ABD Başkanı Trump’ın, Avrupa’ya “IŞİD’li vatandaşlarınızı alın yoksa bırakabiliriz” şantajı yeni bir tartışmanın fitilini ateşledi. Suriye’de IŞİD’e katılan ‘sivillerin’ suç işlemedikleri takdirde hukuken yargılanmaları neredeyse imkansız. Bir çok Avrupa ülkesi, geri dönen IŞİD’lileri rehabilitasyon programlarıyla yeniden topluma entegre etmeye çalışıyor.
ABD Başkanı Trump “IŞİD’lilerinizi alın yoksa serbest bırakabiliriz” diyerek Avrupa’da dillendirilmesinden uzun süredir korkulan bir krizi açığa çıkardı. Avrupa’da Suriye’de IŞİD’e katılan ‘sivillerin’ suç işlemedikleri takdirde hukuken yargılanmaları ve ceza alması neredeyse imkansız. Bir çok ülke, geri dönen IŞİD’lileri rehabilitasyon programlarıyla yeniden topluma entegre etmeye çalışıyor. Suç işleyenler için ise ‘delil ve etkili soruşturma’ olmadığı gerekçesiyle bir çok örgüt üyesi serbest kalabiliyor.
İngiltere ‘IŞİD gelini’ Shamima Begüm tartışmalarının üzerine Trump’ın açıklamaları eklenince Avrupa’da uzun süredir derinden süren tartışma birden alevlendi. Londra’da öğrenciyken IŞİD’e katılmak için 2015’te Suriye’ye giden Şamima Begüm, İngiltere’ye dönmek istese de İçişleri Bakanı Sajid Javid bunun mümkün olmayabileceğinin sinyalini verdi. Javid, “Açıkça söylüyor. Yurt dışında terörist örgütleri desteklediyseniz ülkeye dönüşünüzü engellemekte tereddüt etmem” dedi. Begüm IŞİD’e katılmak için Irak ve Suriye’ye giden binlerce kişiden yalnızca biri.
ABD Başkanı Donald Trump önceki günkü açıklamasında Avrupa hükümetlerinin Suriye’de yakalanan IŞİD militanı vatandaşlarını geri alıp yargılaması çağrısında bulundu. Radikalleşme Çalışmaları için Uluslararası Merkez ‘in (International Centre for the Study of Radicalisation, ICSR) hesaplamalarına göre Nisan 2013 ile Temmuz 2018 arasında IŞİD’e katılmak için Irak ve Suriye’ye giden 41 bin 490 yabancı bulunuyor.
Londra’daki King’s College Üniversitesi altında faaliyet gösteren bu kurumun geçen yıl yayımlanan araştırmasının verilerinin büyük bir kısmı resmi hükümet açıklamalarından, bir kısmı da akademik araştırmalar ve güvenilir medya kuruluşlarının haberlerinden derlendi.
6 BİN AVRUPALI VAR
IŞİD’e katılanların dörtte üçü erkek, yüzde 13’ü kadın, yüzde 12’si ise çocuk.
Bu çocukların yanı sıra IŞİD’in kontrolündeki toprak
larda bulunan yabancı kadınlar tarafından doğurulan 730 çocuk da bulunduğu tahmin ediliyor.
Örgüte katılanların büyük bir kısmını oluşturan 18 bin 852 kişinin buraya diğer Orta Doğu ve Afrika ülkelerinden gittiği tahmin ediliyor.
Rapora göre katılımcıların 5 bin 904’ü ise Batı Avrupa ülkelerinden.
Fransa bu ülkelerin arasında 1.910 vatandaşıyla başı çekiyor.
Bu sayı, ikinci sıradaki Almanya’nın vatandaşlarının (960) iki katı. Üçüncü sırada da 850 kişiyle İngiltere bulunuyor.
İKİ BİNE YAKIN GERİ DÖNDÜ
IŞİD’e katıldıktan sonra geri dönenlerin büyük bir kısmı iki dönemde döndü: Haziran 2014’te örgütün “halifelik” ilanından önce ve 2015 başında.
IŞİD kontrolündeki topraklara gidenlerin pek çoğunun da orada öldüğü, Irak ve Suriye’de tutuklandığı veya diğer ülkelere geçtiği tahmin ediliyor.
Araştırmaya göre Batı Avrupa ülkelerine geri dönenlerin sayısı 1.765.
Avrupa Parlamentosu’nun altı AB ülkesini incelediği analize göre örgüte İngiltere’den katılanların yarısından fazlası geri döndü. Bu, incelenen altı ülke içindeki en yüksek oran.
IŞİD’e katıldıktan sonra AB ülkelerine geri dönenlerin nasıl bir muameleye maruz kalacağı haklarında yürütülen soruşturma ve risk değerlendirmesine bağlı. Cezaevlerinde ve dışarda çeşitli rehabilitasyon programları yürütülüyor.
Alınan diğer önlemler arasında seyahat özgürlüklerinin kısıtlanması ve pasaportlarının iptali de yer alabiliyor. Avrupa Parlamentosu raporuna göre ülkeler Avrupa’ya dönen çocuklar için her vakayı ayrı ayrı inceliyor.
Bu altı ülkenin uygulamaları şöyle:
İNGİLTERE
İngiltere’ye dönenlerin büyük bir kısmı kolluk kuvvetleri tarafından sorgulandı. Neler yaşadıkları, ne kadar risk teşkil ettikleri ve eski hayatlarına güvenli bir şekilde dönüp dönemeyecekleri değerlendirildi.
Suç işlemeyen veya soruşturulmasına gerek duyulmayan suçlar işlediği tespit edilenler radikalizmden arınma programlarına yerleştirilebiliyor. Bu programlarda, katılımcıları yakından takip eden danışmanları oluyor. Ayrıca psikolog desteği de sağlanıyor. İçişleri Bakanlığı’nın verdiği bilgilere göre geri dönenlerin yaklaşık 400’ü çatışmaların erken dönemlerinde döndü ve haklarında soruşturma başlatıldı. Bunların önemli bir kısmının ulusal güvenliğe bir tehlike arz etmediği sonucuna ulaşıldı. Times gazetesine konuşan İçişleri Bakanı Sajid Javid, ulusal güvenliğe tehdit oluşturanların geri dönmesinin engellenmesi, İngiliz vatandaşlığının iptal edilmesi veya sınır dışı edilmeleri gibi uygulamaların da bulunduğunu belirtti.
FRANSA
Diğer AB ülkelerinin aksine Fransa, adil yargılanma koşulları sağlandığı takdirde vatandaşlarının Irak ve Suriye’de yargılanmasına izin veriyor.
ABD’nin Suriye’den çekileceğini açıklamasının ardından Fransa Suriye ve Irak’tan daha fazla vatandaşının dönme ihtimaline hazırlık yapıyor.
ALMANYA
Almanya’ya dönen erkekler neredeyse her vakada soruşturuluyor. Savcılar eskiden, dönen kadınlara soruşturma açmak için daha fazla kanıta ihtiyaç duyulduğuna karar veriyordu. Fakat bu Aralık 2017’de değişti, yurt dışında IŞİD’e katıldığından şüphelenilen kadın ve erkeklerin aynı uygulamaya tabi tutulacağı açıklandı. Almanya’ya dönenlerin hapse girme ihtimalinin diğer ülkelere göre daha az olduğu tahmin ediliyor.
BELÇİKA
Belçika’ya dönen ve militan olduğundan şüphelenilenler gözaltına alınarak hakim karşısına çıkarılıyor. İnsanları radikalleştirdiği ve örgüte kazandırdığı tahmin edilen kişilerle özel birimler ilgileniyor. ‘’Siviller’ için ise özel rehabilitasyon programları uygulanıyor.
DANİMARKA
Lahey’deki International Center for Counter Terrorism’e göre Danimarka’ya geri dönenlere danışman atanıyor, eğitim, iş, barınma, psikolojik ve tıbbi destek gibi konularda destek sağlanıyor.
SHAMİMA DOĞUM YAPTI
İngiltere’de tartışmaların odağındaki ‘IŞİD gelini’ Shamima Begüm gazetelerin manşetlerinden düşmüyor. IŞİD’e katıldıktan 4 yıl sonra İngiltere’ye dönmek isteyen Şamima Begüm önceki gün kaldığı kampta doğum yaptı
4 yıl önce iki arkadaşıyla birlikte Suriye’ye giderek IŞİD’e katılan İngiliz Şamima Begüm, 9 aylık hamileyken geri dönmek istediğini söylemişti. Begüm’ün ailesinin avukatı Muhammed Tasnime Akunjee “Bebeğin ve Begüm’ün sağlığından endişe ediyoruz, geri dönmelerini istiyoruz” dedi. 15 yaşında IŞİD’e katılan Begüm, geçen hafta İngiliz Times gazetesine konuşmuş ve pişman olmadığını; ancak 9 aylık hamile olduğunu ve bebeğini İngiltere’de doğurmak için geri dönmek istediğini söylemişti. Ardından Sky News’e konuşan Begüm “Başıma gelen şeyler yüzünden insanların bana sempati duyması gerekiyor. Son 4 yıl boyunca sadece bir ev hanımıydım. Tehlikeli bir şey yaptığımın hiçbir kanıtı yok” demişti. Suriye’ye kaçtıkları Şubat 2015’te, Londra’nın doğusundaki Bethnal Green’de okuyan Begüm ve Amira Abase 15, Kadiza Sultana ise 16 yaşındaydı. Begüm, kocasının bir başka Suriyeli örgüte teslim olduğunu söyledi.
AVRUPA TEPKİLİ
TRUMP’IN İSTEĞİ UYGULAMADA ÇOK ZOR
Avrupa Birliği (AB) dışişleri bakanları, ABD Başkanı Donald Trump’ın “Avrupa ülkeleri IŞİD’li teröristleri yargılasın” sözlerine tepki gösterdi.
Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas bunun ancak “Bu kişilerin burada derhal mahkemeye çıkarılmasının garantiye alınması ve gözaltında tutulmaları halinde” mümkün olabileceğini söyledi. Maas bunun gerçekleştirilebilmesi için ise yetkililerin bilgi ve ceza kovuşturmasına ihtiyacı olacağını, ancak bunun garanti altında olmadığını belirtti. Maas “Durum böyle olunca uygulamak da fevkalade zor olur” şekilnde konuştu. Maas, Alman vatandaşlarının ülkeye geri dönebileceğini ancak Suriye’de onların bu iddialarını kontrol etme imkanı bulunmadığını belirtti. Maas bu nedenle Fransa ve İngiltere ile bu konuda görüşeceklerini kaydetti.
Lüksemburg Dışişleri Bakanı Jean Asselborn, yaptığı açıklamada, “Bu bir problem. Avrupa olarak bunun bilincindeyiz. Eğer mantıklı bir çözüm bulmak istiyorsak konuyu tartışmamız lazım. Gelişigüzel tweet paylaşmamamız gerekiyor. Bu mantıklı değil” ifadelerini kullandı.
Avusturya Dışişleri Bakanı Karin Kneissl ise Trump’ın talebine anlam veremediğini belirterek, Suriye’deki yabancı militanların serbest bırakılmasının kimsenin yararına olmayacağını vurguladı.
Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto da Suriye’deki yabancı militanların Avrupa’ya dönmesinin engellenmesi konusunun, Avrupa’nın “en büyük sorunlarından” biri olduğuna dikkati çekti.
