İPA'nın konut ve kira fiyatlarındaki artışlara yönelik yayımladığı rapora göre, orta ve düşük gelir grubu vatandaşlar için konuta sahip olmak imkansız hale geldi. Kiralık konutlar ise ödenebilir olma niteliğini kaybetti. Raporda yer alan verilere göre, 2019 yılından itibaren İstanbul'da son dört yılda kira fiyatlarının en çok arttığı ilçe, yüzde 961 artışla Üsküdar olurken onu yüzde 954 artışla Kağıthane ve yüzde 889 artışla Beykoz izledi.
Türkiye'de son beş yılda konut ve kira fiyatları adeta uçuşa geçti. Barınma sorunu her geçen gün derinleşirken vatandaşın aldığı maaş, ev sahibi olmak bir yana kirayı bile karşılamaz oldu. Sağlıklı, dayanıklı ve güvenli konuta erişim, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde de kabul edilen barınma hakkının sağlanması için gerekli olurken asgari ücretli için konuta erişmek neredeyse imkansızlaştı.
İstanbul Planlama Ajansı (İPA), İstanbul'da kiralık ve satılık konut fiyatlarındaki artışa yönelik "Bir Hak Olarak Barınma: Sağlıklı, Dayanıklı ve Güvenli Konuta Erişim Herkes İçin Mümkün Mü?" başlıklı bir rapor yayımladı. İstanbul’da 2000’li yılların başından itibaren orta ve düşük gelir grubu için konut almanın imkansız hale geldiğinin altının çizildiği raporda son yıllarda ise kiraların da ödenebilir olma niteliğini kaybettiği vurgulandı.
KİRA FİYATLARININ EN ÇOK ARTTIĞI İLÇELER
Rapora göre 2019’dan bu yana megakentte en çok kira artışı yüzde 961’le Üsküdar’da gerçekleşti. Üsküdar'ı yüzde 954'le Kağıthane ve 889'la Beykoz takip etti. İşte son dört yılda kira fiyatlarının en çok arttığı ilçeler:
- Üsküdar: %961
- Kağıthane: %954
- Beykoz: %889
- Başakşehir: %879
- Küçükçekmece: %861
- Eyüpsultan: %804
SON BİR YILDA KİRALARDA YÜZDE 75 ARTIŞ
Kasım 2023 verilerine göre İstanbul’da son bir yıl içerisinde konut satış fiyatları yüzde 84,14 oranında, kira fiyatları yüzde 75,56 artış gösterdi. Metrekare fiyatları değerlendirildiğinde ise satılık fiyatının yüzde 82,54, kiralık fiyatının ise yüzde 84,33 arttığı görülüyor.
DÜNYADA 1,6, İSTANBUL'DA 5,2 ARTTI
Pandeminin etkisi ile birlikte kira fiyatları 2020 ile 2022 arasında tüm ülkelerde artış gösterdi. Ancak dünya genelinde kiralar 1,6, İstanbul’da 5,2 kat arttı. Türkiye’de satın alma gücünün de son yıllarda hızla düşmesiyle birlikte barınma krizi kaçınılmaz hale geldi.
Konut kiralarında ve satışında yaşanan ciddi fiyat artışı, her konut değişiminde artan kira uçurumu, yeni konut bulamama gibi sorunlar sadece ev bulma sürecinde hane ekonomilerini sarsmıyor, aynı zamanda kiracıları sürekli kaygı ve tedirginlikle baş başa bırakıyor.
ASGARİ ÜCRET KİRALARDAN ÇOK DAHA AZ ARTIYOR
Asgari ücrette yaşanan artış ve kira fiyatlarında yaşanan artış karşılaştırıldığında asgari ücret zamlarının kiralardan çok daha az arttığı görülüyor. Özellikle ücretli çalışanların, kazançlarının büyük çoğunluğunu kira giderlerine harcamasına yol açan bu dengesizlik, sosyal adaletsizliği artıran ve toplumsal barışı tehdit eden boyuta geldi.
TOPLUMUN YÜZDE 95'İ KONUT KREDİSİNDEN FAYDALANAMIYOR
TÜİK’e göre, ortalama hane halkı gelirinin 2023 yılında yaklaşık 13 bin TL olduğu düşünüldüğünde, konut kredilerinden yalnızca ayda 100 bin TL üzeri geliri olanların, yani toplumun en çok gelir elde eden yüzde 5’inin yararlanabildiği görülüyor.
Toplumun yüzde 95’inin konut kredisinden faydalanamadığı bu dönem kredili konut satışlarının da ülke genelinde tarihin dip noktasına düşmesi, evin bir barınma değil finansal yatırım aracına dönüşmesine yol açıyor.
İPA tarafından 3 Ağustos-1 Eylül 2023 tarihleri arasında 317 İstanbul sakini ile yapılan araştırmaya göre katılımcıların yüzde 84,7’si binalarında kentsel dönüşümün gerekli olduğunu düşünüyor. Kentsel dönüşümün gerekli olduğunu düşünen katılımcıların yüzde 93,4’ü 30 yıl ve üzeri binalarda yaşıyor.
