Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın açıkladığı yardımcı doçentliğin kaldırılmasıyla ilgili düzenlemeyle akademide de köklü değişiklikler yapılacak. YÖK, yardımcı doçentliğin kaldırılmasını öngören düzenlemeyle ilgili ilgili detayları paylaştı. Buna göre, 36 bin yardımcı doçent, geçici olarak Doktor Öğretim Görevlisi olacak. Doçentlik için 65 olan dil barajı 55'e çekildi. Ancak üniversitelere kendi barajlarını belirleme yetkisi verildi. Dil notunun aşağı çekilmesi ise seviye düşer eleştirilerine neden oldu.
KENAN BUTAKIN/ KARAR.COM
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıkladığı yardımcı doçentliğin kaldırılmasıyla ilgili düzenlemede detaylar netleşmeye başladı. YÖK, Milli Eğitim Bakanlığı'na gönderdiği taslağı kamuoyu ile paylaştı. Haftaya Meclis'e getirilmesi beklenen düzenlemeye akademide köklü değişiklikler içeriyor. Yardımcı Doçentlik kalkarken yerine 'Doktor Öğretim Görevlisi' kadrosu gelecek. Doçentliğe geçişte ise sözlü sınav kalkacak, asgari dil şartında seviye düşürülecek ve üniversitelere bu konuda yetki verilecek. Akademik personelin verimli kullanılması için de Akademik Kariyer Platformu kurulacak. Dil notunun şağıya çekilmesi, 'akademik seviye düşer' tartışmasına neden oldu.
ÜAK İŞLEVSEL HALE GETİRİLECEK
Değişikliğe göre, doktorasını tamamlayanların üniversitelerdeki istihdamını koordine etmek amacıyla Akademik Kariyer Platformu kurulacak. Platform sayesinde mezunlar kendilerine doğru ve hızlı bir şekilde üniversite pozisyonu bulabilecek. Son yıllarda üniversite sayısının hızla artması karşısında işlevselliği azalan Üniversitelerarası Kurul teşkilat şemasında da yetkiler azaltılmadan daha verimli ve hızlı çalışabilmesi için Yönetim Kurulu oluşturulacak. ÜAK’ın doçentlik süreçlerini daha hızlandırabilmesi için bazı değişikliklere gidilecek.
ÜNİVERSİTELERE YETKİ DEVRİ
Doktor unvanına sahip araştırma görevlisi ve uzmanlar ders verebilecek. Yükseköğretim kurumlarından ayrılan öğretim üyelerinin yükseköğretim kurumlarına geri dönebilmesi süreci üniversite tarafından yürütülebilecek. Tezsiz yüksek lisans ücretlerinin belirlenmesi yetkisi de üniversiteler de olacak. Sözleşmeli sanatçı öğretim elemanlarının çalıştırılabilmesi sürecini de üniversiteler yürütülebilecek.
DOKTORADAN SONRA DOÇENTLİK
Düzenleme ile doktorasını bitirenler doğrudan doçentliğe başvurabilecek. Mevcut durumda Yardımcı Doçent kadrosunda olan 36 bin öğretim üyesi de hak kaybı olmadan “Doktor Öğretim Görevlisi” kadrosuna herhangi bir işlem ve şarta gerek duymaksızın geçirilecek. Bu kadrodaki aylık ücretler de, yardımcı doçent kadrosuna göre daha iyi olacak. YÖK, geçici bir kadro olan “Doktor Öğretim Görevlisi”nin sistemdeki mevcut öğretim görevlisi kadrosundan farklı olduğunu da açıkladı. Buna göre, mevcut öğretim görevlileri öğretim üyesi statüsünde değilken, "Doktor Öğretim Görevlisi” öğretim üyesi statüsünde olacak.
DİL BARAJINA YENİ STANDART
Mevcut sistemde doçentlik başvuruları, yabancı dil barajı, eser inceleme ve sözlü sınav olarak üç aşamada değerlendiriliyor. Yeni düzenleme ile yabancı dilde asgari 65 puan ön şartı ve sözlü sınav zorunluluğu kaldırılacak. Mevcut sistemde asgari 65 olan yabancı dil puan şartı, doktora için gerekli olan asgari 55 puandan aşağı olmamak kaydıyla ilgili üniversite tarafından belirlenebilecek. Üniversitelerin bir kısmı mevcut uygulamada doçentlik kadrosuna atama için bunun üzerinde puan arıyordu. Yeni sistemde üniversiteler isterlerse 55 puan ile de yetinebilecek. Bu konuda yetki üniversitelerin kurullarında olacak. Üniversitelerarası Kurul (ÜAK) tarafından sadece eser incelemesi süreci gerçekleştirilecek ve başarılı olan adaylara “Doçentlik Yeterlik Belgesi” verilecek.
KALİTE DÜŞÜRÜLMEMELİ
Yeni sistemin en çok dil barajıyla ilgili kriteri tartışmalara neden oldu. Sosyal medyada akademide kalitenin düşeceğine yönelik endişeler dile getirildi. Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Naci Görür de dil sınavındaki değişikliğin kaliteyi düşüreceğini savundu. Görür şöyle konuştu: "Yardımcı doçentlik kaldırılabilir. Zaten dünyanın birçok ülkesinde yardımcı profesörlük şeklinde ifade ediliyor. Burada önemli olan üniversitelerin bilimsel üretiminin ve öğretim üyesi kalitesinin son derece azaldığı, üniversitelerin çağdaşlarından gerçekten geri kaldığı ve tabela üniversitelerin anormal şekilde çoğaldığı bir ülkede yapılacak en büyük kötülük akademik atama ve yükseltmelerde kaliteyi ve ölçütleri düşürmek olur. Ünvanlar değişsin ama ülkeseverliğin gereği akademik atama ve yükseltmelerde uluslararası ölçütlere, kalitelere riayet etmeniz gerekir. Dil seviyesini düşürelim dediğiniz zaman, az bilse de olur denilirse kabul edilemez. Zaten tabela üniversiteleri oluşturmak suretiyle bu ülkeye gerçekten çok zarar verdik."
TOEFL GİBİ OLACAK
Öğretim Elemanları Sendikası (ÖGESEN) Genel Başkanı Yrd. Doç.Dr. Vahdet Özkoçak ise dil sınavında yeni sistemde TOEFL benzeri bir uygulamanın yapılacağını kaydederek şunları söyledi: "Ben yardımcı doçent kadrosundayım. Düzenlemeden etkileniyorum ve Doktor Öğretim Görevlisi olacağım. Özlük haklarımız biraz daha iyileştirilecek. Ancak biz hali hazırda öğretim görevlileri olduğu için bize verilecek ismin Uzman Öğretim Üyesi olarak değiştirilmesini talep ettik. Bunun dışında dil sınavında yapılan değişiklik oldukça önemli. Bu şekilde akademisyen açığı olan özellikle ücra yerlerdeki üniversitelere başvurular artacak. Dil sınavında inisiyatif üniversitelerde olacak. İsteyen üniversite barajını 55'e çekebilecek. Ancak dil sınavının yapısı da değişecek ve tıpkı TOEFL gibi okuma, dinleme, konuşma ve yazma gibi beceriler ölçülecek."
SORU-CEVAPLA YENİ SİSTEM
YÖK yeni sistemi 14 soru-cevapla kamuoyuna açıkladı. İşte ayrıntılar:
1. Yasa değişikliği önerisinde Yardımcı Doçentlik kadrosunun kaldırılması mı önerilmektedir?
Evet.
2. Doktorasını bitirenler doğrudan doçentliğe başvurabilecekler midir?
Evet, aslında yasal zorunluluk bulunmasa da ve aykırı örnekleri olsa da uygulamada “doktoradan sonra doçentlikten önce zorunlu bir kademe olarak kabul edilmekte olan” yardımcı doçentlik kaldırılacak ve doktorasını bitirenlerin doğrudan doçentliğe geçişi aşağıdaki düzenlemelerle kolaylaştırılacaktır.
3. Mevcut durumda Yardımcı Doçent kadrosunda bulunan öğretim üyelerinin durumu ne olacaktır?
Mevcut durumda “Yardımcı Doçent” kadrosunda bulunan öğretim üyelerine hak kaybı olmadan ihdas edilen “Doktor Öğretim Görevlisi” kadrosuna herhangi bir işlem ve şarta gerek duymaksızın geçirilecektir.
Ayrıca ihdas edilen bu kadronun aylık ücretleri, yardımcı doçent kadrosuna göre daha iyi olacaktır.
4. “Doktor Öğretim Görevlisi” kadrolarına doktor veya eşdeğer unvana sahip tüm adaylar da başvurabilecek midir?
Evet.
5. “Doktor Öğretim Görevlisi”’nin sistemdeki mevcut öğretim görevlisi kadrosundan farkı nedir?
Mevcut öğretim görevlileri öğretim üyesi statüsünde değildir. “Doktor Öğretim Görevlisi” ise öğretim üyesi statüsünde olacaktır. Dolayısıyla iki kadro birbirinden farklıdır.
6. “Yardımcı Doçent” kadrosunun kaldırılmasında ve “Doktor Öğretim Görevlisi” kadrosunun oluşturulmasındaki gerekçe nedir?
Bilindiği gibi yardımcı doçentlik kadrosu 2547 sayılı kanun ile sisteme girmiştir. Akademinin kendi tabii ihtiyacı ve doğası sonucu değil, o günkü sorunlara pratik çözüm üretmeye yönelik olmak üzere icat edilmiştir. Yükseköğretim Kanunu’ndaki “yardımcı doçentlik” kadrosu “doçentin yardımcısı” şeklindeki bir yanlış algı oluşturmaktadır. Bu gerçek ve dünyadaki gelişmiş yükseköğretim sistemlerinde aynı pozisyon için kullanılan ibarelerin anlamları dikkate alınarak, “Doktor Öğretim Görevlisi” kadrosu ihdas edilmiştir.
Bu düzenlemeyle doktora sonrasında öğretim üyeliğine geçiş sürecinin daha hızlı bir şekilde gerçekleşmesi mümkün olabilecektir.
Doçentlik sürecinde aşağıdaki iyileşmelerde dikkate alındığında “Doktor Öğretim Görevlisi” kadrosunun geçici bir öğretim üyeliği kadrosu olması beklenmektedir.
7. Konu Doçentlik ile de doğrudan ilişkili olduğundan doçentlik başvurularında ve doçentlik kadro atamalarında mevcut sistemde değişiklikler olacak mıdır?
Evet olacaktır. Yardımcı doçentliğin kaldırılması; doktor öğretim görevlisi kadrosunun getirilmesi düzenlemesinin doçentlik sürecindeki köklü değişiklikler ile birlikte hayata geçirilmesi planlanmaktadır.
Mevcut sistemde doçentlik başvuruları (a) yabancı dil barajı, (b) eser inceleme ve (c) sözlü sınav olarak üç aşamada gerçekleştirilmektedir. Doçent unvanına sahip kişilerin doçentlik kadrolarına atanma süreci ise üniversitelerin kendi senatolarınca belirlenen atama kriterlerince gerçekleştirilmektedir.
Dünyadaki gelişmiş yükseköğretim sistemlerinde bu süreç üniversiteler tarafından yürütülmektedir. Bu dikkate alınan birinci husustur. Diğer taraftan ilk defa yardımcı doçentlik ve doçentlik konusuyla ilgili çok geniş bir görüş alma süreci gerçekleştirilmiştir. Gelen görüşler doçentlik konusunda iki konuda sorun olduğunu ortaya koymuştur. Büyük çoğunluk merkezi sözlü sınavının kaldırılmasını talep etmektedir. Belli bir nispette de dil barajının merkezi olarak belirlenmesinin yanlış olduğu dile getirilmektedir. Yeni düzenlemeler bu iki sorunlu alanı ortadan kaldıracaktır. Yani kanunda yer alan yabancı dilde asgari 65 puan ön şartı ve sözlü sınav zorunluluğu kaldırılacaktır.
Üniversitelerarası Kurul (ÜAK) tarafından sadece eser incelemesi süreci gerçekleştirilecek ve başarılı olan adaylara “Doçentlik Yeterlik Belgesi” verilecektir. Bu, eser/yayın inceleme esaslı yeterlik belgesi olacaktır. Doçentlik yeterlik belgesine sahip adayların doçent kadrosuna atanması süreçleri ise üniversiteler tarafından yönetilecektir.
Bu aşamada ise üniversitelerimiz mevcut sistemdeki atama süreçlerinde olduğu gibi Yükseköğretim Kurulundan uygunluk alınmak üzere senatolarınca ilave kriterler belirleyebileceklerdir.
Bu husus tek tip akademi ve akademisyen oluşturmaktan uzaklaşmayı ifade etmekte olup YÖK tarihindeki üniversitelere en büyük yetki devridir.
8. ÜAK’dan doçentlik yeterlilik belgesi alan bir öğretim elemanının doçentlik kadrosuna atanabilmesi için istenen asgari yabancı dil puanı barajı ne olacaktır?
Mevcut sistemde asgari 65 olan yabancı dil puan şartı, doktora için gerekli olan asgari 55 puandan aşağı olmamak kaydıyla ilgili üniversite tarafından belirlenebilecektir. Üniversitelerimizin bir kısmı mevcut uygulamada doçentlik kadrosuna atanma için bunun üzerinde puan aramakta idiler, bu devam edebilecektir. Bununla birlikte üniversitelerimiz 55 puan ile de yetinebilirler. Bu konuda yetki üniversitelerin yetkili kurullarında olacaktır.
9. Yükseköğretim kurumları dışından doçentlik başvurusunda bulunma devam edecek midir? Edecek ise sistem bunlar için sistem nasıl işleyecektir?
Evet, bu uygulama devam edecektir. Yükseköğretim kurumları dışından Doçentlik başvurusunda bulunanlar için doçentlik unvanının verilmesi ÜAK tarafından gerçekleştirilecektir.
10. Doçentlik süreçlerinin bir aşamasında bulunanlar için ne düşünülmektedir?
Bu durumda olanlar için hak kaybı oluşturmayacak, kendilerinin seçimine bırakılacak seçenekler oluşturulacaktır.
11. Mevcut sistemde eser inceleme aşamasında başarılı olup sözlü sınav aşamasında başarısız olan doçent adaylarının durumu nasıl olacak?
Bu adaylar eser inceleme aşamasından başarılı olduğundan Doçentlik Yeterlik Belgesi alabilecek ve doğrudan üniversitelere başvuruda bulunabileceklerdir.
12. Bu adayların isterlerse sözlü sınav aşamasına girmesi ve başarılı olması durumunda ÜAK tarafından verilecek doçent unvanı alması mümkün olabilecek midir?
Evet. Mümkün olabilecektir.
13. YÖK’ün doktoralı insan kaynaklarının akademi de daha şeffaf ve performans odaklı istihdamına yönelik bir çalışması olacak mı?
YÖK bu konuda akademi ve toplumdaki hassasiyetleri de dikkate alarak bir çalışma başlatmıştır. Konuyla ilgili olarak paydaşların da görüşlerini almaktadır. Bu çalışma kapsamında Akademik Kariyer Platformu oluşturulmaktadır. Bu platform vasıtasıyla, doktorasını tamamlayan mezunlar kendilerine doğru ve hızlı bir şekilde üniversite pozisyonu bulabileceklerdir. Ayrıca bu proje özellikle yeni kurulan ve gelişmekte olan üniversiteler ile misyon farklılaşması ve ihtisaslaşma programları kapsamındaki üniversitelerin amaçlarına yönelik doktoralı insan kaynağı ihtiyacının karşılanması sürecine katkıda bulunacak ve bu şekilde öğretim üyeliği istihdamı sürecinin daha şeffaf ve performans odaklı olarak yürütülmesi mümkün olabilecektir. Kısacası doktorasını bitirenler ile akademisyen ihtiyacı içinde olan üniversiteler şeffaf bir yöntemle bu platformda buluşturulacaklar, doktorasını bitirenler daha hızlı bir şekilde üniversitelerde kadroya geçeceklerdir.
14. Bu düzenleme paketinde başka yasa teklifi bulunulan konular var mıdır?
Evet, başkaca konularda da değişiklik teklifleri vardır. Bunlar;
Son yıllarda üniversite sayısının hızla artması karşısında işlevselliği azalan Üniversitelerarası Kurul teşkilat şemasında ÜAK’ın hiçbir yetkisini daraltmadan, daha verimli ve hızlı çalışabilmesi için ÜAK Yönetim Kurulu oluşturulması, ÜAK’ın doçentlik süreçlerini daha hızlandırabilmek için bazı değişiklikler,
Doktor unvanına sahip Araştırma Görevlisi ve Uzmanların da ders verebilmesi,
Yükseköğretim kurumlarından ayrılan öğretim üyelerinin yükseköğretim kurumlarına geri dönebilmesi sürecinin Yükseköğretim Kurulundan uygunluk alınmadan doğrudan üniversitelerimiz tarafından yürütülmesi,
Tezsiz yüksek lisans ücretlerinin belirlenmesi yetkisinin Yükseköğretim Kurulundan uygunluk alınmadan doğrudan üniversitelerimiz tarafından yürütülmesi,
Yükseköğretim kurumlarında çalışmasına ihtiyaç duyulan sözleşmeli sanatçı öğretim elemanlarının ilgili mevzuat dahilinde çalıştırılabilmesi sürecinin Yükseköğretim Kurulundan uygunluk alınmadan doğrudan üniversitelerimiz tarafından yürütülmesi.
Dolayısıyla bütün bu değişiklik önerileri, akademik yükseltilmelerde daha şeffaf ve sorunları giderici, merkeziyetçilikten daha uzak bir YÖK yönetimi, üniversiteleri karar alma süreçlerinde daha öne çıkaran ve onların kendi markalarını oluşturmaya ve sistemde çeşitliliğe imkan tanıyan düzenlemelerdir.
