Türkiye ve ABD, aylardır S-400 meselesine dair çözüm görüşmelerini sürdürüyor. Bu gizli görüşmeler Türkiye'nin önümüzdeki dönem sergileyeceği tutum açısından stratejik öneme sahipken sürece dair bilgiler Yunan basınına sızdırıldı. Buna göre, ABD'li yetkililer, Türkiye'ye F-35 savaş uçağı satışının önündeki engeli kaldırmak için Rus füze sistemlerinin 'yumuşak' bir şekilde devre dışı bırakılmasını önerdi.
Türkiye ile ABD arasında devam eden gerilimli konulardan bir tanesi de S-400'ler. Konuya ilişkin iki taraflı çözüm arayışları sürerken Yunan basın organı olan Kathimerini Gazetesi'ne gizli görüşmelerin içeriğine dair bilgi sızdırıldığı anlaşıldı. Türkiye'nin önümüzdeki dönem alacağı pozisyon kritik öneme sahipken sürecin Yunan basınına sızmış olması dikkat çekti. Kimilerine göre, bunun sebebi, İncirlik formülünün Türk kamuoyunda tepki ile karşılanacağının bilinmesi. Dolayısıyla sürecin sabote edilmek istediğine dair soru işaretleri var.
"FÜZELER TÜRKİYE TOPRAKLARINDA OLACAK, KONTROLÜ ABD'DE"
Kathimerini'nin özel olarak edindiği bilgiye göre, ABD, yaz aylarında Türkiye'nin Rus yapımı S-400 hava savunma sistemini satın almasıyla ilgili sorunun çözümüne yönelik ayrıntılı bir teklif sundu. Bu teklif, ülkenin resmen füzeleri kendi topraklarında tutmasına izin verecek, ancak esasen bunların kontrolünü ABD'ye devredecek.
Daha ileri bir aşamadaki görüşmelerin bir parçası olarak, üst düzey ABD yetkilileri Rus sistemlerinin Türkiye'nin güneyindeki ABD kontrolündeki İncirlik üssüne aktarılması önerisini ortaya attılar. Bu şekilde Türkiye, kendi bakış açısından uluslararası bir utançla eşdeğer olacak bir geri dönüşten kaçınacak, ancak Rusya ile olan sözleşmesinin şartlarını ihlal etmeyecek veya bağlayıcı olabilecek herhangi bir maddeyi ihlal etmeyecek.
Konunun karmaşıklığına rağmen, her iki tarafın da artık ilgili görüşmelerin başarılı bir şekilde sonuçlanmasını istediği anlaşılıyor. Zira bu, Washington ve NATO açısından önemli bir sorunu çözecek ve Ankara'nın F-35 savaş uçağı programına geri dönmesine olanak tanıyacaktır.
ABD'DEN YENİ TEKLİF: F-35'LERE KARŞILIK S-400'LERİN İNCİRLİK'E TRANSFER EDİLMESİ
American Enterprise Institute'ta kıdemli bir araştırmacı ve eski Pentagon yetkilisi olan Michael Rubin'in Kathimerini'ye doğruladığı gibi, Beyaz Saray ve Pentagon yetkilileri teklifi Temmuz ayında çok üst düzeylere sundular. Rubin, "Bölgedeki kaynaklarım, 1-2 Temmuz 2024 tarihlerinde Türkiye'ye yaptıkları ziyarette, uluslararası güvenlik işlerinden sorumlu savunma bakan yardımcısı Celeste Wallander ile ABD Ulusal Güvenlik Konseyi'nde Avrupa'dan sorumlu Başkan'ın özel danışmanı Michael Carpenter'ın yakın zamanda Türk mevkidaşlarıyla F-35 anlaşmasını yeniden canlandırmayı görüştüklerini söylüyor. F-35 programına yeniden girmeleri karşılığında Türkiye'den S-400'leri ABD'ye teslim etmesini veya İncirlik üssündeki ABD kontrolündeki sektöre transfer etmesini talep ettiler" dedi.
ABD'NİN KARARINDA DEĞİŞİKLİK OLABİLİR
Kathimerini'nin iki taraf arasındaki müzakerelerin tam durumu hakkında sorduğu soruya, Pentagon sözcüsü Javan Rasnake, "2019'dan beri Türkiye'ye S-400 sistemini edinme konusundaki pozisyonumuzu ve bunun mevzuatta yer alan sonuçlarını ilettik. Bu konu hakkında ABD'nin pozisyonunda veya mevzuatında herhangi bir değişiklik olmadı." dedi.
Ancak gerçekte, sistemlerin bu özel lokasyona nakledilmesine ilişkin bu planın sunulması ve bu yaz Kongre'de başarısızlıkla sonuçlanan yasa girişimleri, S-400 sorununu çözme çabalarının tüm hızıyla sürdüğünü, değerlendirilen seçeneklerin çeşitli olduğunu ve ABD'nin pozisyonunda veya mevzuatında olası değişikliklerin yakın olabileceğini kanıtlıyor.
"ERDOĞAN TÜRKİYESİ BÖLGEDEKİ İSTİKRARSIZLIK İÇİN BİR GÜÇ"
Rubin, ABD seçimlerinden birkaç ay önce gerçekleşen yoğun süreçteki bu özel aşamayı yorumlarken, "Amerikan dış ve savunma politikasındaki en tehlikeli zaman, bir yönetimin çöküşüdür. Başkanlar hesap verebilirlik yükü altında hissetmezler. Bir daha asla seçmenlerle yüzleşmek zorunda kalmadan istediklerini yapabilirler. Bu arada büyükelçiler ve yardımcı sekreterler, kendilerini şirket yönetim kurullarına veya enerji ve savunma şirketlerine altın paraşütlerle yerleştirmek istiyorlar. Biden ekibi çoğundan daha pervasız görünüyor. Washington ve Brüksel'de fikir birliği olması gereken bir konu varsa, o da Erdoğan'ın Türkiye'sinin bölge genelinde istikrarsızlık için bir güç olduğudur."
Kathimerini kaynaklarına göre, Türkiye'nin bu aşamadaki tepkisi olumlu değil, ancak görüşmelerin bu hafta New York'taki BM Genel Kurulu'nun aralarında devam etmesi bekleniyor. Rubin'in de eklediği gibi, "Türk mevkidaşları reddetti ve onları Türkiye'nin içindeki kutuda tutacaklarını söyledi. Ancak anlaşma ölmedi, çünkü F-35 anlaşmasının yeniden canlandırılması, liderler ve güvenlik yetkililerinin önümüzdeki hafta BM Genel Kurulu'nda bir araya gelmesiyle ABD ve Türkiye'nin gündeminde olacak."
S-400 SORUNU ÇÖZÜLÜRSE F-35 PROGRAMI YENİDEN AÇILACAK
Washington'daki hissiyat, ABD'nin Türkiye ile ilişkilerinde ciddi sorunlara yol açmaya devam etmesine rağmen, ABD'nin Hasımlarına Yaptırımlarla Karşı Koyma Yasası (CAATSA) kapsamındaki yaptırımların kaldırılması ve S-400 sorunu çözüldüğünde Ankara'nın F-35 programına yeniden dahil edilmesi yönündeki adımları atmaya istekli olduğu yönünde.
ABD'li yetkililerin söylediği hiçbir şey tesadüf değil ve F-16 sorununun çözülmesinden bu yana yapılan, bu konunun kapatılması yönünde sistematik bir şekilde ilerleyen açıklamaları dikkatle takip etmekte fayda var.
RUBİN: BIDEN AHMAKLIK YAPABİLİR
Rubin, Türkiye için bu elverişli iklimi yorumlarken, "Biden ekibi F-35'leri Türkiye'ye satmak yerine, uçağı Rusya ve Çin'e verip aracıyı atlayabilir. Bu gerçekten de stratejik aptallığın en uç noktası ve son on yılın tüm söylemlerine ve ilerlemelerine rağmen Washington'daki çok fazla kişinin Atina ve Lefkoşa'yı otobüsün altına atmaya hazır olduğunu gösteriyor. Bu böyle devam etmemeli." diyor.
YUNAN SAVUNMASI
Yunan tarafı teyakkuzda ve Başbakan Kiriakos Miçotakis, 5 Eylül'de ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'la yaptığı görüşmede endişelerini iletti. Kathimerini, Kongre'deki Yunan yanlısı merkezlerin konuyu yakından takip ettiğini ve gelişmelere göre stratejilerini ayarlamaya hazır olduklarını biliyor.
"TÜRKİYE'NİN F-35 PROGRAMINDA YERİ YOK"
Daha önce Türkiye'nin saldırganlığını dizginleme ve savunma malzemelerinin Ankara'ya transferine kontroller getirme çabalarına öncülük eden Cumhuriyetçi Kongre Üyesi Gus Bilirakis, "CAATSA hükümlerini zayıflatmaya veya Türkiye'ye yaptırım muafiyeti sağlamaya yönelik herhangi bir girişim, Amerika Birleşik Devletleri'ni ve Doğu Akdeniz müttefiklerimiz Yunanistan ve Kıbrıs'ı düşmanlarımıza karşı daha savunmasız bırakacaktır. Türkiye'nin F-35 programında yeri yoktur." dedi.
