Erdoğan, Aile Yılı Tanıtımı'nda yaptığı konuşmada evlenecek gençler için 150 bin lira faizsiz kredi, yeni doğacak çocuklar için de tek seferlik desteği artırma ve 2 veya 3'ten fazlaysa aylık yardım vaadinde bulunmuştu. Fakat, faizsiz kredi ve çocuk desteği için gerekli olan kriterler açıklanınca "dağ fare doğurdu" yorumlarına neden oldu. Zira kredide çoğunluk "taşınmaz ve maaş şartına", çocuk desteğindeyse "1 Ocak 2025 tarihine" takılıyor...
ERCAN ÇANKAYA
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, pazartesi gün Beştepe'deki Aile Yılı Tanıtım Programı'nda konuşmuş; aile kurmayı teşvik edecek maddi destekler, danışmanlık hizmetleri ve genç çiftler için konut destekleri gibi uygulamaları devreye sokacaklarını açıklamıştı.
2025'in "Aile Yılı" olacağını son kabine toplantısında ilan ettiklerini hatırlatan Erdoğan, "Yeni evlenecek gençlerimize Aile ve Gençlik Fonu dahilinde verdiğimiz faizsiz kredi desteğini 81 ilimizin tamamında uygulamaya alıyoruz" demişti.
Erdoğan, konuşmasında Aile ve Gençlik Fonu'dan yapılacak ödemeleri şöyle sıraladı:
- Evlenecek gençlere 48 ay vadeli, iki yıl geri ödemesiz, 150 bin lira tutarında faizsiz kredi desteği,
- Yeni doğacak ilk çocuk için verilen tek seferlik doğum yardımı 5 bin liraya yükseltilecek,
- İkinci çocuk için her ay 1500, 3'üncü ve sonraki çocuklar için her ay 5000 lira yardım verilecek. Çocuk yardımları, çocuklar 5 yaşını tamamlayana dek devam edecek.
2015'te uygulamaya konulan doğum yardımı, ilk doğan çocuk için 300 lira, ikinci çocuğa 400 lira, üçüncü çocuk için ise 600 lira tek seferlik yardım olarak yapılıyordu.
AİLE VE GENÇLİK FONU ÜLKE ÇAPINA YAYILACAK
Erdoğan'ın açıkladığı destekler arasında kamuoyunda en çok duyulan ve tartışılanı yeni aile kuracak çiftlere verilecek olan faizsiz ve iki yıl geri ödemesiz 48 ay vadeli 150 bin liralık kredi oldu.
Erdoğan, aslında evlenecek gençlere faizsiz kredi vaadini 24 Mayıs 2023 Seçimleri öncesinde vermişti. Geçtiğimiz gün yaptığı açıklamada evlilik kredisinin en az 350 bin lira olması gerektiğine dikkat çeken Yeniden Refah Partisi Genel Başkan Yardımcısı Suat Kılıç, bu rakamın 2023 yılı koşullarında ve bu yılın fiyatlarına göre hazırlandığını belirterek güncellenmesi gerektiğini savunmuştu.
DAĞ FARE DOĞURDU
Erdoğan'ın konuşmasından sonra fondan yararlanabilecek genç çiftlerin sahip olması gereken kriterler Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın websitesinde yayımlandı. Yayımlanan kriterler, sosyal medyada ve kamuoyunda “dağ fare doğurdu” yorumlarına sebep oldu.
İşte o kriterler:
- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak ve Türkiye’de ikamet etmek,
- Başvuru tarihi itibarıyla 18-29 yaş arasında olmak (18 yaşını doldurmuş olmak, 30 yaşını doldurmamış olmak),
- Taşınmaz sahibi ya da hissedarı olmamak,
- Çiftlerin son 6 aylık gelir toplamı ortalaması ve son aya ait gelirleri toplamı asgari ücretin 2,3 katından fazla olmamak,
- Başvuru tarihi itibarıyla resmi nikâh tarihine en az 2 ay en fazla 6 ay kalmış olmak,
- Bakanlığın evlilik öncesi sunacağı eğitim ve danışmanlık hizmetlerinden yararlanmayı taahhüt etmek ve katılmak,
- Bakanlığın evlilik sonrası sunacağı eğitim hizmetlerine 2 yıl içerisinde katılmayı taahhüt etmek,
- Affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar ile cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan; uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, bunların kullanılmasını kolaylaştırma, kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak suçlarından hakkında kesinleşmiş bir mahkûmiyet kararı bulunmamak,
- Daha önce proje kapsamında krediden faydalanmamış olmak.
Açıklanan maddeler arasında ikisi özellikle dikkat çekti. Zira bu iki madde sebebiyle evlilik yardımı, bu desteğe ihtiyaç duyabilecek milyonlarca genç için en başından imkansız hale geldi. Bunlardan ilki “taşınmaz sahibi ya da hissedarı olmamak”. Yani küçük, maddi açıdan büyük bir değeri olmayan bir taşınmaza sahip olan gençler bile yardımdan faydalanamayacak.
Bir diğer maddeyse “çiftlerin son 6 aylık gelir toplamı ortalamasının ve son aya ait gelirleri toplamının asgari ücretin 2,3 katından fazla olmaması.” Yani müstakbel karı koca adayları asgari ücretin biraz üzerinde aylıklarla çalışıyorlarsa evlilik kredisi haklarını kaybediyorlar.
ÇOCUK YARDIMINDA DA TARİHE TAKILANLAR OLACAK
Kısacası evlilik kredisi almak isteyen gençlerin çoğu, maaş sınırına ve taşınmaz şartına takılacak. Çocuk yardımından faydalanmak isteyen vatandaşlarsa tarih sınırına takılacak.
Zira doğum yardımlarında uygulamanın başlangıç tarihi olarak 1 Ocak 2025 kabul edilecek. Uygulamanın başladığı 1 Ocak 2025'ten sonra doğan ilk çocuk için tek seferlik 5 bin lira ödeme yapılacak. 1 Ocak'tan önce doğan çocuklar için bu kapsamda herhangi bir yardım yapılmayacak. Düzenlemenin hayata geçirildiği 1 Ocak 2025'ten sonra ikinci çocuğuna sahip olan annenin hesabına ikinci çocuk için her ay 1500 lira yatırılacak. Ancak 5 bin liralık doğum yardımını alamayacak. 1 Ocak 2025'ten sonra 3 çocuk sahibi olan bir annenin hesabına aylık 6 bin 500, 4 çocuklu bir anneye ise aylık 11 bin 500 lira ödeme yapılacak. Ancak mesela çocuklardan 2'si 1 Ocak 2025'ten önce doğduysa tek çocuk için alınacak olan tek seferlik 5 bin lira alınamayacağı gibi 2. çocuk için alınacak aylık 1.500 liralık ödeme de alınamayacak. Sadece 3. çocuk için aylık 5 bin liralık olan ödeme alınabilecek.
150 BİN LİRA DÜĞÜN MASRAFININ NE KADARINI KARŞILAR?
Öte yandan hem evlilik kredisi hem de doğum yardımı, sadece bu desteklerden yararlanmayı çok zorlaştıran ağır şartları dolayısıyla değil, miktar açısından da eleştiriye konu oluyor. İstanbul Planlama Ajansı'nın (İPA), 2024 yılında hazırladığı Düğün Maliyetleri Raporu'na göre 2024 yılında yeni bir ev kurmanın ve salonda düğün yapmanın toplam maliyeti 2023 yılına göre yüzde 69,4 artarak 589 bin 405 lira oldu. Kır düğünüyle evlenmenin maliyeti ise yüzde 62,6 artışla 754 bin 405 lira olarak hesaplandı. (Araştırmaya kına, nişan, takılar ve balayı masrafları dahil edilmedi.)
•Düğün için salon kiralamanın maliyeti yüzde 106,8 artışla 70 bin lira, kır düğünü alanı kiralamanın maliyeti ise yüzde 56,7 artarak 235 bin lira oldu.
•Beyaz eşya masrafları yüzde 67 artarak 105 bin liraya yükseldi.
•Mobilya masrafları yüzde 69,9 artarak 147 bin 875 lira oldu.
•İstanbul’da kiralık ev tutmanın maliyeti emlak ücreti ve depozito ile birlikte yüzde 52,1 artışla 96 bin 424 liraya yükseldi.
•Diğer tüm çeyiz alışverişi masrafları ise yüzde 68,7 artarak 170 bin 099 liraya ulaştı.
2025 yılının ilk haftaları itibarıyla bu hesaplamalada kullanılan kalemlerden birçoğu zamlandı.
5 BİN LİRA KAÇ ÇOCUK BEZİ EDER?
Öte yandan açıklanan doğum yardımlarıysa bebeklerin bez ve mama masraflarını karşılamakta bile yetersiz kalacak. Türkiye'de genellikle çalışan, yoksul halkın tercih etmek zorunda kaldığı market zincirlerinde içinde 80-82 adet bulunan, en çok kullanılan markanın bezleri 290 lira. Muadili olan diğer ürünler biraz daha pahalı. 5 bin liraya, 290 lira olan bu bezlerden yaklaşık 17 tane alınabiliyor. En çok tercih edilen bebek mamalarından birinin, 6. aydan sonra başlanması önerilen 400 gramlık paketiyse 187 lira. 5 bin liraya bunlardan da 26 tane alınabiliyor.
