın bu pazarda alışveriş yapma şansı yoktur” dedi.
Mutfakta yangın bitmiyor. Son dönemlerde gerçekleşen maliyet artışları, tarladan sofraya kültürünü alt üst etti. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, yıllık enflasyon oranı yüzde 61,1 olurken, vatandaşın torbasından her gün 2 domates daha eksiliyor. Pazarda eskiden kilogramla alınan birçok ürün şimdi ya tane ya da yarım kilogramdan öteye geçemiyor. Ankara’nın Yenimahalle’deki en ucuz semt pazarlarından birinde bile domatesin kilosu 20-25 TL arasında değişiyor. Salatalık 15 TL. Biber 20 TL. Vatandaş tane almak isterse eğer bir tane domates 8 lira; bir salatalık 2 buçuk lira, üç tane biber de 2 buçuk lira. 30 yıldır Ankara’da pazarcılık yapan Zarif Kesiciler, domatesin kilosunun 25 TL olmasının kendilerine faydası olmadığını aksine ürün satamadıklarından şikayetçi. Kesiciler “Mevcut ekonomik krizin derinleşmesinden dolayı fiyatlar çok yüksek, işlerimiz çok kötü. Mal alıp satamıyoruz. Türkiye de her şey pahalılaşmış ama alım gücü yerinde duruyor. Bugünkü koşullarda 5-6 bin lira maaş alan vatandaşın bu pazarda alışveriş yapma şansı yoktur. Enflasyon yüzde 62 filan değil, bize yansıyan fiyatlara göre yüzde 200” dedi.
Kesiciler geçen yıl Ramazan ayında domatesin en yüksek fiyatının 8-10 TL arasında olduğunu hatırlatırken, “Bugün vatandaşın pazarda 100-200 lirayla alışveriş yapma şansı yok. İyi bir pazar alışverişi ‘bin liraya’ mal olur. Uzun yıllardır bu işi yapmamıza rağmen son üç aydır derin krizden dolayı hiçbir pazarcı para kazanamıyor. Satamıyorum” diye konuştu. Kesiciler, veresiye ürün aldıklarından borcu da ödemeyip komisyoncuya sürekli borçlandıklarını aktarıyor.
SEBZE FİYATLARINDA 1 YILDA YÜZDE 500 ARTIŞ
İstanbul Hal fiyatlarına göre, son 1 yılda sebze fiyatları yüzde 500’e kadar artış gösterdi. Yemeklerin ana ürünü olan soğanın fiyatı 1 Nisan 2021’de 1.5 liradan satılıyordu. 2022’nin aynı döneminde ise 1.5 liralık soğan oldu 7 lira. Yüzde 366,7 artış. Patatesin kilogramı 2 liradan yüzde 400 yükselişle 10 lirayı gördü. Marul 4 liradan 20 liraya çıkarak yüzde 400 zamlandı. Geçen sene 3 lira olan göbek salata 18 liraya çıkarak yüzde 500’ü gördü. Domatesin kilogramı geçen yıl 5 liraydı. 1 Nisan 2022’de İstanbul Hal’inde 28 lira. Yüzde 460 artış. Sivri biber, salkım domates, kıvırcık ve kırmızı turp fiyatları da yüzde 200 yükseliş gösteren ürünlerden.
PAZARCI ESNAFI İNŞAATLARDA ÇALIŞMAK İÇİN YURTDIŞINA GİDİYOR
Birçok pazarcının işi bıraktığını, pazar tezgahlarını satılığa çıkardığını söyleyen Kesiciler “Maaşlı iş arıyorlar, yurtdışına gidenler var. İnşaatlarda çalışmak için Fransa’ya giden birçok arkadaşımız oldu. Bizim yaşımız geçti. İmkan bulsak biz de yurt dışını düşünürdük. Hiç yerine gidip para vermeden, bugün bir ürün 5 liraya mal oluyor. Geçen sene mazot 8 lirayken bugün 22 lira. Niğde’ye bir kamyon nakliyesine 3 bin lira para veriyorduk şu anda 10 bin lira veriyoruz. Nakliyeci arkadaşlarımızı memnun edemiyoruz. Çünkü mazotun yetmediğini söylüyorlar. Bugün üretilen ürünlerin ana maddeleri gübre, işçilik, mazot, elektrik pahalı o yüzden ürünler pahalı olmak zorunda. Şunu düşünmesin vatandaşlar yaz gelince her şey ucuz olacak’ diye düşünmesinler artık o ucuzluğu göremeyeceğiz bu koşullarda. Bunun değişmesi için alım gücünün yükselmesi lazım.”
BİR DOMATES 8, SALATALIK 2.5 TL
Artan maliyetler sonrasında bırakın marketi pazar tezgahları bile el yakıyor. Ürünler artık kilogramla değil taneyle alınıyor. Bir tane domates 8 lira; bir salatalık 2 buçuk lira, üç tane biber de 2 buçuk lira.
ENFLASYON ALT GRUPLAR GENELİNE YAYILDI
TCMB Fiyat Gelişmeleri Raporu yayımlandı. Gıda yıllık enflasyonundaki yükseliş alt gruplar genelinde devam etti. Son dönemde aylık bazda yüksek artışlar kaydeden taze meyve ve sebze fiyatları mart ayında görece yatay seyrederken, gıda grubu alt kalemlerinde KDV indiriminin sarkan etkileri de sürdü.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu’na göre, martta tüketici yıllık enflasyonundaki artış alt gruplar geneline yayılırken, söz konusu yükselişe en belirgin katkı 2,31 puanla enerji grubundan geldi. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) mart ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 5,46 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 61,14’e yükseldiğini açıklamasının ardından TCMB’nin Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı. Yıl başından itibaren emtia fiyatlarında gözlenen artış eğilimi jeopolitik gelişmelerle beraber bu dönemde bir miktar daha belirginleşti. Türk lirası cinsinden uluslararası enerji fiyatlarındaki görünüm yurt içi enerji fiyatları üzerinde etkili olurken, elektrik fiyatlarında kademeli tarife sisteminde yapılan düzenleme ve KDV indirimi daha olumsuz bir görünümü sınırladı. Gıda yıllık enflasyonundaki yükseliş alt gruplar genelinde devam etti. Son dönemde aylık bazda yüksek artışlar kaydeden taze meyve ve sebze fiyatları mart ayında görece yatay seyrederken, gıda grubu alt kalemlerinde KDV indiriminin sarkan etkileri de sürdü.
Temel malda yıllık enflasyon giyim ve ayakkabı grubunda yatay seyretti, diğer alt gruplarda ise yükseldi. Bu dönemde, hizmet grubunda yıllık enflasyon alt gruplar genelinde arttı. Enerji ve gıda fiyatlarındaki görünüme paralel ulaştırma ve lokanta-otel öne çıkan gruplar olmaya devam etti.Hizmet fiyatları martta yüzde 4,19 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 3,83 puan artışla yüzde 36,72 oldu. Yıllık enflasyon, ulaştırma ve lokanta-otelde daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükseldi. Akaryakıt fiyatlarındaki artışların yansımasıyla ulaştırma hizmetleri fiyatları yüzde 9,47 arttı ve alt grubun yıllık enflasyonu yüzde 60,35’e çıktı. Ulaştırma hizmetlerinde, karayolu ile şehirler arası yolcu taşımacılığının yanı sıra otobüs ve demiryolu ile şehir içi yolcu taşımacılığı fiyatlarındaki yükselişler öne çıktı. Temel girdi maliyetlerindeki artışların sürmesi gerek yemek gerekse konaklama hizmetleri kaynaklı olarak lokanta-otel alt grubunu olumsuz etkiledi. Fiyatların yüzde 6,04 artmasıyla yıllık enflasyon da yüzde 60,40’a ulaştı. Bu dönemde, mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerle incelendiğinde, kirada aylık artışlar yavaşladı.
ENERJİ ETİKİSİ DEVAM EDİYOR
Diğer taraftan enerji fiyatları mart ayında yüzde 11,01 artarak grup yıllık enflasyonu yüzde 102,94’e çıktı. Bu dönemde artan jeopolitik risklerle beraber hızlanan uluslararası enerji fiyatları, yüzde 25,76’yla akaryakıt, yüzde 18,92’yle katı yakıt ve yüzde 14,60’la tüp gazdaki aylık fiyat değişimleri üzerinde belirleyici oldu. Elektrik fiyatlarında kademeli tarife limitinin arttırılması ve KDV indirimi ise elektrik fiyatlarında yüzde 9,7 düşüşü beraberinde getirerek grup enflasyonunu sınırladı.
OTOMOBİL FİYATLARI DAHA YENİ YÜKSELİŞTE
Temel mal yıllık enflasyonu martta 4,81 puanlık yükselişle yüzde 59,19’a ulaştı. Bu dönemde, yıllık enflasyon giyim ve ayakkabı grubunda yatay seyrederken, diğer gruplarda artış gösterdi. Altın hariç dayanıklı mal fiyatları martta yüzde 5,09 arttı ve grup yıllık enflasyonu yüzde 68,54’e yükseldi. Bu dönemde yüzde 7,56’yla otomobil ve yüzde 3,48’le mobilya öne çıkan kalemler oldu. Diğer temel mallarda fiyatlar başta ilaç olmak üzere alt gruplar genelinde yüksek aylık artışlar gösterirken, bu grupta yıllık enflasyon yüzde 65,85’e ulaştı.
YEM VE GÜBRE ZAMMI ÜRETİM MALİYETLERİNİ VURDU
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları martta yüzde 4,73 arttı ve grup yıllık enflasyonu 5,86 puan yükselerek yüzde 70,33’e çıktı. Uluslararası tarımsal emtia fiyatlarında belirginleşen artışlar yurt içi fiyatları baskı altına alırken, şubat ayı ortasında uygulamaya konulan KDV indirimlerinin sarkan etkileri daha olumsuz bir görünümün önüne geçti. Bu görünüm altında, işlenmemiş gıda grubunda daha belirgin olmak üzere gerek işlenmemiş gerekse de işlenmiş gıda grubunda yıllık enflasyon artış kaydetti. İşlenmemiş gıdada, mevsimsellikten arındırılmış taze meyve ve sebze fiyatlarının yataya yakın seyrettiği izlendi. Öte yandan, diğer işlenmemiş gıda grubu içinde yükselen yem fiyatlarının etkilediği kırmızı ve beyaz et kalemlerinin yanı sıra patates ve yumurta olumsuz ayrıştı. İşlenmiş gıda gruplarından ekmek ve tahıllarda görülen yüzde 5,65’lik artışta buğday fiyatları belirleyici olurken, diğer işlenmiş gıda grubunda ayçiçeği yağı öncülüğünde katı-sıvı yağlar ile et ürünleri, şeker ve alkolsüz içecekler öne çıktı.
