Ekonomi baş aşağı gidiyor... İpin ucunu bırakan politikalar kurda her gün tarihi rekorları, önü alınamayan zam yağmurunu ‘rutin’ hale getirdi. 83 milyon öngörülemeyen gidişatın nereye kadar süreceğinin endişesini taşıyor.
EKONOMİ SERVİSİ
Faiz indirimiyle dolar yeni rekor kırınca MB beşinci kez müdahale etti. Toplam 6 milyar dolarlık hamleye rağmen kur 16 eşiğinin altına inmedi. TOBB Başkanı Hisarcıklıoğlu “Piyasaların istikrara kavuşmasını sağlayacak acil önlem alınmasını ve öngörülebilirliğin sağlanmasını bekliyoruz” mesajı verdi. İSO Başkanı Erdal Bahçıvan da “Dün faiz indirimine giden Merkez’in bugün elindeki kıymetli dövizi piyasaya sürmesini şaşkınlıkla izliyoruz” dedi.
ETİKETLER SÜREKLİ ARTARKAN VATANDAŞIN ALIM GÜCÜ SÜREKLİ AZALIYOR
Dövizdeki tırmanış yeni zamları da tetikledi. Tekstilci Halit Zorba “İplik yüzde 50, ithal olan iğne grubu yüzde 100 zamlandı. Alım gücü düştüğü için satışlar geriledi” dedi. Araç depoları ‘alev aldı’. 56 kuruşluk artışın ardından benzinin litresi 69 kuruş daha yükseldi. Motorin 1 lira 14 kuruş arttı. 48 saatte akaryakıta gelen zam yüzde 10’u aştı. Zincirleme etkiyle otobüs biletlerinden taksi ücretlerine kadar birçok alanda fiyatlar yeniden düzenlendi.
TL tarih yazıyor kur durdurulamıyor
Merkez Bankası’nın faiz indirim sarmalı TL’ye pahalıya mal oluyor. Tarihinin en kötü seviyelerine imza atan lira, kur karşısında artık dakika başına eriyor. En son Perşembe günü gerçekleşen faiz indirimi sonrasında yeni zirvesini gören dolar, haftanın son iş gününde de ralliye devam etti. Merkez’in 5’inci müdahalesine rağmen dolar 17, euro ise 19 lirayı aştı.
Günlük kur şokları geçiren Türk Lirası artık kur karşında durdurulamıyor. Ekonomi yönetiminin aldığı kararlar sonrasında hızla değer kaybetmeye başlayan TL, tarihinin en kötü seviyesine indi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın faiz hassasiyetine göre hareket eden Merkez sonrasında dolar de 17 lirayı aştı. Euro ise 19 liranın üzerini gördü.
Gram altın ise tarihi zirvesini zorlayarak bin liraya doğru ilerliyor. Yılın son Para Politikası Kurulu toplantısında Perşembe günü faizi 100 baz puan indirerek yüzde 14’e çeken TCMB kararının ardından 15.60’ı aşan dolar kuru, günün devamında da 15.80’i gördü. Haftanın son işlem gününde de döviz tarafındaki hareketlilik devam ediyor. Fiyat yüzde 2’ye yakın yükselişle neredeyse 1 günde 1 liradan fazla arttı. Böylece kurdaki yükseliş artık durdurulamayacak seviyeye geldi.
Hükümetin yeni ekonomi modeli olarak adlandırdığı ihracat, turizm ve yatırım ağırlıklı politikada istihdamın artırılması hedefler arasında. Fakat bu politikada enflasyon ve kura bir müdahale olmadan kendiliğinden gerileme olması bekleniyor. Piyasalar ise enflasyondaki yükselişin dizginlenmesi için faiz kalkanının gerekli olduğu görüşünde. Faiz indirimlerine başladığının ilk sinyalini verdiği Eylül ayı başından bu yana TL yaklaşık yüzde 47, sene başından beri yüzde 53’ün üzerinde değer yitirdi. Değer kayıplarının büyük bölümü son bir buçuk ayda meydana geldi. Para Politikası Kurulu (PPK) kararında “Kurul, politika faizinin 100 baz puan indirilerek, arz yönlü ve para politikası etki alanı dışındaki arızi faktörlerin fiyat artışları üzerinde oluşturduğu geçici etkilerin ima ettiği alanın kullanımının tamamlanmasına karar vermiştir” denildi.
TCMB açıklamasında önümüzdeki aylar için de yönlendirme olarak “Alınmış olan kararların birikimli etkileri 2022 yılının ilk çeyreğinde yakından takip edilecek ve bu dönemde fiyat istikrarının sürdürülebilir bir zeminde yeniden şekillenmesi amacıyla geniş kapsamlı politika çerçevesi gözden geçirme süreci yürütülecektir” ifadelerini kullandı.
Birçok ekonomist bu yönlendirmeyi ilk çeyrekte faiz indirimlerine ara verildiği ve TL’deki değer kaybına bu süreçte faiz artışı ile tepki verilmeyeceği anlamı çıkardı. Bankacılar ise ilk çeyrekte faiz artışı yapılmayacağı için zorunlu karşılık gibi makro ihtiyati tedbirler ve zaman zaman piyasaya doğrudan döviz satış müdahaleleri ile zaman kazanılmaya çalışılacağı değerlendirmesinde bulundu.
BORSADA REKOR SÜRÜYOR
BIST 100 endeksinde zirve devam ediyor. Haftanın son işlem gününde de güçlü artış sürüyor. Açılışta önceki günkü kapanışa göre 47,61 puan ve yüzde 3’e yakın değer kazanarak 2.406’nın üstünde puanla tüm zamanların en yüksek seviyesinden başlayan BİST 100’de hisse senetlerine ilgi artarak devam etti. Gün ortasına doğru alımlarla birlikte BİST 100, kazanımlarını yüzde 5 sınırına yaklaştırdı. Borsa İstanbul’da yüzde 5’e dayana yükselişte bankacılık ve madencilik sektörü hisselerindeki yükseliş dikkat çekiyor. Madencilik hisseleri yüzde 7,8 civarı yükselirken bankacılık hisselerinde ise kazançlar yüzde 6’nın üzerinde. Metal sektörü hisseleri de yüzde 6 civarı primli seyrediyor.
MERKEZ’DEN SATIŞ VAR AMA BEKLENEN DÜŞÜŞ YOK
Merkez Bankası, döviz kurlarında görülen sağlıksız fiyat oluşumları nedeniyle piyasaya satım yönünde doğrudan müdahale etti. Müdahale doların 17’yi euronun ise 19 seviyesini aşması sonrasında geldi. Müdahale sonrası dolar 16.40 seviyelerine indi. Fakat tekrar yükseliş yönüne geçerek 16.90 seviyelerine kadar çıktı. MB’nin 1 Aralık tarihindeki ilk müdahalesi yaklaşık 650 milyon dolar, 3 Aralık’taki ikinci müdahalesi yaklaşık 400 milyon dolar, 10 Aralık’taki üçüncü müdahalesi yaklaşık 500 milyon dolar seviyesindeydi. TCMB’nin dördüncü ve 2.5 milyar dolarlık son müdahalesi ile birlikte toplam tutar yaklaşık 4 milyar seviyesine yükselmişti. Dolar/TL, Merkez Bankası’nın devam eden faiz indirimleri ve ucu açık yönlendirmeleri sonrası yükselişini sürdürüyor. Dün sabah saatlerinde 16 lira sınırını da geçen dolar/TL, zirvesini öğleden sonra 17’nin üzerine taşıdı. Euro/TL’de de 19 lira sınırı geçti. Bloomberg’in haberine göre doğrudan döviz satış yöntemiyle yaptığı beşinci müdahalesinde tutar yaklaşık 2 milyar dolar oldu.
‘BİZ ÇİN, GÜNEY KORE DEĞİLİZ’
TBMM Genel Kurulu’nda 2020 yılı kesin hesap kanun teklifi görüşmeleri tamamlandı. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, milletvekillerinin kendisine yönelttiği soruları yanıtladı. Bakan Nebati şu açıklamayı yaptı: “Türk modeli dediğimiz şey, Sayın Cumhurbaşkanımızın ara ara ifade ettiği ama bizim tam zamanında bir şeyler söylediğimiz dönemdeyiz. Güney Kore, 93,8 dolarla başlamış yola, 31 bin dolarda şu an. Çin 75 dolarla başlamış, 10 bin 500 dolarla da gayrisafi milli hasılatında kişi başına düşen gelir. Japonya 568 dolarla başlamış, 40 bin dolara gelmiş. Dünya 468 dolarla başlamış, 11 bin dolara gelmiş. Türkiye’de 40 kat artarak 283 dolardan 8 bin 500-9 bin dolarlara gelmiş. Bir farkı ortaya koyuyoruz. Biz Çin değiliz. Biz Güney Kore değiliz. Biz bölünmüş yol uzunluğunu, 6 bin kilometreden 28 bin kilometreye çıkaran, otoyol uzunluğunu 1,714 kilometreden 3 bin 532 kilometreye çıkaran, tünel uzunluğunu 50 kilometreden 631 kilometreye, köprü viyadük uzunluğunu 311 kilometreden 710 kilometreye, hızlı tren ağını sıfırdan 1,213 kilometreye, havalimanı sayısını 26’dan 56’ya, uçak sayısını 110’dan 552’ye, yurt dışı uçak noktasını 60’tan 329’a, tersane sayısını 37’den 84’e, OSB sayısını 192’den 325’e proje sayısını 62’den 750’ye savunma sanayine, dışa bağımlılık oranını yüzde 80’den yüzde 20’ye düşüren bir Türkiye, hastane yatak sayısını 164 binden 255 bine, nitelikli yatak sayısını 19 binden 162 bine hasılı kelam bizim söylediğimiz şey çok farklı. Bundan sonra atacağımız adımlarla çok hızlı bir şekilde toparlanma olacağını hep beraber görmüş olacağız.”
BU YIL TEK İNDİRİM YAPAN MERKEZ TCMB
Bu yıl birçok gelişen ülke, enflasyon ve FED nedeniyle faiz artırımına giderken gelişmiş ülkelerden ise İngiltere sürpriz faiz artışı yaptı. ABD Merkez Bankası (FED) ise çarşamba günkü toplantısında oldukça şahin açıklamalarda bulundu ve 2022’de 3 faiz artışı öngördü. Piyasalar ilk faiz artışının Mayıs-Haziran gibi yapılmasını bekliyor. Bu yıl tek faiz indirimi yapan banka TCMB oldu ve Eylül itibarıyla toplamda 500 baz puan faiz indirimi yapıldı. Enflasyonun Aralık ayı ve 2022’nin ilk çeyreğinde yükselişini hızlandırması beklenirken faizin indirilmesiyle TL’deki negatif getiri oranının artması bekleniyor. Şu anda faiz enflasyonun 7 puan altında.
‘ELİNDEKİ TEK SİLAH TUTUKLUK YAPIYOR’
Ekonomistler TCMB’nin çok sık yönlendirme değiştirdiğini, yeni yönlendirmenin belirsizlik içerdiğini ve bu belirsizliğin ancak TCMB’den gelecek yeni bir açıklamayla ortadan kalkabileceğini ifade ettiler. Bir bankanın döviz masası işlemcisi “TCMB’nin yeni yönlendirmesi tam net olmasa da 3 ay faiz indiriminin olmadığını ima ediyor. TL’de tek yönlü ve sadece değer kaybı yönünde bir süreç yaşanıyor. Bunu ne durdurabilir diye baktığımızda faiz gibi bir sonuca ulaşamıyoruz çünkü faiz artışı bir seçenek olarak görülmemesi en önemli silahı devre dışı bırakıyor” dedi.
ENFLASYON GÜMBÜR GÜMBÜR GELİYOR
TCMB’nin faiz indirimini değerlendiren uzmanlar da enflasyonun daha da artabileceği uyarısında bulunuyor. Ünlü Menkul Değerler’den Araştırma Bölümü Kıdemli Müdürü Gökhan Uskuay, kurumunun günlük raporunda “Alınmış kararların birikimli etkilerinin enflasyonu ilk çeyrekte yüzde 37,7’ye ve ikinci çeyrekte yüzde 40’a çıkartmasını beklediklerini. Bu enflasyon verilerine göre TCMB Mayıs ayına kadar politika faizini sabit tutması durumunda yüzde 6 olan negatif reel faiz yüzde 26’ya yükselecektir. 2022’nin ilk yarısında FED’in faiz artırım süreci ve TL’de kırılganlıklar, enflasyonu daha üst bir noktaya taşıyabilir. Bu nedenle TCMB’nin faiz indirimini durdurmuş olmasının TL’de kırılganlıkları sonlandırmasını beklemiyoruz” paylaşımını yaptı. Londra merkezli Bluebay Asset Management’ın kıdemli stratejisti olan Timothy Ash de TCMB’nin önümüzdeki döneme dair verdiği bu mesajı “TCMB, söz konusu olduğunda ileriye dönük yönlendirme kesinlikle hiçbir şey ifade etmez ve Erdoğan para politikasını belirler” ifadelerini kullandı.
